बुद्ध

See also: बुद्धू and बुद्धि

Hindi

Etymology

Borrowed from Sanskrit बुद्ध (buddhá). Doublet of बुत (but).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /bʊd̪d̪ʱ/, [bʊd̪(ː)ʱ]

Noun

बुद्ध • (buddh) m (Urdu spelling بدھ)

1. Buddha, the enlightened one

Declension

Declension of बुद्ध (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	बुद्ध buddh	बुद्ध buddh
oblique	बुद्ध buddh	बुद्धों buddhõ
vocative	बुद्ध buddh	बुद्धो buddho

Derived terms

• बौद्ध धर्म (bauddh dharm)

Marathi

Etymology

Borrowed from Sanskrit बुद्ध (buddhá).

Pronunciation

• IPA^(key): /bud̪.d̪ʱə/

Noun

बुद्ध • (buddha) m

1. Buddha, the enlightened one.

Derived terms

• बौद्ध धर्म (bauddha dharma)

Nepali

Pronunciation

• IPA^(key): [bud̪̚d̪ʱʌ̤], [bud̪̚d̪ʌ]
• Phonetic Devanagari: बुद्ध, or बुद्द

Proper noun

बुद्ध • (buddha)

1. Buddha, the enlightened one.

Declension

Declension of बुद्ध
	Singular
nominative	बुद्ध [bud̪̚d̪ʱʌ]
accusative	बुद्धलाई [bud̪̚d̪ʱʌläi]
instrumental/ergative	बुद्धले [bud̪̚d̪ʱʌle]
dative	बुद्धलाई [bud̪̚d̪ʱʌläi]
ablative	बुद्धबाट [bud̪̚d̪ʱʌbäʈʌ]
genitive	बुद्धको [bud̪̚d̪ʱʌko]
locative	बुद्धमा [bud̪̚d̪ʱʌmä]
Notes: -को (-ko) becomes: -का (-kā) when followed by a plural noun. -की (-kī) when followed by a feminine noun.

Pali

Alternative forms

Alternative scripts

• buddha (Latin script)
• 𑀩𑀼𑀤𑁆𑀥 (Brahmi script)
• বুদ্ধ (Bengali script)
• බුද‍්ධ (Sinhalese script)
• ဗုဒ္ဓ or ၿုၻ္ꩪ or ၿုၻ်ꩪ (Burmese script)
• พุทฺธ or พุทธะ (Thai script)
• ᨻᩩᨴ᩠ᨵ (Tai Tham script)
• ພຸທ຺ຘ or ພຸທຘະ (Lao script)
• ពុទ្ធ (Khmer script)
• 𑄝𑄪𑄘𑄴𑄙 (Chakma script)

Proper noun

बुद्ध m

1. Devanagari script form of buddha (“Buddha”)
   • 2017 July 19, Vinodh Rajan, Ben Mitchell, Martin Jansche, Sascha Brawer, “Proposal to Encode Lao Characters for Pali (revised)”, in Unicode‎^[1] (PDF), page 2:

     बुद्धं सरणं गच्छामि

     buddhaṃ saraṇaṃ ɡacchāmi

     I go to the Buddha as a refuge.

Noun

बुद्ध m

1. Devanagari script form of buddha (“buddha”)

Adjective

बुद्ध

1. Devanagari script form of buddha, past participle of बुज्झति (bujjhati, “to understand”)

Declension

Declension table of "बुद्ध" (masculine)

Case \ Number	Singular	Plural
Nominative (first)	बुद्धो (buddho)	बुद्धा (buddhā)
Accusative (second)	बुद्धं (buddhaṃ)	बुद्धे (buddhe)
Instrumental (third)	बुद्धेन (buddhena)	बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Dative (fourth)	बुद्धस्स (buddhassa) or बुद्धाय (buddhāya) or बुद्धत्थं (buddhatthaṃ)	बुद्धानं (buddhānaṃ)
Ablative (fifth)	बुद्धस्मा (buddhasmā) or बुद्धम्हा (buddhamhā) or बुद्धा (buddhā)	बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Genitive (sixth)	बुद्धस्स (buddhassa)	बुद्धानं (buddhānaṃ)
Locative (seventh)	बुद्धस्मिं (buddhasmiṃ) or बुद्धम्हि (buddhamhi) or बुद्धे (buddhe)	बुद्धेसु (buddhesu)
Vocative (calling)	बुद्ध (buddha)	बुद्धा (buddhā)

Declension table of "बुद्धा" (feminine)

