хөх
Mongolian edit
Etymology 1 edit
| Mongolian | Cyrillic |
|---|---|
| ᠬᠥᠬᠡ (köke) | хөх (xöx) |
From Proto-Mongolic *köke, compare Buryat хүхэ (xüxe). Borrowed from or cognate with Proto-Turkic *kȫk; compare Turkish gök and Evenki куку (kuku, “sea-coloured”). For the figurative sense, compare Kazakh көк жамбас (kök jambas).
Pronunciation edit
- IPA(key): /ˈxɵx/
- Syllabification: хөх (1 syllable)
Adjective edit
хөх • (xöx)
Derived terms edit
- хар хөх (xar xöx)
- хөх агаар (xöx agaar)
- хөх арвай (xöx arvaj)
- хөх аргал (xöx argal)
- хөх биндэрьяа (xöx binderʹjaa)
- хөх бог (xöx bog)
- хөх болжмор (xöx bolžmor)
- хөх болох (xöx bolox)
- хөх бор (xöx bor)
- хөх бор азарга (xöx bor azarga)
- хөх буурал (xöx buural)
- хөх бух (xöx bux)
- хөх гуя (xöx guja)
- хөх дэглий (xöx deglii)
- хөх зүү хөндлөн барьж үзээгүй (xöx züü xöndlön barʹž üzeegüj)
- хөх инээд хүрэх (xöx ineed xürex)
- хөх ногоо (xöx nogoo)
- хөх ногоон нуйл (xöx nogoon nujl)
- хөх ногтруу (xöx nogtruu)
- Хөх нуур (Xöx nuur)
- хөх няц болох (xöx njac bolox)
- хөх огторгуй (xöx ogtorguj)
- хөх ороонго (xöx oroongo)
- хөх отго (xöx otgo)
- хөх өвс (xöx övs)
- хөх саарал (xöx saaral)
- хөх сарьс (xöx sarʹs)
- хөх сэрх (xöx serx)
- хөх тарлан (xöx tarlan)
- хөх толбо (xöx tolbo)
- хөх түрүү (xöx türüü)
- хөх тэжээл (xöx težeel)
- хөх тэнгэр (xöx tenger)
- хөх униар (xöx uniar)
- хөх униар татах (xöx uniar tatax)
- хөх утаа (xöx utaa)
- хөх үдээр (xöx üdeer)
- хөх үдээр болох (xöx üdeer bolox)
- хөх хаг (xöx xag)
- хөх хархираа (xöx xarxiraa)
- хөх хас (xöx xas)
- хөх хатан хараа (xöx xatan xaraa)
- хөх хомоол (xöx xomool)
- Хөх хот (Xöx xot)
- хөх цэгцгий (xöx cegcgii)
- хөх цэнхэр (xöx cenxer)
- хөх ягаан (xöx jagaan)
- хөх ялаа (xöx jalaa)
- хөх яргуй (xöx jarguj)
- хөхвөр (xöxvör)
- хөхвөрдүү (xöxvördüü)
- хөхдөх (xöxdöx)
- хөхдүү (xöxdüü)
- хөхдүүхэн (xöxdüüxen)
- хөхдэй (xöxdej)
- хөхийн шашин (xöxiin šašin)
- хөхийх (xöxiix)
- хөхлүүр (xöxlüür)
- хөхөн чулуу (xöxön čuluu)
Etymology 2 edit
| Mongolian | Cyrillic |
|---|---|
| ᠬᠥᠬᠦ (kökü) | хөх (xöx) |
From Classical Mongolian ᠬᠥᠬᠦ (kökü), from Middle Mongol ᠬᠥᠬᠦᠨ (kökün), from Proto-Mongolic *kökün (“breast, nipple”).
Possibly related to Proto-Turkic *kögüz or *kögüŕ (“chest”). Compare Turkish göğüs, Kyrgyz көкүрөк (kökürök) and Chuvash кӑкӑр (kăk̬ăr). (Can this(+) etymology be sourced?)
