վայր
Armenian edit
Etymology edit
Learned borrowing from Old Armenian վայր (vayr).
Pronunciation edit
- (Eastern Armenian, standard) IPA(key): [vɑjɾ]
- (Western Armenian, standard) IPA(key): [vɑjɾ]
Noun edit
վայր • (vayr)
Declension edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | վայր (vayr) | վայրեր (vayrer) | ||
| dative | վայրի (vayri) | վայրերի (vayreri) | ||
| ablative | վայրից (vayricʿ) | վայրերից (vayrericʿ) | ||
| instrumental | վայրով (vayrov) | վայրերով (vayrerov) | ||
| locative | վայրում (vayrum) | վայրերում (vayrerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | վայրը/վայրն (vayrə/vayrn) | վայրերը/վայրերն (vayrerə/vayrern) | ||
| dative | վայրին (vayrin) | վայրերին (vayrerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | վայրս (vayrs) | վայրերս (vayrers) | ||
| dative | վայրիս (vayris) | վայրերիս (vayreris) | ||
| ablative | վայրիցս (vayricʿs) | վայրերիցս (vayrericʿs) | ||
| instrumental | վայրովս (vayrovs) | վայրերովս (vayrerovs) | ||
| locative | վայրումս (vayrums) | վայրերումս (vayrerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | վայրդ (vayrd) | վայրերդ (vayrerd) | ||
| dative | վայրիդ (vayrid) | վայրերիդ (vayrerid) | ||
| ablative | վայրիցդ (vayricʿd) | վայրերիցդ (vayrericʿd) | ||
| instrumental | վայրովդ (vayrovd) | վայրերովդ (vayrerovd) | ||
| locative | վայրումդ (vayrumd) | վայրերումդ (vayrerumd) | ||
Adverb edit
վայր • (vayr)
- down
- վայր դնել ― vayr dnel ― to put down
Declension edit
i-type, inanimate (Eastern Armenian)
| singular | plural | |||
|---|---|---|---|---|
| nominative | վայր (vayr) | վայրեր (vayrer) | ||
| dative | վայրի (vayri) | վայրերի (vayreri) | ||
| ablative | վայրից (vayricʿ) | վայրերից (vayrericʿ) | ||
| instrumental | վայրով (vayrov) | վայրերով (vayrerov) | ||
| locative | վայրում (vayrum) | վայրերում (vayrerum) | ||
| definite forms | ||||
| nominative | վայրը/վայրն (vayrə/vayrn) | վայրերը/վայրերն (vayrerə/vayrern) | ||
| dative | վայրին (vayrin) | վայրերին (vayrerin) | ||
| 1st person possessive forms (my) | ||||
| nominative | վայրս (vayrs) | վայրերս (vayrers) | ||
| dative | վայրիս (vayris) | վայրերիս (vayreris) | ||
| ablative | վայրիցս (vayricʿs) | վայրերիցս (vayrericʿs) | ||
| instrumental | վայրովս (vayrovs) | վայրերովս (vayrerovs) | ||
| locative | վայրումս (vayrums) | վայրերումս (vayrerums) | ||
| 2nd person possessive forms (your) | ||||
| nominative | վայրդ (vayrd) | վայրերդ (vayrerd) | ||
| dative | վայրիդ (vayrid) | վայրերիդ (vayrerid) | ||
| ablative | վայրիցդ (vayricʿd) | վայրերիցդ (vayrericʿd) | ||
| instrumental | վայրովդ (vayrovd) | վայրերովդ (vayrerovd) | ||
| locative | վայրումդ (vayrumd) | վայրերումդ (vayrerumd) | ||
Derived terms edit
- վայրաշարժ (vayrašarž)
Old Armenian edit
Etymology edit
The origin is uncertain.[1][2] According to Olsen, perhaps borrowed from an Iranian word of the form *vāiδa or *vaiδa, from Proto-Indo-European *weydʰ-, whence Sanskrit विधु (vidhú, “lonely, solitary”), Proto-Celtic *wēdus (“wild”) (note Old Armenian վայրենի (vayreni, “wild”)).[3] See also վայրապար (vayrapar).