Case \ Number	Singular	Plural
Nominative (first)	बुद्धा (buddhā)	बुद्धायो (buddhāyo) or बुद्धा (buddhā)
Accusative (second)	बुद्धं (buddhaṃ)	बुद्धायो (buddhāyo) or बुद्धा (buddhā)
Instrumental (third)	बुद्धाय (buddhāya)	बुद्धाहि (buddhāhi) or बुद्धाभि (buddhābhi)
Dative (fourth)	बुद्धाय (buddhāya)	बुद्धानं (buddhānaṃ)
Ablative (fifth)	बुद्धाय (buddhāya)	बुद्धाहि (buddhāhi) or बुद्धाभि (buddhābhi)
Genitive (sixth)	बुद्धाय (buddhāya)	बुद्धानं (buddhānaṃ)
Locative (seventh)	बुद्धाय (buddhāya) or बुद्धायं (buddhāyaṃ)	बुद्धासु (buddhāsu)
Vocative (calling)	बुद्धे (buddhe)	बुद्धायो (buddhāyo) or बुद्धा (buddhā)

Declension table of "बुद्ध" (neuter)

Case \ Number	Singular	Plural
Nominative (first)	बुद्धं (buddhaṃ)	बुद्धानि (buddhāni)
Accusative (second)	बुद्धं (buddhaṃ)	बुद्धानि (buddhāni)
Instrumental (third)	बुद्धेन (buddhena)	बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Dative (fourth)	बुद्धस्स (buddhassa) or बुद्धाय (buddhāya) or बुद्धत्थं (buddhatthaṃ)	बुद्धानं (buddhānaṃ)
Ablative (fifth)	बुद्धस्मा (buddhasmā) or बुद्धम्हा (buddhamhā) or बुद्धा (buddhā)	बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Genitive (sixth)	बुद्धस्स (buddhassa)	बुद्धानं (buddhānaṃ)
Locative (seventh)	बुद्धस्मिं (buddhasmiṃ) or बुद्धम्हि (buddhamhi) or बुद्धे (buddhe)	बुद्धेसु (buddhesu)
Vocative (calling)	बुद्ध (buddha)	बुद्धानि (buddhāni)

Sanskrit

Alternative forms

Alternative scripts

• বুদ্ধ (Assamese script)
• ᬩᬸᬤ᭄ᬥ (Balinese script)
• বুদ্ধ (Bengali script)
• 𑰤𑰲𑰟𑰿𑰠 (Bhaiksuki script)
• 𑀩𑀼𑀤𑁆𑀥 (Brahmi script)
• ဗုဒ္ဓ (Burmese script)
• બુદ્ધ (Gujarati script)
• ਬੁਦ੍ਧ (Gurmukhi script)
• 𑌬𑍁𑌦𑍍𑌧 (Grantha script)
• ꦧꦸꦢ꧀ꦣ (Javanese script)
• 𑂥𑂳𑂠𑂹𑂡 (Kaithi script)
• ಬುದ್ಧ (Kannada script)
• ពុទ្ធ (Khmer script)
• ພຸທ຺ຘ (Lao script)
• ബുദ്ധ (Malayalam script)
• ᠪᡠᡩᢡᠠ (Manchu script)
• 𑘤𑘳𑘟𑘿𑘠 (Modi script)
• ᠪᠤᢑᢑᠾᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑧄𑧔𑦿𑧠𑧀 (Nandinagari script)
• 𑐧𑐸𑐡𑑂𑐢 (Newa script)
• ବୁଦ୍ଧ (Odia script)
• ꢨꢸꢣ꣄ꢤ (Saurashtra script)
• 𑆧𑆶𑆢𑇀𑆣 (Sharada script)
• 𑖤𑖲𑖟𑖿𑖠 (Siddham script)
• බුද‍්ධ (Sinhalese script)
• 𑩲𑩒𑩭 𑪙𑩮 (Soyombo script)
• 𑚠𑚰𑚛𑚶𑚜 (Takri script)
• பு³த்³த⁴ (Tamil script)
• బుద్ధ (Telugu script)
• พุทฺธ (Thai script)
• བུ་དྡྷ (Tibetan script)
• 𑒥𑒳𑒠𑓂𑒡 (Tirhuta script)
• 𑨠𑨃𑨛𑩇𑨜 (Zanabazar Square script)

Etymology

From Proto-Indo-Aryan *buddʰás, from Proto-Indo-Iranian *bʰudᶻdʰás, from Proto-Indo-European *bʰudʰtós (“awake, aware”). Cognate with Ancient Greek πυστός (pustós), Avestan 𐬠𐬎𐬯𐬙𐬀 (busta). Synchronically analyzable as the past participle of the root बुध् (budh, “wake”).

