անցանեմ

Old Armenian

Etymology

An inheritance from Proto-Indo-European, but the root and the mechanism of derivation are disputed. Several scenarios have been proposed:

From the root *h₂ent- (“front”), derived as *h₂n̥t-ske-^[1] or *h₂ent-s- (sigmatic aorist)^[2]^[3] or *h₂ent-y-e/o- built from the locative *h₂énti.^[4]^[5] Cognate with Ancient Greek ἄντομαι (ántomai, “to come together”), ἀντιάω (antiáō, “to come towards”).
From the root *sent- (“to go”), derived as *sn̥t-ske/o-^[6]^[7] or *sent-s- (sigmatic aorist).^[8] Cognate with Old Armenian ընթանամ (əntʻanam).

In any case, the nasal present formation անց- (ancʻ-) +‎ -ան- (-an-) is secondary, created after the rise of the root-final affricate and its levelling throughout the paradigm.^[1]

Verb

անցանեմ • (ancʻanem)

to pass; to flow, to run
անցանել զանցանել ― ancʻanel zancʻanel ― to exceed; to surpass, to excel

անցանել զբանիւ՝ ըստ հրամանն ― ancʻanel zbaniw, əst hramann ― to infringe, to transgress, to violate, to break

անցանել ընդ մէջ ― ancʻanel ənd mēǰ ― to cross; to pierce, to penetrate

անցանել վերստին ― ancʻanel verstin ― to repass

անցանել ի տեղի այլոյ ― ancʻanel i tełi ayloy ― to succeed

անցանել ընդոստ ― ancʻanel əndost ― to leap

անցանել արագ ― ancʻanel arag ― to hasten

անցանել զաւուրբք ― ancʻanel zawurbkʻ ― to grow old

անցանել ժամանակի ― ancʻanel žamanaki ― to elapse (of a time)

հատանել անցանել ― hatanel ancʻanel ― to cross, to traverse

անցանել ըստ չափ՝ ըստ սահման ― ancʻanel əst čʻapʻ, əst sahman ― to surpass, to exceed, to go beyond the limit

անցանել հապճեպ զբազում իւիք ― ancʻanel hapčep zbazum iwikʻ ― to pass rapidly over many things

սակաւ ինչ անցանել բանիւ ― sakaw inčʻ ancʻanel baniw ― to speak briefly

անցեալ ― ancʻeal ― passed

անցեալ զաւուրբք ― ancʻeal zawurbkʻ ― old, advanced in age

անցեալ ժամանակ ― ancʻeal žamanak ― the time past
to pass away, to end, to cease
անցանել ճրագի ― ancʻanel čragi ― to be extinguished (of a lamp)

անցանել յաշխարհէ ― ancʻanel yašxarhē ― to die, to expire
to pass over, to omit
to busy oneself by doing something, by talking
to happen, to occur
անցանել անցից ― ancʻanel ancʻicʻ ― to happen

Conjugation

active

person		singular			plural
infinitive		անցանել (ancʻanel)		participle	անցեալ (ancʻeal)
causative		անցուցանեմ (ancʻucʻanem)		aorist stem	անց- (ancʻ-)
person		1^st person	2^nd person	3^rd person	1^st person	2^nd person	3^rd person
indicative		ես	դու	նա	մեք	դուք	նոքա
	present	անցանեմ (ancʻanem)	անցանես (ancʻanes)	անցանէ (ancʻanē)	անցանեմք (ancʻanemkʻ)	անցանէք (ancʻanēkʻ)	անցանեն (ancʻanen)
	imperfect	անցանէի, անցանեի* (ancʻanēi, ancʻanei*)	անցանէիր, անցանեիր* (ancʻanēir, ancʻaneir*)	անցանէր (ancʻanēr)	անցանէաք, անցանեաք* (ancʻanēakʻ, ancʻaneakʻ*)	անցանէիք, անցանեիք* (ancʻanēikʻ, ancʻaneikʻ*)	անցանէին, անցանեին* (ancʻanēin, ancʻanein*)
	aorist	անցի (ancʻi)	անցեր (ancʻer)	անց, էանց* (ancʻ, ēancʻ*)	անցաք (ancʻakʻ)	անցէք, անցիք (ancʻēkʻ, ancʻikʻ)	անցին (ancʻin)
subjunctive		ես	դու	նա	մեք	դուք	նոքա
	present	անցանիցեմ (ancʻanicʻem)	անցանիցես (ancʻanicʻes)	անցանիցէ (ancʻanicʻē)	անցանիցեմք (ancʻanicʻemkʻ)	անցանիցէք (ancʻanicʻēkʻ)	անցանիցեն (ancʻanicʻen)
	aorist	անցից (ancʻicʻ)	անցցես (ancʻcʻes)	անցցէ (ancʻcʻē)	անցցուք (ancʻcʻukʻ)	անցջիք (ancʻǰikʻ)	անցցեն (ancʻcʻen)
imperatives		—	(դու)	—	—	(դուք)	—
	imperative	—	ա՛նց (áncʻ)	—	—	անցէ՛ք (ancʻḗkʻ)	—
	cohortative	—	անցջի՛ր (ancʻǰír)	—	—	անցջի՛ք (ancʻǰíkʻ)	—
	prohibitive	—	մի՛ անցաներ (mí ancʻaner)	—	—	մի՛ անցանէք (mí ancʻanēkʻ)	—
rare an unusual mediopassive third-person singular aorist անցեաւ* (ancʻeaw) is also attested