Has also been compared to Northern Kurdish war (“encampment, abode; stopping place, halting place; homeland, native land; native place”), Middle Persian [Book Pahlavi needed] (wl /war/, “shelter, enclosure”), Sanskrit वर (vára, “circumference, space, room”).[4][5][6][7]
Noun edit
վայր • (vayr)
- open and uninhabited land, wild country
- գազանք վայրի ― gazankʿ vayri ― wild beasts
- մեղր ի վայրէ ― mełr i vayrē ― wild honey
- ի վայրի բնակել ― i vayri bnakel ― to live in the open air, in camp
- (by extension) any place, spot, space, locale
- յայսմ վայրի ― yaysm vayri ― here, in this place; now
- յայնմ վայրի ― yaynm vayri ― there, in that same or very place; then
- մինչեւ ցայս վայր ― minčʿew cʿays vayr ― thus far, to this place; until now
- յոր վայր ― yor vayr ― in which place, wherever
- յայլում վայրի ― yaylum vayri ― somewhere else, in another place
- անհուն վայրք ― anhun vayrkʿ ― immense, vast spaces
- վայրս հատանել ― vayrs hatanel ― to go a long way
- զվայրօք գալ ― zvayrōkʿ gal ― to go around, round about, to go here and there
- զվայրօք ածել զաչս ― zvayrōkʿ acel začʿs ― to look round about
- ի մի վայր գալ ― i mi vayr gal ― to assemble, to resort to one place
- ցո՞ր վայր նեղութեանց հասի ես ― cʿo?r vayr nełutʿeancʿ hasi es ― to what trouble have I brought myself!
- ցայդ վայր ― cʿayd vayr ― so far, as far as that, to that place, there
- ցոր վայր ― cʿor vayr ― where, whither
- ցո՞ր վայր ― cʿo?r vayr ― how far?
- (by extension) a short span of time
- վայր մի, առ վայր մի ― vayr mi, aṙ vayr mi ― a short time, a moment, an instant, a little
- ground; bottom
- ի վայր ― i vayr ― below, under, beneath
- ընդ վայր ― ənd vayr ― in vain, vainly, uselessly
- ի վերուստ մինչեւ ի վայր ― i verust minčʿew i vayr ― from top to bottom; from head to foot
- ընդ վայր հարկանել ― ənd vayr harkanel ― to abandon, to forsake, to cast off, to desert
- ի վայր հարկանել, արկանել ― i vayr harkanel, arkanel ― to disparage, to sneer at, to defame, to slander
- ի վայր շարժել ― i vayr šaržel ― to beat down, to overthrow
- զաչս ի վայր արկեալ ― začʿs i vayr arkeal ― looking down, with one's eyes cast or bent down
Declension edit
i-a-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | վայր (vayr) | վայրք (vayrkʿ) | |
| genitive | վայրի (vayri) | վայրաց (vayracʿ) | |
| dative | վայրի (vayri) | վայրաց (vayracʿ) | |
| accusative | վայր (vayr) | վայրս (vayrs) | |
| ablative | վայրէ (vayrē) | վայրաց (vayracʿ) | |
| instrumental | վայրաւ (vayraw) | վայրաւք = վայրօք (vayrawkʿ = vayrōkʿ) | |
| locative | վայրի (vayri) | վայրս (vayrs) |
i-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | վայր (vayr) | վայրք (vayrkʿ) | |
| genitive | վայրի (vayri) | վայրից (vayricʿ) | |
| dative | վայրի (vayri) | վայրից (vayricʿ) | |
| accusative | վայր (vayr) | վայրս (vayrs) | |
| ablative | վայրէ (vayrē) | վայրից (vayricʿ) | |
| instrumental | վայրիւ (vayriw) | վայրիւք (vayriwkʿ) | |
| locative | վայրի (vayri) | վայրս (vayrs) | |
| this one is post-classical | |||
u-type
| singular | plural | ||
|---|---|---|---|