This is one of the main examples of Bartholomae's law.

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /bud.dʱɐ́/, [bud̚.dʱɐ́]
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ˈbud̪.d̪ʱɐ/, [ˈbud̪̚.d̪ʱɐ]

Adjective

बुद्ध • (buddhá) stem

1. awake
2. enlightened, conscious, intelligent, clever, wise

   Antonym: मूढ (mūḍhá)

Declension

Masculine a-stem declension of बुद्ध (buddha)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	बुद्धः buddhaḥ	बुद्धौ / बुद्धा¹ buddhau / buddhā¹	बुद्धाः / बुद्धासः¹ buddhāḥ / buddhāsaḥ¹
Vocative	बुद्ध buddha	बुद्धौ / बुद्धा¹ buddhau / buddhā¹	बुद्धाः / बुद्धासः¹ buddhāḥ / buddhāsaḥ¹
Accusative	बुद्धम् buddham	बुद्धौ / बुद्धा¹ buddhau / buddhā¹	बुद्धान् buddhān
Instrumental	बुद्धेन buddhena	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धैः / बुद्धेभिः¹ buddhaiḥ / buddhebhiḥ¹
Dative	बुद्धाय buddhāya	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धेभ्यः buddhebhyaḥ
Ablative	बुद्धात् buddhāt	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धेभ्यः buddhebhyaḥ
Genitive	बुद्धस्य buddhasya	बुद्धयोः buddhayoḥ	बुद्धानाम् buddhānām
Locative	बुद्धे buddhe	बुद्धयोः buddhayoḥ	बुद्धेषु buddheṣu
Notes	¹Vedic

Feminine ā-stem declension of बुद्धा (buddhā)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	बुद्धा buddhā	बुद्धे buddhe	बुद्धाः buddhāḥ
Vocative	बुद्धे buddhe	बुद्धे buddhe	बुद्धाः buddhāḥ
Accusative	बुद्धाम् buddhām	बुद्धे buddhe	बुद्धाः buddhāḥ
Instrumental	बुद्धया / बुद्धा¹ buddhayā / buddhā¹	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धाभिः buddhābhiḥ
Dative	बुद्धायै buddhāyai	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धाभ्यः buddhābhyaḥ
Ablative	बुद्धायाः / बुद्धायै² buddhāyāḥ / buddhāyai²	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धाभ्यः buddhābhyaḥ
Genitive	बुद्धायाः / बुद्धायै² buddhāyāḥ / buddhāyai²	बुद्धयोः buddhayoḥ	बुद्धानाम् buddhānām
Locative	बुद्धायाम् buddhāyām	बुद्धयोः buddhayoḥ	बुद्धासु buddhāsu
Notes	¹Vedic ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of बुद्ध (buddha)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	बुद्धम् buddham	बुद्धे buddhe	बुद्धानि / बुद्धा¹ buddhāni / buddhā¹
Vocative	बुद्ध buddha	बुद्धे buddhe	बुद्धानि / बुद्धा¹ buddhāni / buddhā¹
Accusative	बुद्धम् buddham	बुद्धे buddhe	बुद्धानि / बुद्धा¹ buddhāni / buddhā¹
Instrumental	बुद्धेन buddhena	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धैः / बुद्धेभिः¹ buddhaiḥ / buddhebhiḥ¹
Dative	बुद्धाय buddhāya	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धेभ्यः buddhebhyaḥ
Ablative	बुद्धात् buddhāt	बुद्धाभ्याम् buddhābhyām	बुद्धेभ्यः buddhebhyaḥ
Genitive	बुद्धस्य buddhasya	बुद्धयोः buddhayoḥ	बुद्धानाम् buddhānām
Locative	बुद्धे buddhe	बुद्धयोः buddhayoḥ	बुद्धेषु buddheṣu
Notes	¹Vedic

