Wiktionary

बुद्ध

See also: बुद्धू, बुद्धि, and बुद्धी

Hindi

edit

Etymology

edit

Borrowed from Sanskrit बुद्ध (buddhá). Doublet of बुत (but).

Pronunciation

edit
  • (Delhi) IPA(key): /bʊd̪d̪ʱ/, [bʊd̪(ː)ʱ]

Noun

edit

बुद्ध • (buddh) m (Urdu spelling بدھ)

  1. Buddha, the enlightened one

Declension

edit
Declension of बुद्ध (masc cons-stem)
singular plural
direct बुद्ध
buddh 		बुद्ध
buddh
oblique बुद्ध
buddh 		बुद्धों
buddhõ
vocative बुद्ध
buddh 		बुद्धो
buddho

Derived terms

edit

Marathi

edit

Etymology

edit

Borrowed from Sanskrit बुद्ध (buddhá), through Old Marathi 𑘤𑘳𑘟𑘿𑘠 (buddha).

Pronunciation

edit

Adjective

edit

बुद्ध • (buddha)

  1. (literary, rare) conscious, enlightened
    Synonyms: जागरूक (jāgrūk), प्रबुद्ध (prabuddha)

Proper noun

edit

बुद्ध • (buddha) m

 
  1. (Buddhism) Buddha, the founder of Buddhism
  2. (Hinduism) Buddha, the ninth avatar of Vishnu

Derived terms

edit

References

edit
  • दाते, यशवंत रामकृष्ण [Date, Yashwant Ramkrishna] (1932-1950) “बुद्ध”, in महाराष्ट्र शब्दकोश (mahārāṣṭra śabdakoś) (in Marathi), पुणे [Pune]: महाराष्ट्र कोशमंडळ (mahārāṣṭra kośmaṇḍaḷ)

Nepali

edit

Pronunciation

edit

Proper noun

edit

बुद्ध • (buddha)

  1. Buddha, the enlightened one.

Declension

edit
Declension of बुद्ध
Singular
nominative बुद्ध [bud̪̚d̪ʱʌ]
accusative बुद्धलाई [bud̪̚d̪ʱʌläi]
instrumental/ergative बुद्धले [bud̪̚d̪ʱʌle]
dative बुद्धलाई [bud̪̚d̪ʱʌläi]
ablative बुद्धबाट [bud̪̚d̪ʱʌbäʈʌ]
genitive बुद्धको [bud̪̚d̪ʱʌko]
locative बुद्धमा [bud̪̚d̪ʱʌmä]
Notes:
  • -को (-ko) becomes:
    • -का (-kā) when followed by a plural noun.
    • -की (-kī) when followed by a feminine noun.

Pali

edit

Alternative forms

edit
Alternative scripts

Proper noun

edit

बुद्ध m

  1. Devanagari script form of buddha (“Buddha”)
    • 2017 July 19, Vinodh Rajan, Ben Mitchell, Martin Jansche, Sascha Brawer, “Proposal to Encode Lao Characters for Pali (revised)”, in Unicode‎[1] (PDF), page 2:
      बुद्धं सरणं गच्छामि
      buddhaṃ saraṇaṃ ɡacchāmi
      I go to the Buddha as a refuge.

