տկռել
Armenian edit
Etymology edit
According to Ačaṙyan, from տիկ (tik), with the original meaning being "to swell like a wineskin".
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [təkˈrel]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [dəɡˈɾel]
Verb edit
տկռել • (tkṙel) (dialectal, intransitive)
- to bloat, to swell (from eating or drinking too much)
- (figuratively) to blow up, to expand, to enlarge (to grow big)
Inflection edit
plain -el conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | տկռել (tkṙel) | imperfective converb | տկռում (tkṙum) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| passive | — | simultaneous converb | տկռելիս (tkṙelis) | ||||
| causative | տկռեցնել, տկռացնել*, տկռցնել* (tkṙecʻnel, tkṙacʻnel*, tkṙcʻnel*) | perfective converb | տկռել (tkṙel) | ||||
| aorist stem | տկռ- (tkṙ-) | future converb I | տկռելու (tkṙelu) | ||||
| resultative participle | տկռած (tkṙac) | future converb II | տկռելիք (tkṙelikʻ) | ||||
| subject participle | տկռող (tkṙoġ) | connegative converb | տկռի (tkṙi) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | տկռում եմ (tkṙum em) | տկռում ես (tkṙum es) | տկռում է (tkṙum ē) | տկռում ենք (tkṙum enkʻ) | տկռում եք (tkṙum ekʻ) | տկռում են (tkṙum en) | |
| past imperfective | տկռում էի (tkṙum ēi) | տկռում էիր (tkṙum ēir) | տկռում էր (tkṙum ēr) | տկռում էինք (tkṙum ēinkʻ) | տկռում էիք (tkṙum ēikʻ) | տկռում էին (tkṙum ēin) | |
| future | տկռելու եմ (tkṙelu em) | տկռելու ես (tkṙelu es) | տկռելու է (tkṙelu ē) | տկռելու ենք (tkṙelu enkʻ) | տկռելու եք (tkṙelu ekʻ) | տկռելու են (tkṙelu en) | |
| past future | տկռելու էի (tkṙelu ēi) | տկռելու էիր (tkṙelu ēir) | տկռելու էր (tkṙelu ēr) | տկռելու էինք (tkṙelu ēinkʻ) | տկռելու էիք (tkṙelu ēikʻ) | տկռելու էին (tkṙelu ēin) | |
| present perfect | տկռել եմ (tkṙel em) | տկռել ես (tkṙel es) | տկռել է (tkṙel ē) | տկռել ենք (tkṙel enkʻ) | տկռել եք (tkṙel ekʻ) | տկռել են (tkṙel en) | |
| pluperfect | տկռել էի (tkṙel ēi) | տկռել էիր (tkṙel ēir) | տկռել էր (tkṙel ēr) | տկռել էինք (tkṙel ēinkʻ) | տկռել էիք (tkṙel ēikʻ) | տկռել էին (tkṙel ēin) | |
| aorist (past perfective) | տկռեցի, տկռի* (tkṙecʻi, tkṙi*) | տկռեցիր, տկռիր* (tkṙecʻir, tkṙir*) | տկռեց (tkṙecʻ) | տկռեցինք, տկռինք* (tkṙecʻinkʻ, tkṙinkʻ*) | տկռեցիք, տկռիք* (tkṙecʻikʻ, tkṙikʻ*) | տկռեցին, տկռին* (tkṙecʻin, tkṙin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | տկռեմ (tkṙem) | տկռես (tkṙes) | տկռի (tkṙi) | տկռենք (tkṙenkʻ) | տկռեք (tkṙekʻ) | տկռեն (tkṙen) | |
| past | տկռեի (tkṙei) | տկռեիր (tkṙeir) | տկռեր (tkṙer) | տկռեինք (tkṙeinkʻ) | տկռեիք (tkṙeikʻ) | տկռեին (tkṙein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | կտկռեմ (ktkṙem) | կտկռես (ktkṙes) | կտկռի (ktkṙi) | կտկռենք (ktkṙenkʻ) | կտկռեք (ktkṙekʻ) | կտկռեն (ktkṙen) | |
| past | կտկռեի (ktkṙei) | կտկռեիր (ktkṙeir) | կտկռեր (ktkṙer) | կտկռեինք (ktkṙeinkʻ) | կտկռեիք (ktkṙeikʻ) | կտկռեին (ktkṙein) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | տկռի՛ր, տկռի՛* (tkṙír, tkṙí*) | — | — | տկռե՛ք, տկռեցե՛ք** (tkṙékʻ, tkṙecʻékʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
plain -el negative conjugation (Eastern Armenian)
| infinitive | չտկռել (čʻtkṙel) | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| resultative participle | չտկռած (čʻtkṙac) | ||||||
| subject participle | չտկռող (čʻtkṙoġ) | ||||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չեմ տկռում (čʻem tkṙum) | չես տկռում (čʻes tkṙum) | չի տկռում (čʻi tkṙum) | չենք տկռում (čʻenkʻ tkṙum) | չեք տկռում (čʻekʻ tkṙum) | չեն տկռում (čʻen tkṙum) | |
