խնչել
Armenian
editEtymology
editFrom Middle Armenian խնջել (xnǰel), from Old Armenian խնչեմ (xnčʻem).
Pronunciation
edit- (Eastern Armenian) IPA(key): /χənˈt͡ʃʰel/, [χənt͡ʃʰél]
- (Western Armenian) IPA(key): /χənˈt͡ʃel/, [χənt͡ʃʰél]
Verb
editխնչել • (xnčʻel)
- (colloquial) to blow one's nose
- Synonyms: քիթը մաքրել (kʻitʻə makʻrel), քիթը սրբել (kʻitʻə srbel)
- ca. 1680–1684, Baṙ girg taliani [An Armenian–Italian Dictionary published in Venice] page 28:[1]
- խնչել․ մուքեարէ
- xnčʻel; mukʻearē
- խնչել (xnčʻel) = mocar
- խնչել․ մուքեարէ
Inflection
edit-el conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | խնչել (xnčʻel) | imperfective converb | խնչում (xnčʻum) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| passive | — | simultaneous converb | խնչելիս (xnčʻelis) | ||||
| causative | խնչեցնել, խնչացնել*, խնչցնել* (xnčʻecʻnel, xnčʻacʻnel*, xnčʻcʻnel*) | perfective converb | խնչել (xnčʻel) | ||||
| aorist stem | խնչ- (xnčʻ-) | future converb I | խնչելու (xnčʻelu) | ||||
| resultative participle | խնչած (xnčʻac) | future converb II | խնչելիք (xnčʻelikʻ) | ||||
| subject participle | խնչող (xnčʻoġ) | connegative converb | խնչի (xnčʻi) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | խնչում եմ (xnčʻum em) | խնչում ես (xnčʻum es) | խնչում է (xnčʻum ē) | խնչում ենք (xnčʻum enkʻ) | խնչում եք (xnčʻum ekʻ) | խնչում են (xnčʻum en) | |
| past imperfective | խնչում էի (xnčʻum ēi) | խնչում էիր (xnčʻum ēir) | խնչում էր (xnčʻum ēr) | խնչում էինք (xnčʻum ēinkʻ) | խնչում էիք (xnčʻum ēikʻ) | խնչում էին (xnčʻum ēin) | |
| future | խնչելու եմ (xnčʻelu em) | խնչելու ես (xnčʻelu es) | խնչելու է (xnčʻelu ē) | խնչելու ենք (xnčʻelu enkʻ) | խնչելու եք (xnčʻelu ekʻ) | խնչելու են (xnčʻelu en) | |
| past future | խնչելու էի (xnčʻelu ēi) | խնչելու էիր (xnčʻelu ēir) | խնչելու էր (xnčʻelu ēr) | խնչելու էինք (xnčʻelu ēinkʻ) | խնչելու էիք (xnčʻelu ēikʻ) | խնչելու էին (xnčʻelu ēin) | |
| present perfect | խնչել եմ (xnčʻel em) | խնչել ես (xnčʻel es) | խնչել է (xnčʻel ē) | խնչել ենք (xnčʻel enkʻ) | խնչել եք (xnčʻel ekʻ) | խնչել են (xnčʻel en) | |
| pluperfect | խնչել էի (xnčʻel ēi) | խնչել էիր (xnčʻel ēir) | խնչել էր (xnčʻel ēr) | խնչել էինք (xnčʻel ēinkʻ) | խնչել էիք (xnčʻel ēikʻ) | խնչել էին (xnčʻel ēin) | |
| aorist (past perfective) | խնչեցի, խնչի* (xnčʻecʻi, xnčʻi*) | խնչեցիր, խնչիր* (xnčʻecʻir, xnčʻir*) | խնչեց (xnčʻecʻ) | խնչեցինք, խնչինք* (xnčʻecʻinkʻ, xnčʻinkʻ*) | խնչեցիք, խնչիք* (xnčʻecʻikʻ, xnčʻikʻ*) | խնչեցին, խնչին* (xnčʻecʻin, xnčʻin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | խնչեմ (xnčʻem) | խնչես (xnčʻes) | խնչի (xnčʻi) | խնչենք (xnčʻenkʻ) | խնչեք (xnčʻekʻ) | խնչեն (xnčʻen) | |
| past | խնչեի (xnčʻei) | խնչեիր (xnčʻeir) | խնչեր (xnčʻer) | խնչեինք (xnčʻeinkʻ) | խնչեիք (xnčʻeikʻ) | խնչեին (xnčʻein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | կխնչեմ (kxnčʻem) | կխնչես (kxnčʻes) | կխնչի (kxnčʻi) | կխնչենք (kxnčʻenkʻ) | կխնչեք (kxnčʻekʻ) | կխնչեն (kxnčʻen) | |
| past | կխնչեի (kxnčʻei) | կխնչեիր (kxnčʻeir) | կխնչեր (kxnčʻer) | կխնչեինք (kxnčʻeinkʻ) | կխնչեիք (kxnčʻeikʻ) | կխնչեին (kxnčʻein) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | խնչի՛ր, խնչի՛* (xnčʻír, xnčʻí*) | — | — | խնչե՛ք, խնչեցե՛ք** (xnčʻékʻ, xnčʻecʻékʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
-el negative conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | չխնչել (čʻxnčʻel) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| resultative participle | չխնչած (čʻxnčʻac) | ||||||
| subject participle | չխնչող (čʻxnčʻoġ) | ||||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չեմ խնչում (čʻem xnčʻum) | չես խնչում (čʻes xnčʻum) | չի խնչում (čʻi xnčʻum) | չենք խնչում (čʻenkʻ xnčʻum) | չեք խնչում (čʻekʻ xnčʻum) | չեն խնչում (čʻen xnčʻum) | |