Noun

edit

बुद्ध m

  1. Devanagari script form of buddha (“buddha”)

Adjective

edit

बुद्ध

  1. Devanagari script form of buddha, past participle of बुज्झति (bujjhati, “to understand”)

Declension

edit
Declension table of "बुद्ध" (masculine)
Case \ NumberSingularPlural
Nominative (first)बुद्धो (buddho)बुद्धा (buddhā)
Accusative (second)बुद्धं (buddhaṃ)बुद्धे (buddhe)
Instrumental (third)बुद्धेन (buddhena)बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Dative (fourth)बुद्धस्स (buddhassa) or बुद्धाय (buddhāya) or बुद्धत्थं (buddhatthaṃ)बुद्धानं (buddhānaṃ)
Ablative (fifth)बुद्धस्मा (buddhasmā) or बुद्धम्हा (buddhamhā) or बुद्धा (buddhā)बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Genitive (sixth)बुद्धस्स (buddhassa)बुद्धानं (buddhānaṃ)
Locative (seventh)बुद्धस्मिं (buddhasmiṃ) or बुद्धम्हि (buddhamhi) or बुद्धे (buddhe)बुद्धेसु (buddhesu)
Vocative (calling)बुद्ध (buddha)बुद्धा (buddhā)
Declension table of "बुद्धा" (feminine)
Case \ NumberSingularPlural
Nominative (first)बुद्धा (buddhā)बुद्धायो (buddhāyo) or बुद्धा (buddhā)
Accusative (second)बुद्धं (buddhaṃ)बुद्धायो (buddhāyo) or बुद्धा (buddhā)
Instrumental (third)बुद्धाय (buddhāya)बुद्धाहि (buddhāhi) or बुद्धाभि (buddhābhi)
Dative (fourth)बुद्धाय (buddhāya)बुद्धानं (buddhānaṃ)
Ablative (fifth)बुद्धाय (buddhāya)बुद्धाहि (buddhāhi) or बुद्धाभि (buddhābhi)
Genitive (sixth)बुद्धाय (buddhāya)बुद्धानं (buddhānaṃ)
Locative (seventh)बुद्धाय (buddhāya) or बुद्धायं (buddhāyaṃ)बुद्धासु (buddhāsu)
Vocative (calling)बुद्धे (buddhe)बुद्धायो (buddhāyo) or बुद्धा (buddhā)
Declension table of "बुद्ध" (neuter)
Case \ NumberSingularPlural
Nominative (first)बुद्धं (buddhaṃ)बुद्धानि (buddhāni)
Accusative (second)बुद्धं (buddhaṃ)बुद्धानि (buddhāni)
Instrumental (third)बुद्धेन (buddhena)बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Dative (fourth)बुद्धस्स (buddhassa) or बुद्धाय (buddhāya) or बुद्धत्थं (buddhatthaṃ)बुद्धानं (buddhānaṃ)
Ablative (fifth)बुद्धस्मा (buddhasmā) or बुद्धम्हा (buddhamhā) or बुद्धा (buddhā)बुद्धेहि (buddhehi) or बुद्धेभि (buddhebhi)
Genitive (sixth)बुद्धस्स (buddhassa)बुद्धानं (buddhānaṃ)
Locative (seventh)बुद्धस्मिं (buddhasmiṃ) or बुद्धम्हि (buddhamhi) or बुद्धे (buddhe)बुद्धेसु (buddhesu)
Vocative (calling)बुद्ध (buddha)बुद्धानि (buddhāni)

Sanskrit

edit

Alternative forms

edit
Alternative scripts

Etymology

edit

From Proto-Indo-Aryan *buddʰás, from Proto-Indo-Iranian *bʰudᶻdʰás, from Proto-Indo-European *bʰudʰtós (“awake, aware”). Cognate with Ancient Greek πυστός (pustós), Avestan 𐬠𐬎𐬯𐬙𐬀 (busta). By surface analysis, from the root बुध् (budh) +‎ -त (-ta).

This is one of the main examples of Bartholomae's law.

Pronunciation

edit

Participle

edit

बुद्ध • (buddha) past passive participle (root बुध्)

  1. past passive participle of बुध् (budh)

Adjective

edit

बुद्ध • (buddhá) stem

  1. awake
  2. enlightened, conscious, intelligent, clever, wise
    Antonym: मूढ (mūḍhá)

