վարեմ
Old Armenian edit
Etymology edit
An Iranian borrowing: compare Avestan 𐬬𐬁𐬜𐬀𐬌𐬌𐬈𐬌𐬙𐬌 (vāδaiieiti, “to lead”). Ultimately from Proto-Indo-European *wedʰ-.[1]
Verb edit
վարեմ • (varem)
- (transitive) to plough, till; to cultivate (the soil)
- (transitive) to lead, convey, conduct, direct; to drive
- վարել ամենազօր իշխանութիւն ― varel amenazōr išxanutʿiwn ― to wield absolute authority
- գերի, ի գերութիւն վարել ― geri, i gerutʿiwn varel ― to catch, to make captive, prisoner, to reduce to slavery
- դատ վարել ― dat varel ― to act against, to pursue to justice; to be concerned in a lawsuit
- վարել ի խաղաղութիւն ― varel i xałałutʿiwn ― to make peace, to pacify, to appease, to accommodate
- վարել զճանապարհ ― varel zčanaparh ― to travel; to go, to walk, to march
- վարեմ զնաւ ― varem znaw ― to navigate, to steer a ship
- յառաջ վարել ― yaṙaǰ varel ― to drive forward; to urge or push on
- (transitive) to chase away, drive out, expel
- (intransitive, often mediopassive) to behave, conduct oneself
- որպէս եւ միտք իւր վարէին ― orpēs ew mitkʿ iwr varēin ― as his own propensities dictated
- վարել զկեանս, կենցաղ ― varel zkeans, kencʿał ― to live
- (intransitive, often mediopassive) to use, employ, handle, wield
Conjugation edit
active
| infinitive | վարել (varel) | participle | վարեցեալ, վարեալ (varecʿeal, vareal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | վարեց- (varecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարեմ (varem) | վարես (vares) | վարէ (varē) | վարեմք (varemkʿ) | վարէք (varēkʿ) | վարեն (varen) | |
| imperfect | վարէի, վարեի* (varēi, varei*) | վարէիր, վարեիր* (varēir, vareir*) | վարէր (varēr) | վարէաք, վարեաք* (varēakʿ, vareakʿ*) | վարէիք, վարեիք* (varēikʿ, vareikʿ*) | վարէին, վարեին* (varēin, varein*) | |
| aorist | վարեցի (varecʿi) | վարեցեր (varecʿer) | վարեաց (vareacʿ) | վարեցաք (varecʿakʿ) | վարեցէք, վարեցիք (varecʿēkʿ, varecʿikʿ) | վարեցին (varecʿin) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարիցեմ (varicʿem) | վարիցես (varicʿes) | վարիցէ (varicʿē) | վարիցեմք (varicʿemkʿ) | վարիցէք (varicʿēkʿ) | վարիցեն (varicʿen) | |
| aorist | վարեցից (varecʿicʿ) | վարեսցես (varescʿes) | վարեսցէ (varescʿē) | վարեսցուք (varescʿukʿ) | վարեսջիք (varesǰikʿ) | վարեսցեն (varescʿen) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վարեա՛ (vareá) | — | — | վարեցէ՛ք (varecʿḗkʿ) | — | |
| cohortative | — | վարեսջի՛ր (varesǰír) | — | — | վարեսջի՛ք (varesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վարեր (mí varer) | — | — | մի՛ վարէք (mí varēkʿ) | — | |
| *rare | |||||||
mediopassive
| infinitive | վարել, վարիլ* (varel, varil*) | participle | վարեցեալ, վարեալ (varecʿeal, vareal) | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| causative | — | aorist stem | վարեց- (varecʿ-) | ||||
| person | singular | plural | |||||
| 1st person | 2nd person | 3rd person | 1st person | 2nd person | 3rd person | ||
| indicative | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարիմ (varim) | վարիս (varis) | վարի (vari) | վարիմք (varimkʿ) | վարիք (varikʿ) | վարին (varin) | |
| imperfect | վարէի (varēi) | վարէիր (varēir) | վարէր, վարիւր (varēr, variwr) | վարէաք (varēakʿ) | վարէիք (varēikʿ) | վարէին (varēin) | |
| aorist | վարեցայ (varecʿay) | վարեցար (varecʿar) | վարեցաւ (varecʿaw) | վարեցաք (varecʿakʿ) | վարեցայք (varecʿaykʿ) | վարեցան (varecʿan) | |
| subjunctive | ես | դու | նա | մեք | դուք | նոքա | |
| present | վարիցիմ (varicʿim) | վարիցիս (varicʿis) | վարիցի (varicʿi) | վարիցիմք (varicʿimkʿ) | վարիցիք (varicʿikʿ) | վարիցին (varicʿin) | |
| aorist | վարեցայց (varecʿaycʿ) | վարեսցիս (varescʿis) | վարեսցի (varescʿi) | վարեսցուք (varescʿukʿ) | վարեսջիք (varesǰikʿ) | վարեսցին (varescʿin) | |
| imperatives | — | (դու) | — | — | (դուք) | — | |
| imperative | — | վարեա՛ց (vareácʿ) | — | — | վարեցարո՛ւք (varecʿarúkʿ) | — | |
| cohortative | — | վարեսջի՛ր (varesǰír) | — | — | վարեսջի՛ք (varesǰíkʿ) | — | |
| prohibitive | — | մի՛ վարիր (mí varir) | — | — | մի՛ վարիք (mí varikʿ) | — | |
| *post-classical | |||||||
Derived terms edit
- ամենավար (amenavar)
- ամպավար (ampavar)
- անագանավար (anaganavar)
- անռահավար (anṙahavar)
- անվար (anvar)
- անվարիչ (anvaričʿ)
- աշխարհավար (ašxarhavar)
- աշխարհավարիմ (ašxarhavarim)
- աշխարհավարութիւն (ašxarhavarutʿiwn)
- աստղավար (astłavar)
- աստուածավար (astuacavar)
- արգելավարութիւն (argelavarutʿiwn)
- արտավար (artavar)
- արտավարեմ (artavarem)
- արօրավար (arōravar)
- բարեվար (barevar)
- բռնավարեմ (bṙnavarem)
- գերեվար (gerevar)
- գերեվարիմ (gerevarim)
- գերէվար (gerēvar)
- գերիվար (gerivar)
- գիշերավար (gišeravar)
- գործավար (gorcavar)
- գործավարութիւն (gorcavarutʿiwn)
- դասավար (dasavar)
- դիւրավար (diwravar)
- զօշոտավարք (zōšotavarkʿ)
- զօրավար (zōravar)
- զօրավարական (zōravarakan)
- զօրավարեմ (zōravarem)
- զօրավարութիւն (zōravarutʿiwn)
- ժողովրդավար (žołovrdavar)
- ինքնավար (inkʿnavar)
- իշավար (išavar)
- խառնավար (xaṙnavar)
- խոշորավար (xošoravar)
- խստավար (xstavar)
- խստավարութիւն (xstavarutʿiwn)
- կայծակնավար (kaycaknavar)
- կառավար (kaṙavar)
- կառավարեմ (kaṙavarem)
- կառավարիմ (kaṙavarim)
- կառավարիչ (kaṙavaričʿ)
- կառավարութիւն (kaṙavarutʿiwn)
- կարմրավար (karmravar)
- կենցաղավար (kencʿałavar)
- կենցաղավարեմ (kencʿałavarem)
- կենցաղավարիմ (kencʿałavarim)
- կենցաղավարութիւն (kencʿałavarutʿiwn)
- հետավար (hetavar)
- հետավարեմ (hetavarem)
- հետավարիմ (hetavarim)
- հոգեվար (hogevar)
- հողմավար (hołmavar)
- հոտավարութիւն (hotavarutʿiwn)
- ձիավար (jiavar)
- ձիավարական (jiavarakan)
- ձիավարեմ (jiavarem)
- ձիավարժ (jiavarž)
- ձիավարութիւն (jiavarutʿiwn)
- ձիավարուն (jiavarun)
- ղեկավար (łekavar)
- ղեկավարական (łekavarakan)
- ղեկավարեմ (łekavarem)
- ղեկավարիչ (łekavaričʿ)
- ղեկավարութիւն (łekavarutʿiwn)
- մարդավար (mardavar)
- մարմնավար (marmnavar)
- մարտավար (martavar)
- միջավար (miǰavar)
- մտրակավար (mtrakavar)
- նախազօրավար (naxazōravar)
- նաւավար (nawavar)
- նաւավարական (nawavarakan)
- նաւավարեմ (nawavarem)
- նաւավարութիւն (nawavarutʿiwn)
- նաւացռկավար (nawacʿṙkavar)
- նաւվարութիւն (nawvarutʿiwn)
- ոգեվար (ogevar)
- ոգեվարիմ (ogevarim)
- ուղղեկավար (ułłekavar)
- ունայնավար (unaynavar)
- չարախտավար (čʿaraxtavar)
- ռամկավար (ṙamkavar)
- ռնգավար (ṙngavar)
- սերմնավարութիւն (sermnavarutʿiwn)
- սրավար (sravar)
- սրավարիմ (sravarim)
- սրավարութիւն (sravarutʿiwn)
- վատավարք (vatavarkʿ)
- վար (var)
- վարելիք (varelikʿ)
- վարիչ (varičʿ)
- վարնորդ (varnord)
- վարոյ (varoy)
- վարոտեմ (varotem)
- վարոց (varocʿ)
- վարոցաւոր (varocʿawor)
- վարոցեմ (varocʿem)
- վարութիւն (varutʿiwn)
- վարուն (varun)
- վարչական (varčʿakan)
- վարչահարութիւն (varčʿaharutʿiwn)
- վարչաւոր (varčʿawor)
- վարչութիւն (varčʿutʿiwn)
- վարք (varkʿ)
- տնտեսավարեմ (tntesavarem)
- փափկավար (pʿapʿkavar)
- քահանայավարութիւն (kʿahanayavarutʿiwn)
- քաղաքավար (kʿałakʿavar)
- քաղաքավարական (kʿałakʿavarakan)
- քաղաքավարեմ (kʿałakʿavarem)
- քաղաքավարիմ (kʿałakʿavarim)
- քաղաքավարութիւն (kʿałakʿavarutʿiwn)
- քաջավար (kʿaǰavar)
- քեղավար (kʿełavar)
- օդավար (ōdavar)
- օդավարիմ (ōdavarim)
- օդավարութիւն (ōdavarutʿiwn)
- օրավար (ōravar)
Related terms edit
Descendants edit
References edit
- ^ Ačaṙean, Hračʿeay (1979) “վար”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume IV, Yerevan: University Press, pages 312–314
Further reading edit
- Awetikʿean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836–1837) “վարեմ”, in Nor baṙgirkʿ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʿeay (1879) “վարեմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy
- Petrosean, Matatʿeay (1879) “վարիմ”, in Nor Baṙagirkʿ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy