czyli

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *či li. By surface analysis, univerbation of czy +‎ li. First attested in the end of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲɨlʲi/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲɨlʲi/

Particle

czyli

1. introduces a second alternative question; or
   • 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[1], 13, 19:

     Opatrzicze... lvd..., gestli silni, czili mdli, iestli mali, czili wyeliki (utrum fortis sit, an infirmus, si pauci numero, an plures)?

     [Opatrzycie... lud..., jestli silny czyli mdły, jestli mały czyli wieliki (utrum fortis sit, an infirmus, si pauci numero, an plures)?]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[2], page 433:

     Będzieli kto chcieć wolą jego czynić, pozna, ta nauka jestli od boga, czyli ja sam od siebie czynię, iż mowię (utrum ex deo sit, an ego a me ipso loquar Jo 7, 17)

     [Będzieli kto chcieć wolą jego czynić, pozna tę naukę, jestli od Boga, czyli sam od siebie czynię, iż mowię (utrum ex Deo sit, an ego a me ipso loquar Jo 7, 17)]

   • 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,‎^[3], page 322:

     Chcesz sye bogom naszym modlicz, czily nye chcesz?

     [Chcesz sie bogom naszym modlić, czyli nie chcesz?]

2. (attested in Lesser Poland) introduces a question sentence; whether

   Synonym: czy

   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[4], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 13, 8:

     Ne iest strach boszi przed oczima gich. Czili ne poznaiø wszitcy (nonne cognoscent omnes), czso stroiø lichotø, gisz to szrø lud moy iaco karmø chleba?

     [Nie jest strach boży przed oczyma jich. Czyli nie poznają wszytcy (nonne cognoscent omnes), cso stroją lichotę, jiż to żrą lud moj jako karmią chleba?]

Conjunction

czyli

1. (attested in Greater Poland) which is actually
   • 1858 [c. 1408], Wojciech Szurkowski z Ponieca, “Wyroki sądów miejskich czyli ortyle [Urban court rulings i.e. "Ortyls"]”, in Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Historia prawodawstw słowiańskich [History of Slavic lawmaking], volume 6, Poniec, page 24:

     Gyesthly k themu... domu tha nyewyastha blysza, czyly […] dzyeczy, czyly czo prawo, a ktho gy ma wszyacz albo oszyescz?

     [Jestli k temu... domu ta niewiasta blisza, czyli […] dzieci, czyli co prawo, a kto ji ma wziąć albo osieść?]

Descendants

• Masurian: cÿli
• Polish: czyli
• Silesian: czyli

References

• Boryś, Wiesław (2005) “czyli”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “czyli”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “czyli”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czyli 1”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czyli”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish czyli. By surface analysis, univerbation of czy +‎ li.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɨ.li/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡ʂɨ.li/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɨli
• Syllabification: czy‧li

Particle

czyli

1. clarifying or connective particle; as in, in other words, i.e., or, that is to say

   Synonyms: a więc, eo ipso, inaczej, inaczej mówiąc, innymi słowy, jednym słowem, krótko mówiąc, mianowicie, przeto, słowem, tedy, to jest, toteż, to znaczy, tym samym, więc, w takim razie, w takim układzie, zatem, znaczy, znaczy się

   Kupiłem książkę o Mieszku I, czyli pierwszym królu Polski. ― I bought a book about Mieszko I, i.e. the first king of Poland.

   Poszedłem sam, czyli byłem samotny. ― I went alone, which means I was lonely.

2. (obsolete) introduces a yes-no question sentence; whether

   Synonym: czy

Conjunction

czyli

1. (obsolete) introduces a conditional; if

   Synonym: jeśli

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czyli is one of the most used words in Polish, appearing 77 times in scientific texts, 11 times in news, 18 times in essays, 10 times in fiction, and 4 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 120 times, making it the 500th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• czyli in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czyli in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czyli”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZYLI”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 07.05.2010
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czyli”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “czyli”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czyli”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 410
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czyli 2”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish czyli.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂɪli/
• Rhymes: -ɪli
• Syllabification: czy‧li

Particle

czyli

1. clarifying or connective particle; in other words, i.e., or, that is to say

   Synonym: abo

2. (archaic) or

   Synonym: abo

Further reading

• czyli in silling.org