խեթեմ
Old Armenian
editEtymology
editThe root is խեթ- (xetʻ-), according to Ačaṙean, J̌ahukyan and Martirosyan, an ablaut grade of խայթ (xaytʻ) and thus from Proto-Indo-European *kh₂eyd-. The form խեթկեմ (xetʻkem) also belongs here.
On the other hand, Vogt derives խեթկեմ (xetʻkem) from Old Georgian ხეთქა (xetka). However, Ačaṙean considers the latter itself an Armenian borrowing.
Verb
editխեթեմ • (xetʻem)
- (transitive) to push, to shove
Conjugation
editactive
| infinitive | խեթել (xetʻel) | participle | խեթեցեալ, խեթեալ (xetʻecʻeal, xetʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խեթեց- (xetʻecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթեմ (xetʻem) | խեթես (xetʻes) | խեթէ (xetʻē) | խեթեմք (xetʻemkʻ) | խեթէք (xetʻēkʻ) | խեթեն (xetʻen) | |
| imperfect | խեթէի, խեթեի* (xetʻēi, xetʻei*) | խեթէիր, խեթեիր* (xetʻēir, xetʻeir*) | խեթէր (xetʻēr) | խեթէաք, խեթեաք* (xetʻēakʻ, xetʻeakʻ*) | խեթէիք, խեթեիք* (xetʻēikʻ, xetʻeikʻ*) | խեթէին, խեթեին* (xetʻēin, xetʻein*) | |
| aorist | խեթեցի (xetʻecʻi) | խեթեցեր (xetʻecʻer) | խեթեաց (xetʻeacʻ) | խեթեցաք (xetʻecʻakʻ) | խեթեցէք, խեթեցիք (xetʻecʻēkʻ, xetʻecʻikʻ) | խեթեցին (xetʻecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթիցեմ (xetʻicʻem) | խեթիցես (xetʻicʻes) | խեթիցէ (xetʻicʻē) | խեթիցեմք (xetʻicʻemkʻ) | խեթիցէք (xetʻicʻēkʻ) | խեթիցեն (xetʻicʻen) | |
| aorist | խեթեցից (xetʻecʻicʻ) | խեթեսցես (xetʻescʻes) | խեթեսցէ (xetʻescʻē) | խեթեսցուք (xetʻescʻukʻ) | խեթեսջիք (xetʻesǰikʻ) | խեթեսցեն (xetʻescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խեթեա՛ (xetʻeá) | — | — | խեթեցէ՛ք (xetʻecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | խեթեսջի՛ր (xetʻesǰír) | — | — | խեթեսջի՛ք (xetʻesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խեթեր (mí xetʻer) | — | — | մի՛ խեթէք (mí xetʻēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | խեթել, խեթիլ* (xetʻel, xetʻil*) | participle | խեթեցեալ, խեթեալ (xetʻecʻeal, xetʻeal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | խեթեց- (xetʻecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթիմ (xetʻim) | խեթիս (xetʻis) | խեթի (xetʻi) | խեթիմք (xetʻimkʻ) | խեթիք (xetʻikʻ) | խեթին (xetʻin) | |
| imperfect | խեթէի (xetʻēi) | խեթէիր (xetʻēir) | խեթէր, խեթիւր (xetʻēr, xetʻiwr) | խեթէաք (xetʻēakʻ) | խեթէիք (xetʻēikʻ) | խեթէին (xetʻēin) | |
| aorist | խեթեցայ (xetʻecʻay) | խեթեցար (xetʻecʻar) | խեթեցաւ (xetʻecʻaw) | խեթեցաք (xetʻecʻakʻ) | խեթեցայք (xetʻecʻaykʻ) | խեթեցան (xetʻecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | խեթիցիմ (xetʻicʻim) | խեթիցիս (xetʻicʻis) | խեթիցի (xetʻicʻi) | խեթիցիմք (xetʻicʻimkʻ) | խեթիցիք (xetʻicʻikʻ) | խեթիցին (xetʻicʻin) | |
| aorist | խեթեցայց (xetʻecʻaycʻ) | խեթեսցիս (xetʻescʻis) | խեթեսցի (xetʻescʻi) | խեթեսցուք (xetʻescʻukʻ) | խեթեսջիք (xetʻesǰikʻ) | խեթեսցին (xetʻescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | խեթեա՛ց (xetʻeácʻ) | — | — | խեթեցարո՛ւք (xetʻecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | խեթեսջի՛ր (xetʻesǰír) | — | — | խեթեսջի՛ք (xetʻesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ խեթիր (mí xetʻir) | — | — | մի՛ խեթիք (mí xetʻikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms
editDescendants
editReferences
edit- Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “խեթ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, page 355a
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “խեթեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- J̌ahukyan, Geworg (1987) Hayocʻ lezvi patmutʻyun; naxagrayin žamanakašrǰan [History of the Armenian language: The Pre-Literary Period][1] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, pages 147, 191
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 325
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “խեթեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Vogt, Hans (1938) “Arménien et Caucasique du Sud”, in Norsk Tidsskrift for Sprogvidenskap (in French), volume 9, Oslo: H. Aschehoug & Co. (W. Nygaard), page 332 of 321–338