სიცხე
Georgian
editEtymology
editDerived from Old Georgian სიცხჱ (sicxē), ultimately from Proto-Kartvelian *c₁x-; hence related to Mingrelian ჩხანა (čxana), Laz ჩხვაფა (çxvapa) and Svan იშხი (išxi, “burning”). Equivalent to modern ცხ-ელი (cx-eli, “hot”) + სი- -ე (si- -e, abstract noun-forming circumfix).
As often occurs with this circumfix, its addition led to the loss of the adjective ending -ელი (-eli).
Pronunciation
editNoun
editსიცხე • (sicxe) (uncountable)
Inflection
edit| Declension of სიცხე (see Georgian declension) | |||
|---|---|---|---|
| singular | plural | archaic plural | |
| nominative | სიცხე (sicxe) | სიცხეები (sicxeebi) | სიცხენი (sicxeni) |
| ergative | სიცხემ (sicxem) | სიცხეებმა (sicxeebma) | სიცხეთ(ა) (sicxet(a)) |
| dative | სიცხეს(ა) (sicxes(a)) | სიცხეებს(ა) (sicxeebs(a)) | სიცხეთ(ა) (sicxet(a)) |
| genitive | სიცხის(ა) (sicxis(a)) | სიცხეების(ა) (sicxeebis(a)) | სიცხეთ(ა) (sicxet(a)) |
| instrumental | სიცხით(ა) (sicxit(a)) | სიცხეებით(ა) (sicxeebit(a)) | |
| adverbial | სიცხედ(ა) (sicxed(a)) | სიცხეებად(ა) (sicxeebad(a)) | |
| vocative | სიცხევ (sicxev) | სიცხეებო (sicxeebo) | სიცხენო (sicxeno) |
| Notes: archaic plurals might not exist. | |||
| Postpositional inflection of სიცხე (see Georgian postpositions) | ||
|---|---|---|
| postpositions taking a dative case | singular | plural |
| -ზე (-ze, “on”) | სიცხეზე (sicxeze) | სიცხეებზე (sicxeebze) |
| -თან (-tan, “near”) | სიცხესთან (sicxestan) | სიცხეებთან (sicxeebtan) |
| -ში (-ši, “in”) | სიცხეში (sicxeši) | სიცხეებში (sicxeebši) |
| -ვით (-vit, “like”) | სიცხესავით (sicxesavit) | სიცხეებივით (sicxeebivit) |
| postpositions taking a genitive case | singular | plural |
| -თვის (-tvis, “for”) | სიცხისთვის (sicxistvis) | სიცხეებისთვის (sicxeebistvis) |
| -ებრ (-ebr, “like”) | სიცხისებრ (sicxisebr) | სიცხეებისებრ (sicxeebisebr) |
| -კენ (-ḳen, “towards”) | სიცხისკენ (sicxisḳen) | სიცხეებისკენ (sicxeebisḳen) |
| -გან (-gan, “from/of”) | სიცხისგან (sicxisgan) | სიცხეებისგან (sicxeebisgan) |
| postpositions taking an instrumental case | singular | plural |
| -დან (-dan, “from/since”) | სიცხიდან (sicxidan) | სიცხეებიდან (sicxeebidan) |
| -ურთ (-urt, “together with”) | სიცხითურთ (sicxiturt) | სიცხეებითურთ (sicxeebiturt) |
| postpositions taking an adverbial case | singular | plural |
| -მდე (-mde, “up to”) | სიცხემდე (sicxemde) | სიცხეებამდე (sicxeebamde) |
Derived terms
edit- სიცხის გული (sicxis guli)
- სიცხის ლული (sicxis luli)
Related terms
editReferences
edit- Klimov, G. A. (1998) Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages (Trends in linguistics. Documentation; 16), New York, Berlin: Mouton de Gruyter, page 274
- Penrixi (Fähnrich), Hainc, Sarǯvelaʒe, Zurab (2000) Kartvelur enata eṭimologiuri leksiḳoni [Etymological Dictionary of the Kartvelian Languages] (in Georgian), 2nd edition, Tbilisi: Tbilisi Sulkhan-Saba Orbeliani State University Press, page 602
- Abulaʒe, Ilia (1973) “სიცხე”, in Ʒveli kartuli enis leksiḳoni (masalebi) [Dictionary of Old Georgian (Materials)][1] (in Georgian), Tbilisi: Metsniereba, page 397