արծաթ

Armenian

Etymology

From Old Armenian արծաթ (arcatʻ).

Pronunciation

• Audio (Eastern Armenian):

  (file)

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /ɑɾˈt͡sɑtʰ/, [ɑɾt͡sɑ́tʰ]
• (Western Armenian) IPA^(key): /ɑɾˈd͡zɑt/, [ɑɾd͡zɑ́tʰ]

Noun

արծաթ • (arcatʻ)

1. silver
2. silver coin
3. silver object

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	արծաթ (arcatʻ)	արծաթներ (arcatʻner)
dative	արծաթի (arcatʻi)	արծաթների (arcatʻneri)
ablative	արծաթից (arcatʻicʻ)	արծաթներից (arcatʻnericʻ)
instrumental	արծաթով (arcatʻov)	արծաթներով (arcatʻnerov)
locative	արծաթում (arcatʻum)	արծաթներում (arcatʻnerum)
	definite forms
nominative	արծաթը/արծաթն (arcatʻə/arcatʻn)	արծաթները/արծաթներն (arcatʻnerə/arcatʻnern)
dative	արծաթին (arcatʻin)	արծաթներին (arcatʻnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	արծաթս (arcatʻs)	արծաթներս (arcatʻners)
dative	արծաթիս (arcatʻis)	արծաթներիս (arcatʻneris)
ablative	արծաթիցս (arcatʻicʻs)	արծաթներիցս (arcatʻnericʻs)
instrumental	արծաթովս (arcatʻovs)	արծաթներովս (arcatʻnerovs)
locative	արծաթումս (arcatʻums)	արծաթներումս (arcatʻnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	արծաթդ (arcatʻd)	արծաթներդ (arcatʻnerd)
dative	արծաթիդ (arcatʻid)	արծաթներիդ (arcatʻnerid)
ablative	արծաթիցդ (arcatʻicʻd)	արծաթներիցդ (arcatʻnericʻd)
instrumental	արծաթովդ (arcatʻovd)	արծաթներովդ (arcatʻnerovd)
locative	արծաթումդ (arcatʻumd)	արծաթներումդ (arcatʻnerumd)

Adjective

արծաթ • (arcatʻ)

1. silver, silvern, made of silver

   արծաթ լարեր ― arcatʻ larer ― silver strings

2. silvery, of silver color
3. silvery (of voice)

   արծաթ ծիծաղ ― arcatʻ cicaġ ― silvery laughter

Declension

nominalized, i-type (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	արծաթ (arcatʻ)	արծաթներ (arcatʻner)
dative	արծաթի (arcatʻi)	արծաթների (arcatʻneri)
ablative	արծաթից (arcatʻicʻ)	արծաթներից (arcatʻnericʻ)
instrumental	արծաթով (arcatʻov)	արծաթներով (arcatʻnerov)
locative	արծաթում (arcatʻum)	արծաթներում (arcatʻnerum)
	definite forms
nominative	արծաթը/արծաթն (arcatʻə/arcatʻn)	արծաթները/արծաթներն (arcatʻnerə/arcatʻnern)
dative	արծաթին (arcatʻin)	արծաթներին (arcatʻnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	արծաթս (arcatʻs)	արծաթներս (arcatʻners)
dative	արծաթիս (arcatʻis)	արծաթներիս (arcatʻneris)
ablative	արծաթիցս (arcatʻicʻs)	արծաթներիցս (arcatʻnericʻs)
instrumental	արծաթովս (arcatʻovs)	արծաթներովս (arcatʻnerovs)
locative	արծաթումս (arcatʻums)	արծաթներումս (arcatʻnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	արծաթդ (arcatʻd)	արծաթներդ (arcatʻnerd)
dative	արծաթիդ (arcatʻid)	արծաթներիդ (arcatʻnerid)
ablative	արծաթիցդ (arcatʻicʻd)	արծաթներիցդ (arcatʻnericʻd)
instrumental	արծաթովդ (arcatʻovd)	արծաթներովդ (arcatʻnerovd)
locative	արծաթումդ (arcatʻumd)	արծաթներումդ (arcatʻnerumd)

Old Armenian

Etymology

Inherited from Proto-Indo-European *h₂r̥ǵn̥tóm (“silver”); the expected reflex is Proto-Armenian *arcant- → Old Armenian *արծան(դ) (*arcan(d)), but the ending was reshaped under the influence of երկաթ (erkatʻ, “iron”).

Alternatively, a very old borrowing from Indo-Iranian (3rd–2nd millennium BC) or Old Iranian (first half of the 1st millennium BC), from the same Proto-Indo-European word: compare Old Persian 𐎠𐎼𐎭𐎫 (a-r-d-t /⁠ardata⁠/, “silver”).

See also արծնեմ (arcnem) and արծարծեմ (arcarcem).

Noun

արծաթ • (arcatʻ)

1. silver

   քերել զարծաթ ― kʻerel zarcatʻ ― to take or wear the silver off

   անօթ արծաթոյ ― anōtʻ arcatʻoy ― a silver-vase

   արծաթ կենդանի ― arcatʻ kendani ― mercury, quicksilver

2. silverware
3. coin, money

   արծաթոյ տալ, վաճառել ― arcatʻoy tal, vačaṙel ― to sell for ready money

4. (figuratively) wealth, riches

Declension

o-type

	singular		plural
nominative	արծաթ (arcatʻ)		արծաթք (arcatʻkʻ)
genitive	արծաթոյ (arcatʻoy)		արծաթոց (arcatʻocʻ)
dative	արծաթոյ (arcatʻoy)		արծաթոց (arcatʻocʻ)
accusative	արծաթ (arcatʻ)		արծաթս (arcatʻs)
ablative	արծաթոյ (arcatʻoy)		արծաթոց (arcatʻocʻ)
instrumental	արծաթով (arcatʻov)		արծաթովք (arcatʻovkʻ)
locative	արծաթ (arcatʻ)		արծաթս (arcatʻs)

Derived terms

• անարծաթ (anarcatʻ)
• անարծաթասէր (anarcatʻasēr)
• անարծաթսիրութիւն (anarcatʻsirutʻiwn)
• արծաթ կենդանի (arcatʻ kendani)
• արծաթագին (arcatʻagin)
• արծաթագոյն (arcatʻagoyn)
• արծաթագործ (arcatʻagorc)
• արծաթագործական (arcatʻagorcakan)
• արծաթագործութիւն (arcatʻagorcutʻiwn)
• արծաթագունեան (arcatʻagunean)
• արծաթազօծ (arcatʻazōc)
• արծաթաժողով (arcatʻažołov)
• արծաթածրար (arcatʻacrar)
• արծաթակուռ (arcatʻakuṙ)
• արծաթահանգէտ (arcatʻahangēt)
• արծաթահանք (arcatʻahankʻ)
• արծաթաձոյլ (arcatʻajoyl)
• արծաթաճաճանչ (arcatʻačačančʻ)
• արծաթանման (arcatʻanman)
• արծաթապատ (arcatʻapat)
• արծաթառ (arcatʻaṙ)
• արծաթառու (arcatʻaṙu)
• արծաթասանձ (arcatʻasanj)
• արծաթասէր (arcatʻasēr)
• արծաթավաճառ (arcatʻavačaṙ)
• արծաթատեսակ (arcatʻatesak)
• արծաթատեսիկ (arcatʻatesik)
• արծաթարար (arcatʻarar)
• արծաթարժութիւն (arcatʻaržutʻiwn)
• արծաթափայլ (arcatʻapʻayl)
• արծաթափոխատու (arcatʻapʻoxatu)
• արծաթեղէն (arcatʻełēn)
• արծաթեմ (arcatʻem)
• արծաթի (arcatʻi)
• արծաթունակ (arcatʻunak)
• արծաթսիրութիւն (arcatʻsirutʻiwn)
• արծաթքաղցութիւն (arcatʻkʻałcʻutʻiwn)
• բազմարծաթ (bazmarcatʻ)
• կաւարծաթ (kawarcatʻ)

 

Descendants

• Armenian: արծաթ (arcatʻ)

Further reading

• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “արծաթ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “արծաթ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
• Thorsø, Rasmus (2023) Prehistoric loanwords in Armenian: Hurro-Urartian, Kartvelian, and the unclassified substrate‎^[1], PhD dissertation, Leiden University, page 82