Declension

edit
Masculine a-stem declension of बुद्ध
singular dual plural
nominative बुद्धः (buddhaḥ) बुद्धौ (buddhau)
बुद्धा¹ (buddhā¹) 		बुद्धाः (buddhāḥ)
बुद्धासः¹ (buddhāsaḥ¹)
accusative बुद्धम् (buddham) बुद्धौ (buddhau)
बुद्धा¹ (buddhā¹) 		बुद्धान् (buddhān)
instrumental बुद्धेन (buddhena) बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धैः (buddhaiḥ)
बुद्धेभिः¹ (buddhebhiḥ¹)
dative बुद्धाय (buddhāya) बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धेभ्यः (buddhebhyaḥ)
ablative बुद्धात् (buddhāt) बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धेभ्यः (buddhebhyaḥ)
genitive बुद्धस्य (buddhasya) बुद्धयोः (buddhayoḥ) बुद्धानाम् (buddhānām)
locative बुद्धे (buddhe) बुद्धयोः (buddhayoḥ) बुद्धेषु (buddheṣu)
vocative बुद्ध (buddha) बुद्धौ (buddhau)
बुद्धा¹ (buddhā¹) 		बुद्धाः (buddhāḥ)
बुद्धासः¹ (buddhāsaḥ¹)
  • ¹Vedic
Feminine ā-stem declension of बुद्धा
singular dual plural
nominative बुद्धा (buddhā) बुद्धे (buddhe) बुद्धाः (buddhāḥ)
accusative बुद्धाम् (buddhām) बुद्धे (buddhe) बुद्धाः (buddhāḥ)
instrumental बुद्धया (buddhayā)
बुद्धा¹ (buddhā¹) 		बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धाभिः (buddhābhiḥ)
dative बुद्धायै (buddhāyai) बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धाभ्यः (buddhābhyaḥ)
ablative बुद्धायाः (buddhāyāḥ)
बुद्धायै² (buddhāyai²) 		बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धाभ्यः (buddhābhyaḥ)
genitive बुद्धायाः (buddhāyāḥ)
बुद्धायै² (buddhāyai²) 		बुद्धयोः (buddhayoḥ) बुद्धानाम् (buddhānām)
locative बुद्धायाम् (buddhāyām) बुद्धयोः (buddhayoḥ) बुद्धासु (buddhāsu)
vocative बुद्धे (buddhe) बुद्धे (buddhe) बुद्धाः (buddhāḥ)
  • ¹Vedic
  • ²Brāhmaṇas
Neuter a-stem declension of बुद्ध
singular dual plural
nominative बुद्धम् (buddham) बुद्धे (buddhe) बुद्धानि (buddhāni)
बुद्धा¹ (buddhā¹)
accusative बुद्धम् (buddham) बुद्धे (buddhe) बुद्धानि (buddhāni)
बुद्धा¹ (buddhā¹)
instrumental बुद्धेन (buddhena) बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धैः (buddhaiḥ)
बुद्धेभिः¹ (buddhebhiḥ¹)
dative बुद्धाय (buddhāya) बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धेभ्यः (buddhebhyaḥ)
ablative बुद्धात् (buddhāt) बुद्धाभ्याम् (buddhābhyām) बुद्धेभ्यः (buddhebhyaḥ)
genitive बुद्धस्य (buddhasya) बुद्धयोः (buddhayoḥ) बुद्धानाम् (buddhānām)
locative बुद्धे (buddhe) बुद्धयोः (buddhayoḥ) बुद्धेषु (buddheṣu)
vocative बुद्ध (buddha) बुद्धे (buddhe) बुद्धानि (buddhāni)
बुद्धा¹ (buddhā¹)
  • ¹Vedic

Proper noun

edit

बुद्ध • (buddhá) stem, m

  1. Buddha, the enlightened one

Declension

edit
Masculine a-stem declension of बुद्ध
singular dual plural
nominative बुद्धः (buddháḥ) बुद्धौ (buddhaú)
बुद्धा¹ (buddhā́¹) 		बुद्धाः (buddhā́ḥ)
बुद्धासः¹ (buddhā́saḥ¹)
accusative बुद्धम् (buddhám) बुद्धौ (buddhaú)
बुद्धा¹ (buddhā́¹) 		बुद्धान् (buddhā́n)
instrumental बुद्धेन (buddhéna) बुद्धाभ्याम् (buddhā́bhyām) बुद्धैः (buddhaíḥ)
बुद्धेभिः¹ (buddhébhiḥ¹)
dative बुद्धाय (buddhā́ya) बुद्धाभ्याम् (buddhā́bhyām) बुद्धेभ्यः (buddhébhyaḥ)
ablative बुद्धात् (buddhā́t) बुद्धाभ्याम् (buddhā́bhyām) बुद्धेभ्यः (buddhébhyaḥ)
genitive बुद्धस्य (buddhásya) बुद्धयोः (buddháyoḥ) बुद्धानाम् (buddhā́nām)
locative बुद्धे (buddhé) बुद्धयोः (buddháyoḥ) बुद्धेषु (buddhéṣu)
vocative बुद्ध (búddha) बुद्धौ (búddhau)
बुद्धा¹ (búddhā¹) 		बुद्धाः (búddhāḥ)
बुद्धासः¹ (búddhāsaḥ¹)
  • ¹Vedic

Descendants

edit
Borrowed terms

Borrowed terms

edit
Terms borrowed from "बुद्ध"
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=बुद्ध&oldid=85226825"