Wiktionary

kobieta

See also: kobietą, kobiéta, kòbiéta, kòbiétą, and kòbiétã

Polish

edit
FWOTD – 5 June 2025
 
Polish Wikipedia has an article on:
Wikipedia pl
 
kobiety

Alternative forms

edit

Etymology

edit

Uncertain.[1] Displaced niewiasta (now considered poetic) and żona (meaning narrowed down to “wife”). Popularized by the Polish Romantic writers in the 19th century. First attested in 1545.[2]

  • Possibly from Old Polish kob (“pigpen”) or koba (“mare”) (the ending -ieta is found in some contemporaneous female names (e.g. Markieta, Elżbieta, Greta)); however, this theory has been rejected by most etymologists.[3] Compare kobiałka.
  • Boryś asserts the term is a Polish innovation with an unclear root kob- and potentially the original suffix being extended with -ita (compare Middle Polish kobita and najmita), but he rejects the existence of the suffix -ita.[4]
  • Bańkowski asserts that the term is not native and suggests Germanic origin, possibly a compound of Middle High German kobe (“sty, shed”) (compare modern German Koben) and *geit (“goat”) (compare modern Dutch geit), originally meaning “a pen for goats” but also, derogatorily, “an enclosure for service maidens”; however, he also questions why the form is -bie- and not -be-.[5]
  • Sławski also rejects native origin but is ultimately unable to draw connections to other languages.[6]
  • Długosz-Kurczabowa thinks the word may be of native origin, specifically a compound of Proto-Slavic *kobь (“bird-flight divination”) and *věta (“fairy”), but she also does not reject the possibility of foreign origin, suggesting, e.g., Old High German gambetta (“concubine”) or even Finnish kave (“a creature related to the moon, sky, or air”) and Estonian kabu (“castrated animal”) (compare also Proto-Samic *kāpëk), as the source.[7]

Pronunciation

edit
 
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -ɛta
  • Syllabification: ko‧bie‧ta

Noun

edit

kobieta f (diminutive kobietka, augmentative kobiecisko, related adjective kobiecy or (obsolete) kobiecki)