| past imperfective | չէի խնչում (čʻēi xnčʻum) | չէիր խնչում (čʻēir xnčʻum) | չէր խնչում (čʻēr xnčʻum) | չէինք խնչում (čʻēinkʻ xnčʻum) | չէիք խնչում (čʻēikʻ xnčʻum) | չէին խնչում (čʻēin xnčʻum) | |
| future | չեմ խնչելու (čʻem xnčʻelu) | չես խնչելու (čʻes xnčʻelu) | չի խնչելու (čʻi xnčʻelu) | չենք խնչելու (čʻenkʻ xnčʻelu) | չեք խնչելու (čʻekʻ xnčʻelu) | չեն խնչելու (čʻen xnčʻelu) | |
| past future | չէի խնչելու (čʻēi xnčʻelu) | չէիր խնչելու (čʻēir xnčʻelu) | չէր խնչելու (čʻēr xnčʻelu) | չէինք խնչելու (čʻēinkʻ xnčʻelu) | չէիք խնչելու (čʻēikʻ xnčʻelu) | չէին խնչելու (čʻēin xnčʻelu) | |
| present perfect | չեմ խնչել (čʻem xnčʻel) | չես խնչել (čʻes xnčʻel) | չի խնչել (čʻi xnčʻel) | չենք խնչել (čʻenkʻ xnčʻel) | չեք խնչել (čʻekʻ xnčʻel) | չեն խնչել (čʻen xnčʻel) | |
| pluperfect | չէի խնչել (čʻēi xnčʻel) | չէիր խնչել (čʻēir xnčʻel) | չէր խնչել (čʻēr xnčʻel) | չէինք խնչել (čʻēinkʻ xnčʻel) | չէիք խնչել (čʻēikʻ xnčʻel) | չէին խնչել (čʻēin xnčʻel) | |
| aorist (past perfective) | չխնչեցի, չխնչի* (čʻxnčʻecʻi, čʻxnčʻi*) | չխնչեցիր, չխնչիր* (čʻxnčʻecʻir, čʻxnčʻir*) | չխնչեց (čʻxnčʻecʻ) | չխնչեցինք, չխնչինք* (čʻxnčʻecʻinkʻ, čʻxnčʻinkʻ*) | չխնչեցիք, չխնչիք* (čʻxnčʻecʻikʻ, čʻxnčʻikʻ*) | չխնչեցին, չխնչին* (čʻxnčʻecʻin, čʻxnčʻin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չխնչեմ (čʻxnčʻem) | չխնչես (čʻxnčʻes) | չխնչի (čʻxnčʻi) | չխնչենք (čʻxnčʻenkʻ) | չխնչեք (čʻxnčʻekʻ) | չխնչեն (čʻxnčʻen) | |
| past | չխնչեի (čʻxnčʻei) | չխնչեիր (čʻxnčʻeir) | չխնչեր (čʻxnčʻer) | չխնչեինք (čʻxnčʻeinkʻ) | չխնչեիք (čʻxnčʻeikʻ) | չխնչեին (čʻxnčʻein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չեմ խնչի (čʻem xnčʻi) | չես խնչի (čʻes xnčʻi) | չի խնչի (čʻi xnčʻi) | չենք խնչի (čʻenkʻ xnčʻi) | չեք խնչի (čʻekʻ xnčʻi) | չեն խնչի (čʻen xnčʻi) | |
| past | չէի խնչի (čʻēi xnčʻi) | չէիր խնչի (čʻēir xnčʻi) | չէր խնչի (čʻēr xnčʻi) | չէինք խնչի (čʻēinkʻ xnčʻi) | չէիք խնչի (čʻēikʻ xnčʻi) | չէին խնչի (čʻēin xnčʻi) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | մի՛ խնչիր, մի՛ խնչի* (mí xnčʻir, mí xnčʻi*) | — | — | մի՛ խնչեք, մի՛ խնչեցեք** (mí xnčʻekʻ, mí xnčʻecʻekʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
| declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian) | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| singular (singulare tantum) | ||||||||
| nominative | խնչել (xnčʻel) | |||||||
| dative | խնչելու (xnčʻelu) | |||||||
| ablative | խնչելուց (xnčʻelucʻ) | |||||||
| instrumental | խնչելով (xnčʻelov) | |||||||
| locative | խնչելում (xnčʻelum) | |||||||
| definite forms | ||||||||
| nominative | խնչելը/խնչելն (xnčʻelə/xnčʻeln) | |||||||
| dative | խնչելուն (xnčʻelun) | |||||||
| 1st person possessive forms (my) | ||||||||
| nominative | խնչելս (xnčʻels) | |||||||
| dative | խնչելուս (xnčʻelus) | |||||||
| ablative | խնչելուցս (xnčʻelucʻs) | |||||||
| instrumental | խնչելովս (xnčʻelovs) | |||||||
| locative | խնչելումս (xnčʻelums) | |||||||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||||||
| nominative | խնչելդ (xnčʻeld) | |||||||
| dative | խնչելուդ (xnčʻelud) | |||||||
| ablative | խնչելուցդ (xnčʻelucʻd) | |||||||
| instrumental | խնչելովդ (xnčʻelovd) | |||||||
| locative | խնչելումդ (xnčʻelumd) | |||||||
References
edit- ^ Orengo, Alessandro (2019) “Il ԲԱՌ ԳԻՐԳ ՏԱԼԻԱՆԻ Un dizionario armeno-italiano del XVII secolo”, in U. Bläsing, J. Dum-Tragut, T.M. van Lint, editors, Armenian, Hittite, and Indo-European Studies: A Commemoration Volume for Jos J.S. Weitenberg (Hebrew University Armenian Studies; 15), Leuven: Peeters, page 227
Further reading
edit- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “խնչել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press