mediopassive

person		singular			plural
infinitive		անցանել, անցանիլ* (ancʻanel, ancʻanil*)		participle	անցեալ (ancʻeal)
causative		անցուցանեմ (ancʻucʻanem)		aorist stem	անց- (ancʻ-)
person		1^st person	2^nd person	3^rd person	1^st person	2^nd person	3^rd person
indicative		ես	դու	նա	մեք	դուք	նոքա
	present	անցանիմ (ancʻanim)	անցանիս (ancʻanis)	անցանի (ancʻani)	անցանիմք (ancʻanimkʻ)	անցանիք (ancʻanikʻ)	անցանին (ancʻanin)
	imperfect	անցանէի (ancʻanēi)	անցանէիր (ancʻanēir)	անցանէր, անցանիւր (ancʻanēr, ancʻaniwr)	անցանէաք (ancʻanēakʻ)	անցանէիք (ancʻanēikʻ)	անցանէին (ancʻanēin)
	aorist	անցայ (ancʻay)	անցար (ancʻar)	անցաւ (ancʻaw)	անցաք (ancʻakʻ)	անցայք (ancʻaykʻ)	անցան (ancʻan)
subjunctive		ես	դու	նա	մեք	դուք	նոքա
	present	անցանիցիմ (ancʻanicʻim)	անցանիցիս (ancʻanicʻis)	անցանիցի (ancʻanicʻi)	անցանիցիմք (ancʻanicʻimkʻ)	անցանիցիք (ancʻanicʻikʻ)	անցանիցին (ancʻanicʻin)
	aorist	անցայց (ancʻaycʻ)	անցցիս (ancʻcʻis)	անցցի (ancʻcʻi)	անցցուք (ancʻcʻukʻ)	անցջիք (ancʻǰikʻ)	անցցին (ancʻcʻin)
imperatives		—	(դու)	—	—	(դուք)	—
	imperative	—	անցի՛ր (ancʻír)	—	—	անցարո՛ւք (ancʻarúkʻ)	—
	cohortative	—	անցջի՛ր (ancʻǰír)	—	—	անցջի՛ք (ancʻǰíkʻ)	—
	prohibitive	—	մի՛ անցանիր (mí ancʻanir)	—	—	մի՛ անցանիք (mí ancʻanikʻ)	—
post-classical an unusual mediopassive third-person singular aorist անցեաւ* (ancʻeaw) is also attested

Derived terms

անյանց (anyancʻ)
անյանցաւոր (anyancʻawor)
անյանցութիւն (anyancʻutʻiwn)
անց (ancʻ)
անցանողական (ancʻanołakan)
անցարան (ancʻaran)
անցաւոր (ancʻawor)
անցաւորութիւն (ancʻaworutʻiwn)
անցիկ (ancʻik)
անցնող (ancʻnoł)
անցող (ancʻoł)
անցորդ (ancʻord)
անցութիւն (ancʻutʻiwn)
անցումն (ancʻumn)
անցուորիկ (ancʻuorik)
անցուրդ (ancʻurd)
անցուցանեմ (ancʻucʻanem)
անցուցանք (ancʻucʻankʻ)
անցուցողաբար (ancʻucʻołabar)
անցուցողական (ancʻucʻołakan)
առանց (aṙancʻ)
առանցական (aṙancʻakan)
առանցանեմ (aṙancʻanem)
առանցանիմ (aṙancʻanim)
առանցանք (aṙancʻankʻ)
առանցելութիւն (aṙancʻelutʻiwn)
առանցիկ (aṙancʻik)
առանցութիւն (aṙancʻutʻiwn)
առանցք (aṙancʻkʻ)
առաւելազանց (aṙawelazancʻ)
առաւելազանցութիւն (aṙawelazancʻutʻiwn)
արջառէանց (arǰaṙēancʻ)
արտազանցեմ (artazancʻem)
աւելայանց (awelayancʻ)
բազմայանց (bazmayancʻ)
բացանցական (bacʻancʻakan)
բացանցութիւն (bacʻancʻutʻiwn)
բնազանց (bnazancʻ)
բնազանցաբար (bnazancʻabar)
գերազանց (gerazancʻ)
գերազանցաբար (gerazancʻabar)
գերազանցագոյն (gerazancʻagoyn)
գերազանցական (gerazancʻakan)
գերազանցեմ (gerazancʻem)
գերազանցիկ (gerazancʻik)
գերազանցիմ (gerazancʻim)
գերազանցութիւն (gerazancʻutʻiwn)
գերազանցուցանեմ (gerazancʻucʻanem)
գերազանցօրէն (gerazancʻōrēn)
գինեզանցութիւն (ginezancʻutʻiwn)
դիւրանց (diwrancʻ)
դիւրանցագոյն (diwrancʻagoyn)
դիւրանցութիւն (diwrancʻutʻiwn)
դիւրանցուկ (diwrancʻuk)
երագանցուկ (eragancʻuk)
երասանակազանց (erasanakazancʻ)
երդմնազանց (erdmnazancʻ)
երդմնազանցութիւն (erdmnazancʻutʻiwn)
զանց (zancʻ)
զանցանեմ (zancʻanem)
զանցասահման (zancʻasahman)
զանցաւորութիւն (zancʻaworutʻiwn)
զանցումն (zancʻumn)
զանցուցանեմ (zancʻucʻanem)
զառանց (zaṙancʻ)
զառանցանք (zaṙancʻankʻ)
զառանցեմ (zaṙancʻem)
զառանցութիւն (zaṙancʻutʻiwn)
զառանցուցանեմ (zaṙancʻucʻanem)
թանց (tʻancʻ)
թափանց (tʻapʻancʻ)
թափանցական (tʻapʻancʻakan)
թափանցային (tʻapʻancʻayin)
թափանցանց (tʻapʻancʻancʻ)
թափանցանցալոյս (tʻapʻancʻancʻaloys)
թափանցանցութիւն (tʻapʻancʻancʻutʻiwn)
թափանցեակ (tʻapʻancʻeak)
թափանցեմ (tʻapʻancʻem)
թափանցիկ (tʻapʻancʻik)
թափանցումն (tʻapʻancʻumn)
ժամանակազանց (žamanakazancʻ)
լերանցամէջ (lerancʻamēǰ)
լուսանցոյց (lusancʻoycʻ)
լուսանցք (lusancʻkʻ)
ծովանցիկ (covancʻik)
կուսազանցութիւն (kusazancʻutʻiwn)
հարեւանցեմ (harewancʻem)
հարեւանցի (harewancʻi)
հարեւանցիկ (harewancʻik)
հարեւանցիմ (harewancʻim)
հրամանազանց (hramanazancʻ)
ճեպանցոյց (čepancʻoycʻ)
մեծայանցանք (mecayancʻankʻ)
մեղսազանցութիւն (mełsazancʻutʻiwn)
յանցական (yancʻakan)
յանցանեմ (yancʻanem)
յանցանք (yancʻankʻ)
յանցաւոր (yancʻawor)
յանցաւորապէս (yancʻaworapēs)
յանցաւորութիւն (yancʻaworutʻiwn)
յանցեմ (yancʻem)
յանցեցուցիչ (yancʻecʻucʻičʻ)
յանցուած (yancʻuac)
յանցութիւն (yancʻutʻiwn)
յանցումն (yancʻumn)
յանցուցանեմ (yancʻucʻanem)
յանցուցիչ (yancʻucʻičʻ)
յառաջազանցութիւն (yaṙaǰazancʻutʻiwn)
յառաջայանց (yaṙaǰayancʻ)
յառաջանցակ (yaṙaǰancʻak)
յառաջանցութիւն (yaṙaǰancʻutʻiwn)
յարափոխանցեալ (yarapʻoxancʻeal)
նախայանց (naxayancʻ)
նախայանցանք (naxayancʻankʻ)
նախանցիկ (naxancʻik)
որովայնանց (orovaynancʻ)
ուխտազանց (uxtazancʻ)
ուխտազանցութիւն (uxtazancʻutʻiwn)
չյանցուցեալ (čʻyancʻucʻeal)
պատուիրանազանց (patuiranazancʻ)
պատուիրանազանցութիւն (patuiranazancʻutʻiwn)
պարանցիկ (parancʻik)
ջրանցիկ (ǰrancʻik)
սթափանցիկ (stʻapʻancʻik)
վաղանցուկ (vałancʻuk)
վերանցեալ (verancʻeal)
տրամանցանակ (tramancʻanak)
փոխանցաբար (pʻoxancʻabar)
փոխանցական (pʻoxancʻakan)
փոխանցեմ (pʻoxancʻem)
փոխանցութիւն (pʻoxancʻutʻiwn)
փորանց (pʻorancʻ)
փութանցութիւն (pʻutʻancʻutʻiwn)
փոքրանց (pʻokʻrancʻ)
քղանցաւոր (kʻłancʻawor)
քղանցք (kʻłancʻkʻ)
օրէնազանցութիւն (ōrēnazancʻutʻiwn)
օրէնսազանցութիւն (ōrēnsazancʻutʻiwn)
օրէնսզանց (ōrēnszancʻ)
օրէնսզանցութիւն (ōrēnszancʻutʻiwn)
օրինազանց (ōrinazancʻ)
օրինազանցութիւն (ōrinazancʻutʻiwn)

