See also: czyń

Old Polish

edit

Etymology

edit

Inherited from Proto-Slavic *čȋnъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation

edit
  • IPA(key): (10th–15th CE) /t͡ʃʲi(ː)n/
  • IPA(key): (15th CE) /t͡ʃʲin/

Noun

edit

czyn m inan

  1. (attested in Greater Poland) deed, action; work
    • 1930 [c. 1455], “III Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[1], 16, 7:
      Bila prziszla rzecz bosza... przecyw wszemu zlemu, gesz bil vczinyl przed bogem, abi gy gnyewal swimy czini
      [Była przyszła rzecz boża... przeciw wszemu złemu, jeż był uczynił przed Bogiem, aby ji gniewał swymi czyny]
    • 1930 [c. 1455], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], 32, 30:
      We wszitkich czinyech swich, czso chcyal, sczøstnye czinyl
      [We wszystkich czyniech swych, czso chciał, szczęstnie czynił]
    • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 6:
      W czynyech in gestis
      [W czyniech in gestis]
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski[3], Greater Poland, pages 13, 2:
      Skazeny są y zadzączy vdzyelany są w czynoch swoych
      [Skażeni są i żadzący udzielani są w czynoch swoich]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[4], page 140:
      S takymy czyny nygdy nye przydzyesch kv dobremv konyczv
      [Z takimi czyny nigdy nie przydziesz ku dobremu końcu]
  2. (hapax legomenon) way; manner
  3. (attested in Lesser Poland, Greater Poland, Kuyavia) arm; weapon, armor
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[6], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 45, 9:
      Løczyszcze zetrze y zlame czin, a buclerze seszsze ognem
      [Łęczyszcze zetrze i złamie czyn a buklerze seżże ogniem]
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎[7], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 56, 6:
      Sinowe ludzsczi, zøby gich czin a strzali, a yøzik gich mecz ostri
      [Synowie ludzszczy, zęby jich czyn a strzały, a język jich miecz ostry]
    • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[8], [9], [10], volume XVI, page 339:
      O crasza czyny o decus armorum!
      [O krasę czyny o decus armorum!]
    • 1874-1891 [XV p. pr.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[11], [12], [13], volume XXII, page 335:
      Ille sine pastore non valent se defendere et ratio, quod alia animalia habent a natura arma czin, *sbroyo, unde possent se defendere
      [Ille sine pastore non valent se defendere et ratio, quod alia animalia habent a natura arma czyn, zbroja, unde possent se defendere]
    • 1874-1891 [XV med.], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[14], [15], [16], volume XXV, page 155:
      W czyn y w sbroya ssa vbral militaribus insigniis armatus
      [W czyn i w zbroję sie ubrał militaribus insigniis armatus]
    • 1907 [c. 1470], Jakub Parkoszowic, edited by Jan Łoś, Traktat o ortografii polskiej[17], Żurawica, Świętokrzyskie Voivodeship, Krakow, page 406:
      Czyn id est arma
      [Czyn id est arma]
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski[18], Greater Poland, page 34 arg.:
      Ten psalm powyada, yze Xps duchownymy czyny zaszczycza y brony swoyę czerkew *szwyęto
      [Ten psalm powiada, iże Xps duchownymi czyny zaszczyca i broni swoje cerkiew święto]
    • 1916 [second half of the 15th century], Stanisław Słoński, editor, Psałterz puławski[19], Greater Poland, pages 34, 2:
      Wezmy czyn y szczyt y wstayn na pomocz mnye
      [Weźmy czyn i szczyt i wstań na pomoc mnie]
    • 1890 [XV ex.], Bolesław Erzepki, editor, Szczątki dawnej polszczyzny[20], Mogilno, page 182:
      Czyn vel zbroyąn arma
      [Czyn vel zbroja arma]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[21], page 299:
      Przydzie-li mocniejszy niż on, a przemoże ji, wszytek czyn albo arnasz, w ktoremże on miał nadzieję, pobierze
      [Przydzie-li mocniejszy niż on, a przemoże ji, wszytek czyn albo arnasz, w ktoremże on miał nadzieję, pobierze]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[22], page 595:
      O miły Jesucriście, widziałeś oczyma twego bóstwa w dworze królewskim władyki ubirając się w czyn, zażegając laterny, gotując broń, aby cie przyszli łapać
      [O miły Jesucriście, widziałeś oczyma twego bóstwa w dworze królewskim władyki ubirając się w czyn, zażegając laterny, gotując broń, aby cie przyszli łapać]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[23], pages 626-627:
      O, mówi święty *Augustym, bo idźcie przed bog wojska rzycerzow i oprawienie czynów, je­ den głos tłuszczę rzewniwą, czynem straszliwą, przeswey broni zaraził, odpę­dził i porzucił
      [O, mówi święty *Augustym, bo idźcie przed bog wojska rzycerzow i oprawienie czynów, je­ den głos tłuszczę rzewniwą, czynem straszliwą, przeswey broni zaraził, odpę­dził i porzucił]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[24], page 629:
      (Krystus) yednem glossem rzevnyvą tlusczą v okropnym czynye przeze wschey brony pobyl y przemogl
      [(Krystus) jednem głosem rzewniwą tłuszczą w okropnym czynie przeze wszej broni pobił i przemogł]
  4. (attested in Lesser Poland) vestment, robe, gown
  5. (attested in Masovia) timber (roughly processed wood material, suitable for building materials and for processing into tools, carts, etc.)
    • 1950 [1427], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 228, Warsaw:
      Jako ia ne bral czynu samowtor na vosz
      [Jako ja nie brał czynu samowtor na woz]
    • 1920 [1435], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume III, number 1615, Zakroczym:
      O kthori czin Micolai na mya zaloual, thego ia gemv nye pobral samowthor szilan
      [O ktory czyn Mikołaj na mie żałował, tego ja jemu nie pobrał samowtor siłą]
    • 1950 [1491], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1224, Warsaw:
      Jako my Maczyey rambil... w pusczy lomyenyskyey drzewa sosnove kv czynovi gwaltem
      [Jako my Maciej rąbił... w puszczy Łomieńskiej drzewa sosnowe ku czynowi gwałtem]
    • 1950 [1491], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 1654, Warsaw:
      Jako my Stanislaw rambyl drwa sosnove kv czynv na pusczy mey
      [Jako my Stanisław rąbił drwa sosnowe ku czynu na puszczy mej]

Derived terms

edit

Descendants

edit
  • Polish: czyn
  • Silesian: czyn

References

edit
  • Boryś, Wiesław (2005) “czyn”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Mańczak, Witold (2017) “czyn”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “czyn”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “czyn”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “czyn”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN
  • K. Nitsch, editor (1955), “czyn”, in Słownik staropolski (in Polish), volume 1, Warsaw: Polish Academy of Sciences, page 413
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czyn”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
  • Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czyn”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

edit
 
Polish Wikipedia has an article on:
Wikipedia pl

Etymology

edit

Inherited from Old Polish czyn.

Pronunciation

edit
  • IPA(key): /ˈt͡ʂɘn/
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -ɘn
  • Syllabification: czyn

Noun

edit

czyn m inan

  1. (formal) act, deed
    Liczą się czyny, nie słowa.Deeds are more important than words.

Declension

edit

Derived terms

edit
adjectives
edit

Further reading

edit
  • czyn in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • czyn in Polish dictionaries at PWN