Proper noun

बुद्ध • (buddhá) stem, m

1. Buddha, the enlightened one

Declension

Masculine a-stem declension of बुद्ध (buddhá)
	Singular	Dual	Plural
Nominative	बुद्धः buddháḥ	बुद्धौ / बुद्धा¹ buddhaú / buddhā́¹	बुद्धाः / बुद्धासः¹ buddhā́ḥ / buddhā́saḥ¹
Vocative	बुद्ध búddha	बुद्धौ / बुद्धा¹ búddhau / búddhā¹	बुद्धाः / बुद्धासः¹ búddhāḥ / búddhāsaḥ¹
Accusative	बुद्धम् buddhám	बुद्धौ / बुद्धा¹ buddhaú / buddhā́¹	बुद्धान् buddhā́n
Instrumental	बुद्धेन buddhéna	बुद्धाभ्याम् buddhā́bhyām	बुद्धैः / बुद्धेभिः¹ buddhaíḥ / buddhébhiḥ¹
Dative	बुद्धाय buddhā́ya	बुद्धाभ्याम् buddhā́bhyām	बुद्धेभ्यः buddhébhyaḥ
Ablative	बुद्धात् buddhā́t	बुद्धाभ्याम् buddhā́bhyām	बुद्धेभ्यः buddhébhyaḥ
Genitive	बुद्धस्य buddhásya	बुद्धयोः buddháyoḥ	बुद्धानाम् buddhā́nām
Locative	बुद्धे buddhé	बुद्धयोः buddháyoḥ	बुद्धेषु buddhéṣu
Notes	¹Vedic

Descendants

• Ashokan Prakrit: 𑀩𑀼𑀥𑁂 (budhe)
• Gandhari: 𐨦𐨂𐨢 (budha), 𐨦𐨂𐨢𐨂 (budhu)
• Kashmiri: بۄد (bọd)
• Niya Prakrit: 𐨦𐨂𐨢 (budha)
• Pali: buddha, Buddha
  • → English: Buddha
  • → Thai: พุทธ (pút)
  • → Lao: ພຸດທະ (phut tha), ພຸດ (phut)
  • → Russian: Бу́дда (Búdda)
• → Ancient Greek: Βούδδας (Boúddas), Βούττας (Boúttas)
  • → Latin: Būddās
• → Kannada: ಬುದ್ಧ (buddha)
• → Tamil: புத்தர் (puttar), புத்தன் (puttaṉ)
• → Bactrian: Βοδδο (Boddo)
• ⇒ Tocharian A: ptāñkät
• ⇒ Tocharian B: pañäkte, pūdñäkte
• → Sogdian: 𐫁𐫇𐫤 (bwt /⁠*but⁠/)
• → Middle Chinese: 佛 (MC bjut), 佛陀 (MC bjut da), 浮屠 (MC bjuw drjo|du) (possibly borrowed indirectly via multiple routes)
  • → Proto-Koreanic: *Pwutukye
    • Old Korean: 佛體 (*PWUthye?)
      • Middle Korean: 부텨 (Pwùthyè)
        • Korean: 부처 (Bucheo)
      • ⇒ Middle Korean: 부톄〯 (Pwùthyěy)
        • Gyeongsang Korean: 부체 (Buche)
        • Pyongan Korean: 부테 (Bute)
        • Jeju: 푼체 (Punche)
    • → Old Japanese: 佛 (poto₂ke₂)
      • Japanese: 仏 (hotoke)
    • → Proto-Jurchenic: *puciki
      • Jurchen:  (*fut͡ʃiçi)
        • Manchu: ᡶᡠᠴᡳᡥᡳ (fucihi)
  • →⇒ Old Uyghur: 𐽼𐽳𐽾𐽲𐽰𐽺 (burhan)
    • → Karakhanid: بُرْخَنْ (burχan, “idol, Buddha”)
    • → Mongolian: бурхан (burxan, “god”)
  • → Vietnamese: Phật (佛), Bụt (侼)
• → Classical Tibetan: བུད་དྷ (bud dha)
  • > Tibetan: བུད་དྷ (bud dha) (inherited)
  • → Classical Mongolian: ᠪᠤᠳ᠋ᠳ᠋ᠾᠠ (buddha)
    • > Mongolian: будда (budda) (inherited)
• → Old Javanese: buddha
  • > Javanese: ꦧꦸꦢ (buda) (inherited)
  • → Balinese: ᬩᬸᬤ᭄ᬥ (buda)

Borrowed terms

Terms borrowed from "बुद्ध"

• Assamese: বুদ্ধ (buddho)
• Bengali: বুদ্ধ (buddho)
• Hindi: बुद्ध (buddh)
• Marathi: बुद्ध (buddha)
• Nepali: बुद्ध (buddha)
• Sinhalese: බුද්ධ (buddha)
• Odia: ବୁଦ୍ଧ (buddha)
• Tamil: புத்தன் (puttaṉ)
• Telugu: బుద్ధుడు (buddhuḍu)
• Gujarati: બુદ્ધ (buddh)
• Punjabi: ਬੁੱਧ (buddha)
• Sylheti: ꠛꠥꠖ꠆ꠗ (buddó)