Descendants

Armenian: անցնել (ancʻnel), անցյալ (ancʻyal)

References

↑ ^1.0 ^1.1 Kocharov, Petr (2019) Old Armenian nasal verbs : archaisms and innovations‎^[1], Doctoral Thesis, Leiden University, pages 169–170
^ Pedersen, Holger (1906) “Armenisch und die Nachbarsprachen”, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung auf dem Gebiete der Indogermanischen Sprachen (in German), volume 39, number 3, page 425
^ Kortlandt, Frederik (2003) Armeniaca: comparative notes, Ann Arbor: Caravan Books, pages 80, 115,
^ Olsen, Birgit Anette (1988) “The formation of the subjunctive paradigm in Classical Armenian”, in Annual of Armenian linguistics‎^[2], volume 9, page 7 of 7–14
^ Olsen, Birgit Anette (2024) “Dissymmetry in phonological development – An example from Armenian”, in Peter Kocharov and Daniel Kölligan, editors, Studies in Armenian Grammar and Lexicon: Proceedings of the Workshop on Armenian Linguistics Würzburg, 4–5 April 2022 (Münchener Studien zur Sprachwissenschaft, Beihefte; 35), J.H. Röll, page 352
^ Godel, Robert (1965) “Les origines de la conjugaison arménienne”, in Revue des Études Arméniennes‎^[3] (in French), volume 2, page 24 of 21–41
^ Aġayan, Ēduard (1971) “Haykakan stugabanutʻyun [Armenian etymology]”, in Lraber hasarakakan gitutʻyunneri [Herald of the Social Sciences]‎^[4] (in Armenian), number 7, Yerevan: Academy Press, page 20 of 17–27 = Aġayan, Ēduard (1974) Baṙakʻnnakan ew stugabanakan hetazotutʻyunner [Lexicological and Etymological Studies]‎^[5] (in Armenian), Yerevan: Academy Press, pages 19–20 = Ałayan, Ė. B. (1975) “Armenische Etymologien”, in Zeitschrift Für Vergleichende Sprachforschung‎^[6] (in German), volume 89, number 1, pages 81–82
^ Džaukjan, G. B. (1982) Сравнительная грамматика армянского языка [Comparative grammar of the Armenian language]‎^[7] (in Russian), Yerevan: Academy Press, page 180