Pronunciation edit
- IPA(key): /ˈxɵx/
- Syllabification: хөх (1 syllable)
Noun edit
хөх • (xöx)
Declension edit
Declension of хөх (ө-harmonic hidden-n үүд-pl)
| attributive | хөхөн xöxön | |
|---|---|---|
| singular / indefinite | definite plural | |
| nominative | хөх xöx |
хөхнүүд xöxnüüd |
| genitive | хөхний xöxnii |
хөхнүүдийн xöxnüüdiin |
| accusative | хөхийг xöxiig |
хөхнүүдийг xöxnüüdiig |
| dative-locative | хөхөнд xöxönd |
хөхнүүдэд xöxnüüded |
| ablative | хөхнөөс xöxnöös |
хөхнүүдээс xöxnüüdees |
| instrumental | хөхөөр xöxöör |
хөхнүүдээр xöxnüüdeer |
| comitative | хөхтэй xöxtej |
хөхнүүдтэй xöxnüüdtej |
| privative | хөхгүй xöxgüj |
хөхнүүдгүй xöxnüüdgüj |
| directive | хөх рүү xöx rüü |
хөхнүүд рүү xöxnüüd rüü |
Reflexive possessive forms
| singular / indefinite | definite plural | |
|---|---|---|
| nominative | хөхөө xöxöö |
хөхнүүдээ xöxnüüdee |
| genitive | хөхнийхөө xöxniixöö |
хөхнүүдийнхээ xöxnüüdiinxee |
| accusative | хөхийгөө xöxiigöö |
хөхнүүдийгээ xöxnüüdiigee |
| dative-locative | хөхөндөө xöxöndöö |
хөхнүүддээ xöxnüüddee |
| ablative | хөхнөөсөө xöxnöösöö |
хөхнүүдээсээ xöxnüüdeesee |
| instrumental | хөхөөрөө xöxööröö |
хөхнүүдээрээ xöxnüüdeeree |
| comitative | хөхтэйгөө xöxtejgöö |
хөхнүүдтэйгээ xöxnüüdtejgee |
| privative | хөхгүйгээ xöxgüjgee |
хөхнүүдгүйгээ xöxnüüdgüjgee |
| directive | хөх рүүгээ xöx rüügee |
хөхнүүд рүүгээ xöxnüüd rüügee |
| independent genitive |
singular / indefinite | definite plural |
|---|---|---|
| singular possession |
хөхнийх xöxniix |
хөхнүүдийнх xöxnüüdiinx |
| collective possession |
хөхнийхөн xöxniixön |
хөхнүүдийнхэн xöxnüüdiinxen |
Derived terms edit
- тэмээн хөх (temeen xöx)
- хөх дэлэн (xöx delen)
- хөх зангирах (xöx zangirax)
- хөх ивлэх (xöx ivlex)
- хөх нь томбойх (xöx nʹ tombojx)
- хөх сэрийх (xöx seriix)
- хөх эрхэх (xöx erxex)
- хөх эрэх (xöx erex)
- хөхлөг (xöxlög)
- хөхний сүү (xöxnii süü)
- хөхний товч (xöxnii tovč)
- хөхний толгой (xöxnii tolgoj)
- хөхөлт (xöxölt)
- хөхөлт хөх болжмор (xöxölt xöx bolžmor)
- хөхөх (xöxöx)
Further reading edit
- Starostin, Sergei, Dybo, Anna, Mudrak, Oleg (2003) “*kṓk`e”, in Etymological dictionary of the Altaic languages (Handbuch der Orientalistik; VIII.8), Leiden, New York, Köln: E.J. Brill
- “хөх 1”, “хөх 2”, “хөх 3”, “хөх 4”, “хөх 5”, in Монгол хэлний их тайлбар толь [Dictionary of the Mongolian Language] (in Mongolian), Institute of Linguistics of the Mongolian Academy of Sciences, 2016–present
- Большой академический монгольско–русский словарь в четырех томах [Great Academic Mongolian–Russian Dictionary in four volumes] (in Russian), Institute of Language and Literature of the Mongolian Academy of Sciences & Institute of Linguistics of the Russian Academy of Sciences, 2001