  1. woman (adult female human)
    Synonyms: białogłowa, dama, (colloquial) facetka, niewiasta, (humorous) kobiałka, (obsolete) żona
    Coordinate term: mężczyzna
    • 1587, M. Bielski, Rozmowa dwu baranów‎[2], pages 18, 15:
      Konew piwá z imbierem pod ſobą piáſtuiąc/ Popiją ſie kobiety ſpołu ſie cżeſtuiąc
      [Konew piwa z imbierem pod sobą piastując/ Popiją sie kobiety społu sie czestując]
      Holding a jug of beer with ginger under them/ Hags will drink and share
    • 1586, M. Bielski, Sjem niewieści‎[3], pages 4, 3:
      Mogąć oni przezywáć żony kobietámi/ Aleć też nie dokońcá máią rozum ſámi: Naydzie więtſzą ſtátecżność przy náſzych kobietách/ Niżli przy Pániech Rádnych
      [Mogąc oni przezywać żony kobietami/ Ależ też nie do końca mają rozum sami: Najdzie więtsza stateczność przy naszych kobietach/ Niżli przy Paniech Radnych]
      They may call their wives hags, but they themselves are not entirely wise: There will be more stability with our hags, than with the Councillors.
    • 1545, Mateusz z Kęt, Ex P. Terentii „Comoediis” Latinissimae colloquiorum formulae ... idiomate Polonico donatae, page Rv:
      Accede ad ignem hunc, iam caleſces plus ſatis. Przyſtąp ſie do kobiety/ będzieſz ćiepł ná trzy zbyty.
      [Accede ad ignem hunc, iam calesces plus satis. Przystąp sie do kobiety/ będziesz ciepł na trzy zbyty]
      Accede ad ignem hunc, iam calesces plus satis. Get close to a woman/ you'll be warm enough now.
    • 1656-1688, Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki, page 57:
      Przyszła kobieta nadobna młoda achuda iako by znaycięszszego oblezenia.
      There came a woman, a pretty young woman, dressed in a suit as if she were about to meet a victorious enemy.
    • 1601-1750, Inwentarze dóbr szlacheckich powiatu kaliskiego, volume 1. (XVI w.- poł. XVIII w.), W. Rusiński, published 1955, page I, 747:
      Także [oddaje się] kobietę Adamową Małgorzatę i córkę jej, tudzież syna jej […] Także z młyna połowa akcydensu wszelakiego.
      Also [they give] the woman Małgorzata Adamowa and her daughter, and her son […] Also half of all profits from the mill.
    • 1680-1748, Jan Owsiński, Stanisław Owsiński, Roczniki do dziejów Podtatrza i Spiża ...‎[4], page 41:
      Jadąc przez Łukowice wiele biedy narobili po wsi, gdzie co napadli to brali, z kobietami niewstydy czynili.
      Traveling through Łukowice, they caused a lot of trouble in the village, where they took whatever they attacked and did shameless things to women.
    • 1715, Małpa-człowiek‎[5], page 261:
      Jedna kobita tak jadowita w swej mierze, Ze jej nie zrówna bestyja główna w cholerze.
      One woman so poisonous in her measure, That even the greatest beast in the cholera cannot equal her.
    • 1954, J. Lider, E. Słuczański, Nasza Konstytucja. Materiały pomocnicze do nauki o Konstytucji dla szkoły ogólnokształcącej, Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipc. 1952 r., page 272:
      Kobieta w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ma równe z mężczyzną prawa we wszystkich dziedzinach życia państwowego.
      In the Polish People's Republic, women have equal rights with men in all areas of state life.
    • 1921, Antoni Scheur, Pamiętnik pilota polskiego‎[6], page 75:
      Mój typ kobiety przedstawia mi się, jako typ kobiety-Polki inteligentnej, silnej, spokojnej, od której tryskałaby jasność, prawość, miłośc, szlachetność.
      My type of woman is presented to me as a type of Polish woman who is intelligent, strong, calm, and radiates clarity, honesty, love, and nobility.
    • 1888, Wiktor Gomulicki, Róże i osty : nowele, obrazki, szkice. Ser. 1‎[7], page 184:
      Opanowała mnie taka pustota, żem o swej powadze kobiety zamężnej całkowicie zapomniała.
      Such emptiness took possession of me that I completely forgot my dignity as a married woman.
    • 1923, Walery Przyborowski, Upiory: powieść z roku 1863, volume 93, page II:
      Taki to ma zawsze, uważasz, szczęście. Kobiety ci do niego lgną jak muchy do miodu, strzegą jak oka w głowie.
      Such a man is always lucky, you think. Women flock to him like flies to honey, they guard him like the apple of their eye.
    • 1931, Władysław Łoziński, Prawem i lewem : obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku‎[8], [9], volume 37, page II:
      Musiała być ponętną kobietą, bo dwukrotnie owdowiawszy po raz trzeci wyszła za mąż.
      She must have been a tempting woman, for she was widowed twice and then married a third time.
    • 1775, Ignacy Krasicki, Myszeidos Piesni X‎[10], page 16:
      Mimo tak wielkie płci naszej zalety, my rządzim światem, a nami kobiety.
      Despite such great advantages of our sex, we rule the world, and women rule us.
    • 1834, Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz‎[11], page 268:
      — Dość już tego, przerwała, nie jestem planetą
      Z łaski bożéj, dość Hrabio, ja jestem kobietą,
      Już wiem resztę, przestań mi pleść ni to ni owo.
      — Enough of this, she interrupted, I am not a planet
      By the grace of God, enough Count, I am a woman,
      I already know the rest, stop telling me nonsense.
    • 2023 November 10, Anna Zaleska, “Kobiety wiedzą, co robią w Poznaniu. Justyna Sieńczyłło: „Kobiety potrafią się wspierać” [FILM]”, in wysokieobcasy.pl‎[12], archived from the original on 3 December 2023:
