ճմլեմ
Old Armenian edit
Etymology edit
The root is *ճմ- (*čm-), perhaps from Proto-Indo-European *gem- (“to seize, take; to squeeze, press”) and cognate with Ancient Greek γέντο (génto, “he grasped”), Proto-Slavic *žęti (“to squeeze, press”) (Russian жать (žatʹ), жму (žmu)), Middle Irish gemel (“fetter”), Old Norse kumla (“to squeeze”). Related to ճմռել (čmṙel), ճմռթել (čmṙtʻel).
Verb edit
ճմլեմ • (čmlem)
- (transitive) to squeeze, to press
- ճմլել զպտուղս ― čmlel zptułs ― to bruise fruits
- (transitive, figuratively) to trample on, to grind down, to oppress, to crush, to vex, to molest
- ճմլել զսիրտ ― čmlel zsirt ― to grieve, to oppress
- ճմլել զսիրտ ի գորով ― čmlel zsirt i gorov ― to affect, to melt, to move to pity
- ո՞չ իսկ սիրտք մեր ճմլէին ի մեզ ― o?čʻ isk sirtkʻ mer čmlēin i mez ― did not our hearts burn within us?
- (mediopassive, intransitive) to be trampled, squeezed, pressed, compressed
- ճմլել սրտի ― čmlel srti ― to be moved, affected, to melt away, to be faint with longing
Conjugation edit
active
| infinitive | ճմլել (čmlel) | participle | ճմլեցեալ, ճմլեալ (čmlecʻeal, čmleal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | ճմլեցուցանեմ (čmlecʻucʻanem) | aorist stem | ճմլեց- (čmlecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճմլեմ (čmlem) | ճմլես (čmles) | ճմլէ (čmlē) | ճմլեմք (čmlemkʻ) | ճմլէք (čmlēkʻ) | ճմլեն (čmlen) | |
| imperfect | ճմլէի, ճմլեի* (čmlēi, čmlei*) | ճմլէիր, ճմլեիր* (čmlēir, čmleir*) | ճմլէր (čmlēr) | ճմլէաք, ճմլեաք* (čmlēakʻ, čmleakʻ*) | ճմլէիք, ճմլեիք* (čmlēikʻ, čmleikʻ*) | ճմլէին, ճմլեին* (čmlēin, čmlein*) | |
| aorist | ճմլեցի (čmlecʻi) | ճմլեցեր (čmlecʻer) | ճմլեաց (čmleacʻ) | ճմլեցաք (čmlecʻakʻ) | ճմլեցէք, ճմլեցիք (čmlecʻēkʻ, čmlecʻikʻ) | ճմլեցին (čmlecʻin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճմլիցեմ (čmlicʻem) | ճմլիցես (čmlicʻes) | ճմլիցէ (čmlicʻē) | ճմլիցեմք (čmlicʻemkʻ) | ճմլիցէք (čmlicʻēkʻ) | ճմլիցեն (čmlicʻen) | |
| aorist | ճմլեցից (čmlecʻicʻ) | ճմլեսցես (čmlescʻes) | ճմլեսցէ (čmlescʻē) | ճմլեսցուք (čmlescʻukʻ) | ճմլեսջիք (čmlesǰikʻ) | ճմլեսցեն (čmlescʻen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | ճմլեա՛ (čmleá) | — | — | ճմլեցէ՛ք (čmlecʻḗkʻ) | — | |
| cohortative | — | ճմլեսջի՛ր (čmlesǰír) | — | — | ճմլեսջի՛ք (čmlesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ճմլեր (mí čmler) | — | — | մի՛ ճմլէք (mí čmlēkʻ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | ճմլել, ճմլիլ* (čmlel, čmlil*) | participle | ճմլեցեալ, ճմլեալ (čmlecʻeal, čmleal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | ճմլեցուցանեմ (čmlecʻucʻanem) | aorist stem | ճմլեց- (čmlecʻ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճմլիմ (čmlim) | ճմլիս (čmlis) | ճմլի (čmli) | ճմլիմք (čmlimkʻ) | ճմլիք (čmlikʻ) | ճմլին (čmlin) | |
| imperfect | ճմլէի (čmlēi) | ճմլէիր (čmlēir) | ճմլէր, ճմլիւր (čmlēr, čmliwr) | ճմլէաք (čmlēakʻ) | ճմլէիք (čmlēikʻ) | ճմլէին (čmlēin) | |
| aorist | ճմլեցայ (čmlecʻay) | ճմլեցար (čmlecʻar) | ճմլեցաւ (čmlecʻaw) | ճմլեցաք (čmlecʻakʻ) | ճմլեցայք (čmlecʻaykʻ) | ճմլեցան (čmlecʻan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | ճմլիցիմ (čmlicʻim) | ճմլիցիս (čmlicʻis) | ճմլիցի (čmlicʻi) | ճմլիցիմք (čmlicʻimkʻ) | ճմլիցիք (čmlicʻikʻ) | ճմլիցին (čmlicʻin) | |
| aorist | ճմլեցայց (čmlecʻaycʻ) | ճմլեսցիս (čmlescʻis) | ճմլեսցի (čmlescʻi) | ճմլեսցուք (čmlescʻukʻ) | ճմլեսջիք (čmlesǰikʻ) | ճմլեսցին (čmlescʻin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | ճմլեա՛ց (čmleácʻ) | — | — | ճմլեցարո՛ւք (čmlecʻarúkʻ) | — | |
| cohortative | — | ճմլեսջի՛ր (čmlesǰír) | — | — | ճմլեսջի՛ք (čmlesǰíkʻ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ ճմլիր (mí čmlir) | — | — | մի՛ ճմլիք (mí čmlikʻ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms edit
- անճմլելի (ančmleli)
- ճմլական (čmlakan)
- ճմլանք (čmlankʻ)
- ճմլեցուցանեմ (čmlecʻucʻanem)
- սրտաճմլեալ (srtačmleal)
- սրտաճմլիկ (srtačmlik)
Descendants edit
- Armenian: ճմլել (čmlel)
References edit
- Petrosean, Matatʻeay (1879) “ճմլեմ”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “ճմլեմ”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Ačaṙean, Hračʻeay (1971–1979) “ճմլել”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- Martirosyan, Hrach (2010) Etymological Dictionary of the Armenian Inherited Lexicon (Leiden Indo-European Etymological Dictionary Series; 8), Leiden and Boston: Brill, page 442