| past imperfective | չէի տկռում (čʻēi tkṙum) | չէիր տկռում (čʻēir tkṙum) | չէր տկռում (čʻēr tkṙum) | չէինք տկռում (čʻēinkʻ tkṙum) | չէիք տկռում (čʻēikʻ tkṙum) | չէին տկռում (čʻēin tkṙum) | |
| future | չեմ տկռելու (čʻem tkṙelu) | չես տկռելու (čʻes tkṙelu) | չի տկռելու (čʻi tkṙelu) | չենք տկռելու (čʻenkʻ tkṙelu) | չեք տկռելու (čʻekʻ tkṙelu) | չեն տկռելու (čʻen tkṙelu) | |
| past future | չէի տկռելու (čʻēi tkṙelu) | չէիր տկռելու (čʻēir tkṙelu) | չէր տկռելու (čʻēr tkṙelu) | չէինք տկռելու (čʻēinkʻ tkṙelu) | չէիք տկռելու (čʻēikʻ tkṙelu) | չէին տկռելու (čʻēin tkṙelu) | |
| present perfect | չեմ տկռել (čʻem tkṙel) | չես տկռել (čʻes tkṙel) | չի տկռել (čʻi tkṙel) | չենք տկռել (čʻenkʻ tkṙel) | չեք տկռել (čʻekʻ tkṙel) | չեն տկռել (čʻen tkṙel) | |
| pluperfect | չէի տկռել (čʻēi tkṙel) | չէիր տկռել (čʻēir tkṙel) | չէր տկռել (čʻēr tkṙel) | չէինք տկռել (čʻēinkʻ tkṙel) | չէիք տկռել (čʻēikʻ tkṙel) | չէին տկռել (čʻēin tkṙel) | |
| aorist (past perfective) | չտկռեցի, չտկռի* (čʻtkṙecʻi, čʻtkṙi*) | չտկռեցիր, չտկռիր* (čʻtkṙecʻir, čʻtkṙir*) | չտկռեց (čʻtkṙecʻ) | չտկռեցինք, չտկռինք* (čʻtkṙecʻinkʻ, čʻtkṙinkʻ*) | չտկռեցիք, չտկռիք* (čʻtkṙecʻikʻ, čʻtkṙikʻ*) | չտկռեցին, չտկռին* (čʻtkṙecʻin, čʻtkṙin*) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| present | չտկռեմ (čʻtkṙem) | չտկռես (čʻtkṙes) | չտկռի (čʻtkṙi) | չտկռենք (čʻtkṙenkʻ) | չտկռեք (čʻtkṙekʻ) | չտկռեն (čʻtkṙen) | |
| past | չտկռեի (čʻtkṙei) | չտկռեիր (čʻtkṙeir) | չտկռեր (čʻtkṙer) | չտկռեինք (čʻtkṙeinkʻ) | չտկռեիք (čʻtkṙeikʻ) | չտկռեին (čʻtkṙein) | |
| conditional | ես | դու | նա | մենք | դուք | նրանք | |
| future | չեմ տկռի (čʻem tkṙi) | չես տկռի (čʻes tkṙi) | չի տկռի (čʻi tkṙi) | չենք տկռի (čʻenkʻ tkṙi) | չեք տկռի (čʻekʻ tkṙi) | չեն տկռի (čʻen tkṙi) | |
| past | չէի տկռի (čʻēi tkṙi) | չէիր տկռի (čʻēir tkṙi) | չէր տկռի (čʻēr tkṙi) | չէինք տկռի (čʻēinkʻ tkṙi) | չէիք տկռի (čʻēikʻ tkṙi) | չէին տկռի (čʻēin tkṙi) | |
| imperative | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| — | մի՛ տկռիր, մի՛ տկռի* (mí tkṙir, mí tkṙi*) | — | — | մի՛ տկռեք, մի՛ տկռեցեք** (mí tkṙekʻ, mí tkṙecʻekʻ**) | — | ||
| *colloquial **dated | |||||||
declension of the nominalized infinitive, u-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular (singulare tantum) | ||||
|---|---|---|---|---|
| nominative | տկռել (tkṙel) | |||
| dative | տկռելու (tkṙelu) | |||
| ablative | տկռելուց (tkṙelucʻ) | |||
| instrumental | տկռելով (tkṙelov) | |||
| locative | տկռելում (tkṙelum) | |||
| definite forms | ||||
| nominative | տկռելը/տկռելն (tkṙelə/tkṙeln) | |||
| dative | տկռելուն (tkṙelun) | |||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | տկռելս (tkṙels) | |||
| dative | տկռելուս (tkṙelus) | |||
| ablative | տկռելուցս (tkṙelucʻs) | |||
| instrumental | տկռելովս (tkṙelovs) | |||
| locative | տկռելումս (tkṙelums) | |||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | տկռելդ (tkṙeld) | |||
| dative | տկռելուդ (tkṙelud) | |||
| ablative | տկռելուցդ (tkṙelucʻd) | |||
| instrumental | տկռելովդ (tkṙelovd) | |||
| locative | տկռելումդ (tkṙelumd) | |||
Derived terms edit
Descendants edit
- → Georgian: ტყრობა (ṭq̇roba)
References edit
- Ačaṙean, Hračʻeay (1979) “տիկ”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press
- Sargsyan, Artem et al., editors (2001–2012), “տկռել”, in Hayocʻ lezvi barbaṙayin baṙaran [Dialectal Dictionary of the Armenian Language] (in Armenian), Yerevan: Hayastan