      Justyna Sieńczyłło opowiadała o wsparciu, jakie otrzymuje od kobiet, gdy walczy o utrzymanie teatru, który zakładała ze swoim mężem Emilianem Kamińskim, a także o tym, jakie decyzje repertuarowe podejmuje. – Nawet 80–90 proc. spektakli jest o kobietach. Bardzo mnie interesują kobiety, zresztą dla Emiliana również były ważne – mówiła. Z kolei opera – choć tak pełna kobiecych bohaterek – tworzona jest przez mężczyzn, męska perspektywa trzyma się tak mocno, że Renata Borowska-Juszczyńska jest jedną z nielicznych dyrektorek opery.
      Justyna Sieńczyłło talked about the support she receives from women as she struggles to maintain the theater she founded with her husband Emilian Kamiński, and the repertoire decisions she makes. “Even 80–90 percent of the plays are about women. I am very interested in women, they were important for Emilian as well,” she said. On the other hand, opera, although so full of female characters, is created by men, the male perspective holds so strongly that Renata Borowska-Juszczyńska is one of the few female opera directors.
    • 2023 December 2, “Papież Franciszek wskazał „wielki grzech Kościoła”. W tle sprawa kobiet”, in onet.pl‎[13], archived from the original on 3 December 2023:
      Papież Franciszek podczas czwartkowego spotkania z Międzynarodową Komisją Teologiczną w Watykanie podkreślił, że „Kościół jest kobietą” i wskazał, że maskulinizacja wspólnoty jest „jednym z wielkich grzechów”. – A jeśli nie zrozumiemy, kim jest kobieta lub czym jest teologia kobiety, nigdy nie zrozumiemy, czym jest Kościół – mówił Franciszek, cytowany przez eKAI.
      Pope Francis, at a meeting with the International Theological Commission at the Vatican on Thursday, stressed that “the Church is a woman” and pointed out that the masculinization of the community is “one of the great sins.” “And if we do not understand who a woman is or what a woman's theology is, we will never understand what the Church is,” said Francis, as quoted by eKAI.
    1. (Middle Polish, derogatory, hapax legomenon) promiscuous woman
      • 1597, P. Ciekliński, Potrójny‎[14], page 33:
        Iákoś máiętność wſzyſtkę przełotrował z tymtám Drugim łotroſtwem ſwoim, ktore cię odbiegło, Y teraz ſię náśmiewáią/ z ciebie z kobietámi
        [Jakoś majętność wszystkę przełotrowáł z tymtam drugim łotrostwem swoim, które cię odbiegło, i teraz się naśmiewáją/ z ciebie z kobiétami]
        You have somehow squandered all your wealth with this other villainy of yours that has run away from you, and now they are laughing at you with harlots.
  2. (colloquial or dialectal, Central Greater Poland, Podlachia, Tykocin, Near Masovian, Czersk, Western Lublin, Chmielnik, Rzeczyca Księża) woman (wife or lover)
    Synonym: dama
    Wieczorem jestem umówiony z kobietą, ale po jedenastej będziesz już mógł dzwonić.
    In the evening I have a date with my woman, but after eleven you'll be able to call.
    Chłop miał kobietę ogromną pijaczkę. (Near Masovian, Czersk)
    The guy had a huge drunk of a wife.
    Chłop radzi się swej kobiety. (Western Lublin, Chmielnik)
    The guy is consulting his woman.
    Wyjechał gospodarz i zostawił kobiete. (Western Lublin, Rzeczyca Księża)
    The farmer went away and left his woman.
    • 1950, Most nad urwiskiem: powieść, Antoni Olcha, volume 44, page I:
      Sam się zaprzęgał do brony ze swoją kobietą i z synem.
      He harnessed himself to the harrow with his woman and son.
    • 1949, Maria Dąbrowska, Znaki życia: pięć opowiadań, page 34:
      Serce to on już do tej swojej kobiety dawno stracił.
      He lost his heart for his woman a long time ago.
    • 1893, Adolf Dygasiński, Na złamanie karku‎[15], page 147:
      Sprzykrzyła ci się porządna kobieta ślubna, toś ją na drodze zostawił jak wiecheć.
      You got tired of your decent married woman, so you left her on the road like a wisp.
    • 1834, Juliusz Słowacki, Balladyna‎[16], page 36:
      Dziewczyna będzie kobietą, nim dwa razy słońce zaśnie, nim dwa razy księżyc zgaśnie.
      The girl will be someone's woman before the sun goes down twice, before the moon goes out twice.
    • 2023 December 16, “„Kobieta mojego życia odrzuciła moje oświadczyny. Załamałem się, bez niej moje życie nie miało sensu””, in kobieta.pl‎[17], archived from the original on 26 January 2024:
      Jej słowa zabolały. Ale to, co zrobiła później, było jak cios w splot słoneczny. Chciałem ją przytulić, już zrobiłem krok w jej stronę... a ona się cofnęła. Kobieta, którą kochałem, wystraszyła się, że mogę ją uderzyć! Poczułem palący wstyd.
      Her words hurt. But what she did next was like a blow to the solar plexus. I wanted to hug her, I had already taken a step toward her... and she backed away. The woman I loved was scared that I might hit her! I felt a burning shame.
  3. (Podlachia, Tykocin, derogatory) girl (young female human)
    Hypernym: dziewczyna
  4. (obsolete) maid; hired female worker
    nająć kobietę ― to hire a maid
    • 1948, Aniela Gruszecka, Od Karpat nad Bałtyk: opowieść, page 19:
      [Chatę] bieliła zawsze matka sama, ale jeśli kiedy była […] niezdrowa, to się najmowało kobietę ze wsi.
      [The cottage] was always whitewashed by my mother herself, but if she was ever unwell, a maid from the village was hired.
    • 1834, Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz‎[18], page 325:
      Rejenta dama jeszcze u gotowalni; choć spieszy się sama i choć jej pomagają służebne kobiety, nie mogła w żaden sposób skończyć toalety: ledwie będzie gotowa na godzinę czwartą.
      The lady notary is still in the dressing room; although she is in a hurry and is assisted by the maids, she cannot possibly finish her toilette: she will hardly be ready by four o'clock.

Usage notes

edit
  • This word was considered derogatory in the 16th century but since the 17th century, it has been the standard, neutral term for woman.
  • In the Central Greater Poland dialect, this word has meant only wife.

Declension

edit
Declension of kobieta
singular plural
nominative kobieta kobiety
genitive kobiety kobiet
dative kobiecie kobietom
accusative kobietę kobiety
instrumental kobietą kobietami
locative kobiecie kobietach
vocative kobieto kobiety

Middle Polish:

Attested forms of kobieta
singular plural
nominative kobieta kobiety
genitive kobiety/kobietę —
dative kobiecie —
accusative — kobiety
instrumental — kobietami
locative — kobietach
vocative — —

Derived terms

edit
nouns
verbs
edit
adverbs
nouns

Descendants

edit
  • → Belarusian: кабе́та (kabjéta)
  • → Kashubian: kòbiéta
  • → Silesian: kobiyta
  • → Slovincian: kôbjéta
  • → Ukrainian: кобі́та (kobíta)

Trivia

edit

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), kobieta is one of the most used words in Polish, appearing 27 times in scientific texts, 47 times in news, 16 times in essays, 82 times in fiction, and 78 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 250 times, making it the 207th most common word in a corpus of 500,000 words.[8]

References

edit
  1. ^ Krystyna Długosz-Kurczabowa (2021) “kobieta”, in Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, →ISBN
  2. ^ Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “kobieta”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  3. ^ Brückner, Aleksander (1927) “kobieta”, in Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), Warsaw: Wiedza Powszechna
  4. ^ Boryś, Wiesław (2005) “kobieta”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  5. ^ Bańkowski, Andrzej (2000) “kobieta”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  6. ^ Sławski, Franciszek (1958-1965) “kobieta”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  7. ^ Marek Łaziński (3.11.2016) Poradnia Językowa PWN [Language clinic PWN]‎[1], Polish Scientific Publishers PWN
  8. ^ Ida Kurcz (1990) “kobieta”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 181

Further reading

edit
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=kobieta&oldid=85053604"