| nominative | վայր (vayr) | վայրք (vayrkʿ) | |
| genitive | վայրու (vayru) | վայրուց (vayrucʿ) | |
| dative | վայրու (vayru) | վայրուց (vayrucʿ) | |
| accusative | վայր (vayr) | վայրս (vayrs) | |
| ablative | վայրէ (vayrē) | վայրուց (vayrucʿ) | |
| instrumental | վայրու (vayru) | վայրուք (vayrukʿ) | |
| locative | վայրու (vayru) | վայրս (vayrs) | |
| this one is post-classical | |||
Derived terms edit
- ամենավայր (amenavayr)
- անվայր (anvayr)
- անվայրարկելի (anvayrarkeli)
- անվայրափակ (anvayrapʿak)
- անվայրինափակ (anvayrinapʿak)
- արձակավայրք (arjakavayrkʿ)
- արտավայրք (artavayrkʿ)
- բացավայր (bacʿavayr)
- գլխիվայր (glxivayr)
- գլխիվայրեալ (glxivayreal)
- գլխիվայրեմ (glxivayrem)
- գլխիվայրիմ (glxivayrim)
- դալարավայր (dalaravayr)
- դաշտավայր (daštavayr)
- դժուարավայր (džuaravayr)
- դիւրավայր (diwravayr)
- երէվայրի (erēvayri)
- ընդվայրաբանութիւն (əndvayrabanutʿiwn)
- ընդվայրաբեր (əndvayraber)
- ընդվայրաբոյս (əndvayraboys)
- ընդվայրագնաց (əndvayragnacʿ)
- ընդվայրախոյզ (əndvayraxoyz)
- ընդվայրախօս (əndvayraxōs)
- ընդվայրախօսութիւն (əndvayraxōsutʿiwn)
- ընդվայրած (əndvayrac)
- ընդվայրածութիւն (əndvayracutʿiwn)
- ընդվայրակոշկոճ (əndvayrakoškoč)
- ընդվայրահայեաց (əndvayrahayeacʿ)
- ընդվայրահար (əndvayrahar)
- ընդվայրաճառ (əndvayračaṙ)
- ընդվայրայած (əndvayrayac)
- ընդվայրայօն (əndvayrayōn)
- ընդվայրապաճոյճ (əndvayrapačoyč)
- ընդվայրապատիւ (əndvayrapatiw)
- ընդվայրապար (əndvayrapar)
- ընդվայրաջան (əndvayraǰan)
- ընդվայրասնունդ (əndvayrasnund)
- ընդվայրասուն (əndvayrasun)
- ընդվայրավաստակ (əndvayravastak)
- ընդվայրաքարշիմ (əndvayrakʿaršim)
- ընդվայրաքնին (əndvayrakʿnin)
- ընդվայրընկեցիկ (əndvayrənkecʿik)
- ընդվայրընկէց (əndvayrənkēcʿ)
- ընդվայրի (əndvayri)
- ընդվայրք (əndvayrkʿ)
- իշավայր (išavayr)
- իշավայրի (išavayri)
- լեռնավայրք (leṙnavayrkʿ)
- հեղեղավայր (hełełavayr)
- հեշտավայր (heštavayr)
- միջավայր (miǰavayr)
- մոշավայրի (mošavayri)
- մօտավայր (mōtavayr)
- նեխավայրք (nexavayrkʿ)
- շինավայրք (šinavayrkʿ)
- չարավիրագ (čʿaravirag)
- վայելչավայր (vayelčʿavayr)
- վայրաբան (vayraban)
- վայրաբար (vayrabar)
- վայրաբեր (vayraber)
- վայրաբերեմ (vayraberem)
- վայրաբերիմ (vayraberim)
- վայրաբերութիւն (vayraberutʿiwn)
- վայրաբերումն (vayraberumn)
- վայրաբնակ (vayrabnak)
- վայրաբնակագոյն (vayrabnakagoyn)
- վայրաբնակիմ (vayrabnakim)
- վայրաբնակիչ (vayrabnakičʿ)
- վայրաբնակութիւն (vayrabnakutʿiwn)
- վայրագ (vayrag)
- վայրագաբար (vayragabar)
- վայրագագոյն (vayragagoyn)
- վայրագամիտ (vayragamit)
- վայրագայիմ (vayragayim)
- վայրագանամ (vayraganam)
- վայրագասուն (vayragasun)
- վայրագաւիթ (vayragawitʿ)
- վայրագիմաստ (vayragimast)
- վայրագնաց (vayragnacʿ)
- վայրագնացեալ (vayragnacʿeal)
- վայրագութիւն (vayragutʿiwn)
- վայրադասեմ (vayradasem)
- վայրաթեւեմ (vayratʿewem)
- վայրաթոյն (vayratʿoyn)
- վայրախոյզ (vayraxoyz)
- վայրախօսութիւն (vayraxōsutʿiwn)
- վայրած (vayrac)
- վայրածեմ (vayracem)
- վայրածումն (vayracumn)
- վայրական (vayrakan)
- վայրակաց (vayrakacʿ)
- վայրակացումն (vayrakacʿumn)
- վայրակեաց (vayrakeacʿ)
- վայրակնացեալ (vayraknacʿeal)
- վայրակնեալ (vayrakneal)
- վայրահայեաց (vayrahayeacʿ)
- վայրահար (vayrahar)
- վայրաձիգ (vayrajig)
- վայրայածիմ (vayrayacim)
- վայրային (vayrayin)
- վայրանկեալ (vayrankeal)
- վայրապար (vayrapar)
- վայրապարաբանեմ (vayraparabanem)
- վայրապարաբանութիւն (vayraparabanutʿiwn)
- վայրապարագոյն (vayraparagoyn)
- վայրապարազարդ (vayraparazard)
- վայրապարախօս (vayraparaxōs)
- վայրապետ (vayrapet)
- վայրասուն (vayrasun)
- վայրավատիմ (vayravatim)
- վայրավատին (vayravatin)
- վայրավատնեմ (vayravatnem)
- վայրավատնիմ (vayravatnim)
- վայրավատնումն (vayravatnumn)
- վայրավատումն (vayravatumn)
- վայրարկու (vayrarku)
- վայրացուցանեմ (vayracʿucʿanem)
- վայրափակ (vayrapʿak)
- վայրաքարշ (vayrakʿarš)
- վայրաքարշութիւն (vayrakʿaršutʿiwn)
- վայրաքարշումն (vayrakʿaršumn)
- վայրբերեմ (vayrberem)
- վայրբերումն (vayrberumn)
- վայրեկութիւն (vayrekutʿiwn)
- վայրեմ (vayrem)
- վայրենաբար (vayrenabar)
- վայրենաբարոյ (vayrenabaroy)
- վայրենաբարու (vayrenabaru)
- վայրենաբնակ (vayrenabnak)
- վայրենագոյն (vayrenagoyn)
- վայրենական (vayrenakan)
- վայրենակեր (vayrenaker)
- վայրենամիտ (vayrenamit)
- վայրենամտութիւն (vayrenamtutʿiwn)
- վայրենանամ (vayrenanam)
- վայրենապէս (vayrenapēs)
- վայրենասուն (vayrenasun)
- վայրենացուցանեմ (vayrenacʿucʿanem)
- վայրենեալ (vayreneal)
- վայրեներես (vayreneres)
- վայրենի (vayreni)
- վայրենութիւն (vayrenutʿiwn)
- վայրէջք (vayrēǰkʿ)
- վայրի (vayri)
- վայրիկ (vayrik)
- վայրիմ (vayrim)
- վայրիջանեմ (vayriǰanem)
- վայրիջիմ (vayriǰim)
- վայրիջիչ (vayriǰičʿ)
- վայրկեան (vayrkean)
- վայրկենի (vayrkeni)
- վայրուստ (vayrust)
- վեհավայր (vehavayr)
- վերիվայրեմ (verivayrem)
- վիրագային (viragayin)
- վիրագութիւն (viragutʿiwn)
- վտակավայրք (vtakavayrkʿ)
- ցայսվայր (cʿaysvayr)
- քաղաքավայր (kʿałakʿavayr)
Descendants edit
References edit
- ^ Ačaṙean, Hračʿeay (1971–1979) “վայր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, Yerevan: University Press
- ^ J̌ahukyan, Geworg (2010) “վայր”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik
- ^ Olsen, Birgit Anette (1999) The noun in Biblical Armenian: origin and word-formation: with special emphasis on the Indo-European heritage (Trends in linguistics. Studies and monographs; 119), Berlin, New York: Mouton de Gruyter, page 908
- ^ Jaba, Auguste, Justi, Ferdinand (1879) Dictionnaire Kurde-Français [Kurdish–French Dictionary], Saint Petersburg: Imperial Academy of Sciences, page 429
- ^ Scheftelowitz, J. (1905) “Zur altarmenischen lautgeschichte”, in Beiträge zur kunde der indogermanischen Sprachen (in German), volume 29, page 42
- ^ Cabolov, R. L. (2010) Etimologičeskij slovarʹ kurdskovo jazyka [Etymological Dictionary of the Kurdish Language] (in Russian), volume II, Moscow: Russian Academy Press Vostochnaya Literatura, page 438
- ^ Chyet, Michael L. (2003) “war”, in Kurdish–English Dictionary[1], with selected etymologies by Martin Schwartz, New Haven and London: Yale University Press, page 640a
Further reading edit
- Awetikʿean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “վայր”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʿeay (1879) “վայր”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy