अक्षर

See also: अक्षरा and अक्षार

Hindi

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *né

Proto-Indo-European *n̥-

Proto-Indo-Iranian *a-

Sanskrit अ- (a-)

Proto-Indo-European *dʰgʷʰer-

Proto-Indo-Aryan *gẓʰar-

Sanskrit क्षर् (kṣar)

Proto-Indo-European *-os

Sanskrit -अ (-a)

Sanskrit क्षर (kṣara)

Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára)bor.

Hindi अक्षर (akṣar)

Borrowed from Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára), from अ- (a-) + क्षर (kṣara).

Pronunciation

• (Delhi) IPA^(key): /ək.ʂəɾ/, [ɐk.ʃɐɾ]
• Hyphenation: अ‧क्ष‧र

Noun

अक्षर • (akṣar) m (Urdu spelling اکشر)

1. letter, character (of an alphabet)

   इस शब्द से कुछ अक्षर मिट गये हैं

   is śabd se kuch akṣar miṭ gaye ha͠i

   Some letters have been erased from this word.

2. syllable

   इस शब्द को और अक्षर जोड़ो

   is śabd ko aur akṣar joṛo

   Add more letters/syllables to this word.

Declension

Declension of अक्षर (masc cons-stem)

	singular	plural
direct	अक्षर akṣar	अक्षर akṣar
oblique	अक्षर akṣar	अक्षरों akṣarõ
vocative	अक्षर akṣar	अक्षरो akṣaro

Derived terms

• अक्षरक्रम (akṣarakram)
• अक्षरगणित (akṣaragṇit, “algebra”)
• अक्षरमाला (akṣarmālā)
• अक्षरारंभ (akṣarārambh)
• मूलाक्षर (mūlākṣar)
• साक्षर (sākṣar)

References

• Bahri, Hardev (1989) “अक्षर”, in Siksarthi Hindi-Angrejhi Sabdakosa [Learners' Hindi-English Dictionary], Delhi: Rajpal & Sons.

Konkani

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *né

Proto-Indo-European *n̥-

Proto-Indo-Iranian *a-

Sanskrit अ- (a-)

Proto-Indo-European *dʰgʷʰer-

Proto-Indo-Aryan *gẓʰar-

Sanskrit क्षर् (kṣar)

Proto-Indo-European *-os

Sanskrit -अ (-a)

Sanskrit क्षर (kṣara)

Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára)bor.

Konkani अक्षर (akṣar)

Borrowed from Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára), from अ- (a-) + क्षर (kṣara).

Pronunciation

• IPA^(key): [əkʂəɾ]

Noun

अक्षर • (akṣar) n (Latin script okxor, Kannada script ಅಕ್ಷರ್)

1. letter (of an alphabet, etc.)

References

• Pushpak Bhattacharyya (2017) IndoWordNet‎^[1]

Marathi

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *né

Proto-Indo-European *n̥-

Proto-Indo-Iranian *a-

Sanskrit अ- (a-)

Proto-Indo-European *dʰgʷʰer-

Proto-Indo-Aryan *gẓʰar-

Sanskrit क्षर् (kṣar)

Proto-Indo-European *-os

Sanskrit -अ (-a)

Sanskrit क्षर (kṣara)

Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára)bor.

Marathi अक्षर (akṣar)

Borrowed from Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára), from अ- (a-) + क्षर (kṣara). First attested as Old Marathi 𑘀𑘏𑘨 (akhara), 𑘁𑘏𑘨 (ākhara).

Pronunciation

• IPA^(key): /ək.ʂəɾ/
• Hyphenation: अक्‧षर
• Rhymes: -əɾ

Adjective

अक्षर • (akṣar)

1. indestructible

   Synonyms: अविनाशी (avināśī), अनाश्य (anāśya), अक्षय (akṣay)

Noun

अक्षर • (akṣar) n

1. (grammar) letter, character (of an alphabet)
2. (linguistics) syllable
3. handwriting

Declension

Declension of अक्षर (neut cons-stem)
direct singular	अक्षर akṣar
direct plural	अक्षरे, अक्षरं akṣare, akṣara
	singular एकवचन		plural अनेकवचन
nominative प्रथमा	अक्षर akṣar		अक्षरे, अक्षरं akṣare, akṣara
oblique सामान्यरूप	अक्षरा akṣarā		अक्षरां- akṣarān-
acc. / dative द्वितीया / चतुर्थी	अक्षराला akṣarālā		अक्षरांना akṣarānnā
ergative	अक्षराने, अक्षरानं akṣarāne, akṣarāna		अक्षरांनी akṣarānnī
instrumental	अक्षराशी akṣarāśī		अक्षरांशी akṣarānśī
locative सप्तमी	अक्षरात akṣarāt		अक्षरांत akṣarāt
vocative संबोधन	अक्षरा akṣarā		अक्षरांनो akṣarānno
Oblique Note: The oblique case precedes all postpositions. There is no space between the stem and the postposition. Locative Note: -त (-ta) is a postposition.

Genitive declension of अक्षर (neut cons-stem)
	masculine object पुल्लिंगी कर्म		feminine object स्त्रीलिंगी कर्म		neuter object नपुसकलिंगी कर्म		oblique सामान्यरूप
	singular एकवचन	plural अनेकवचन	singular एकवचन	plural अनेकवचन	singular* एकवचन	plural अनेकवचन
singular subject एकवचनी कर्ता	अक्षराचा akṣarāċā	अक्षराचे akṣarāċe	अक्षराची akṣarācī	अक्षराच्या akṣarācā	अक्षराचे, अक्षराचं akṣarāċe, akṣarāċa	अक्षराची akṣarācī	अक्षराच्या akṣarācā
plural subject अनेकवचनी कर्ता	अक्षरांचा akṣarānċā	अक्षरांचे akṣarānċe	अक्षरांची akṣarāñcī	अक्षरांच्या akṣarāncā	अक्षरांचे, अक्षरांचं akṣarānċe, akṣarānċa	अक्षरांची akṣarāñcī	अक्षरांच्या akṣarāñcā
* Note: Word-final ए (e) in neuter words is alternatively written with the anusvara and pronounced as अ (a). Oblique Note: For most postpostions, the oblique genitive can be optionally inserted between the stem and the postposition.

Derived terms

• अक्षरी (akṣarī)
• मुळाक्षर (muḷākṣar)

Proper noun

अक्षर • (akṣar) m

1. a male given name from Sanskrit

References

• Berntsen, Maxine (1982–1983) “अक्षर”, in A Basic Marathi-English Dictionary, New Delhi: American Institute of Indian Studies
• Shankar Gopal Tulpule, Anne Feldhaus (1999) “अखर”, in A Dictionary of Old Marathi, Mumbai: Popular Prakashan

Old Gujarati

Alternative forms

• अखिर (akhira)

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *né

Proto-Indo-European *n̥-

Proto-Indo-Iranian *a-

Sanskrit अ- (a-)

Proto-Indo-European *dʰgʷʰer-

Proto-Indo-Aryan *gẓʰar-

Sanskrit क्षर् (kṣar)

Proto-Indo-European *-os

Sanskrit -अ (-a)

Sanskrit क्षर (kṣara)

Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára)bor.

Old Gujarati अक्षर (akṣara)

Borrowed from Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára), from अ- (a-) + क्षर (kṣara).

Noun

अक्षर • (akṣara) n

1. letter, syllable

Sanskrit

Alternative scripts

Alternative scripts

• অক্ষৰ (Assamese script)
• ᬅᬓ᭄ᬱᬭ (Balinese script)
• অক্ষর (Bengali script)
• 𑰀𑰎𑰿𑰬𑰨 (Bhaiksuki script)
• 𑀅𑀓𑁆𑀱𑀭 (Brahmi script)
• အက္ၑရ (Burmese script)
• અક્ષર (Gujarati script)
• ਅਕ੍ਸ਼ਰ (Gurmukhi script)
• 𑌅𑌕𑍍𑌷𑌰 (Grantha script)
• ꦄꦏ꧀ꦰꦫ (Javanese script)
• 𑂃𑂍𑂹𑂭𑂩 (Kaithi script)
• ಅಕ್ಷರ (Kannada script)
• អក្ឞរ (Khmer script)
• ອກ຺ຩຣ (Lao script)
• അക്ഷര (Malayalam script)
• ᠠᡬᢢᠠᡵᠠ (Manchu script)
• 𑘀𑘎𑘿𑘬𑘨 (Modi script)
• ᠠᢉᢔᠠᠷᠠ᠋ (Mongolian script)
• 𑦠𑦮𑧠𑧌𑧈 (Nandinagari script)
• 𑐀𑐎𑑂𑐲𑐬 (Newa script)
• ଅକ୍ଷର (Odia script)
• ꢂꢒ꣄ꢰꢬ (Saurashtra script)
• 𑆃𑆑𑇀𑆰𑆫 (Sharada script)
• 𑖀𑖎𑖿𑖬𑖨 (Siddham script)
• අක්‍ෂර (Sinhalese script)
• 𑩐𑩜 𑪙𑪀𑩼 (Soyombo script)
• 𑚀𑚊𑚶𑚤 (Takri script)
• அக்ஷர (Tamil script)
• అక్షర (Telugu script)
• อกฺษร (Thai script)
• ཨ་ཀྵ་ར (Tibetan script)
• 𑒁𑒏𑓂𑒭𑒩 (Tirhuta script)
• 𑨀𑨋𑩇𑨯𑨫 (Zanabazar Square script)

Etymology

Etymology tree

Proto-Indo-European *né

Proto-Indo-European *n̥-

Proto-Indo-Iranian *a-

Sanskrit अ- (a-)

Proto-Indo-European *dʰgʷʰer-

Proto-Indo-Aryan *gẓʰar-

Sanskrit क्षर् (kṣar)

Proto-Indo-European *-os

Sanskrit -अ (-a)

Sanskrit क्षर (kṣara)

Sanskrit अ॒क्षर॑ (akṣára)

From अ- (a-) +‎ क्षर (kṣara, “perishable”).

Pronunciation

• (Vedic) IPA^(key): /ɐk.ʂɐ́.ɾɐ/
• (Classical Sanskrit) IPA^(key): /ɐk.ʂɐ.ɾɐ/

Adjective

अ॒क्षर॑ • (akṣára) stem

1. imperishable, lasting
2. unalterable

Declension

Masculine a-stem declension of अक्षर

	singular	dual	plural
nominative	अक्षरः (akṣáraḥ)	अक्षरौ (akṣárau) अक्षरा¹ (akṣárā¹)	अक्षराः (akṣárāḥ) अक्षरासः¹ (akṣárāsaḥ¹)
accusative	अक्षरम् (akṣáram)	अक्षरौ (akṣárau) अक्षरा¹ (akṣárā¹)	अक्षरान् (akṣárān)
instrumental	अक्षरेण (akṣáreṇa)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरैः (akṣáraiḥ) अक्षरेभिः¹ (akṣárebhiḥ¹)
dative	अक्षराय (akṣárāya)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरेभ्यः (akṣárebhyaḥ)
ablative	अक्षरात् (akṣárāt)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरेभ्यः (akṣárebhyaḥ)
genitive	अक्षरस्य (akṣárasya)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षराणाम् (akṣárāṇām)
locative	अक्षरे (akṣáre)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षरेषु (akṣáreṣu)
vocative	अक्षर (ákṣara)	अक्षरौ (ákṣarau) अक्षरा¹ (ákṣarā¹)	अक्षराः (ákṣarāḥ) अक्षरासः¹ (ákṣarāsaḥ¹)

• ¹Vedic

Feminine ā-stem declension of अक्षरा

	singular	dual	plural
nominative	अक्षरा (akṣárā)	अक्षरे (akṣáre)	अक्षराः (akṣárāḥ)
accusative	अक्षराम् (akṣárām)	अक्षरे (akṣáre)	अक्षराः (akṣárāḥ)
instrumental	अक्षरया (akṣárayā) अक्षरा¹ (akṣárā¹)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षराभिः (akṣárābhiḥ)
dative	अक्षरायै (akṣárāyai)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षराभ्यः (akṣárābhyaḥ)
ablative	अक्षरायाः (akṣárāyāḥ) अक्षरायै² (akṣárāyai²)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षराभ्यः (akṣárābhyaḥ)
genitive	अक्षरायाः (akṣárāyāḥ) अक्षरायै² (akṣárāyai²)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षराणाम् (akṣárāṇām)
locative	अक्षरायाम् (akṣárāyām)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षरासु (akṣárāsu)
vocative	अक्षरे (ákṣare)	अक्षरे (ákṣare)	अक्षराः (ákṣarāḥ)

• ¹Vedic
• ²Brāhmaṇas

Neuter a-stem declension of अक्षर

	singular	dual	plural
nominative	अक्षरम् (akṣáram)	अक्षरे (akṣáre)	अक्षराणि (akṣárāṇi) अक्षरा¹ (akṣárā¹)
accusative	अक्षरम् (akṣáram)	अक्षरे (akṣáre)	अक्षराणि (akṣárāṇi) अक्षरा¹ (akṣárā¹)
instrumental	अक्षरेण (akṣáreṇa)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरैः (akṣáraiḥ) अक्षरेभिः¹ (akṣárebhiḥ¹)
dative	अक्षराय (akṣárāya)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरेभ्यः (akṣárebhyaḥ)
ablative	अक्षरात् (akṣárāt)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरेभ्यः (akṣárebhyaḥ)
genitive	अक्षरस्य (akṣárasya)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षराणाम् (akṣárāṇām)
locative	अक्षरे (akṣáre)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षरेषु (akṣáreṣu)
vocative	अक्षर (ákṣara)	अक्षरे (ákṣare)	अक्षराणि (ákṣarāṇi) अक्षरा¹ (ákṣarā¹)

• ¹Vedic

Noun

अ॒क्षर॑ • (akṣára) stem, n

1. syllable
2. the syllable om
3. letter
4. vowel
5. sound
6. word
7. a name of Brahma
8. water
   • c. 1500 BCE – 1000 BCE, Ṛgveda 1.34.4:

     त्रिर्व॒र्तिर्या॑तं॒ त्रिरनु॑व्रते ज॒ने त्रिः सु॑प्रा॒व्ये॑ त्रे॒धेव॑ शिक्षतम् ।
     त्रिर्ना॒न्द्यं॑ वहतमश्विना यु॒वं त्रिः पृक्षो॑ अ॒स्मे अ॒क्षरे॑व पिन्वतम् ॥

     trírvartíryātaṃ tríránuvrate jané tríḥ suprāvyè tredhéva śikṣatam.
     trírnāndyàṃ vahatamaśvinā yuváṃ tríḥ pṛ́kṣo asmé akṣáreva pinvatam.

     • 1890 translation by Ralph T. H. Griffith

       Thrice come ye to our home, thrice to the righteous folk, thrice triply aid the man who well deserves your help. Thrice, O ye Aṣvins, bring us what shall make us glad; thrice send us store of food as nevermore to fail.

9. final beatitude, religious austerity, a sacrifice
   • Lexicographers, Various Works
10. Achyranthes aspera (prickly chaff flower, devil's horsewhip)

Declension

Neuter a-stem declension of अक्षर

	singular	dual	plural
nominative	अक्षरम् (akṣáram)	अक्षरे (akṣáre)	अक्षराणि (akṣárāṇi) अक्षरा¹ (akṣárā¹)
accusative	अक्षरम् (akṣáram)	अक्षरे (akṣáre)	अक्षराणि (akṣárāṇi) अक्षरा¹ (akṣárā¹)
instrumental	अक्षरेण (akṣáreṇa)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरैः (akṣáraiḥ) अक्षरेभिः¹ (akṣárebhiḥ¹)
dative	अक्षराय (akṣárāya)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरेभ्यः (akṣárebhyaḥ)
ablative	अक्षरात् (akṣárāt)	अक्षराभ्याम् (akṣárābhyām)	अक्षरेभ्यः (akṣárebhyaḥ)
genitive	अक्षरस्य (akṣárasya)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षराणाम् (akṣárāṇām)
locative	अक्षरे (akṣáre)	अक्षरयोः (akṣárayoḥ)	अक्षरेषु (akṣáreṣu)
vocative	अक्षर (ákṣara)	अक्षरे (ákṣare)	अक्षराणि (ákṣarāṇi) अक्षरा¹ (ákṣarā¹)

• ¹Vedic

Related terms

• अक्ष॑रा (ákṣarā, “word, speech”)

Descendants

• Dardic:
  • Kashmiri: اَچھُر (achur)
• Pali: akkhara (see there for further descendants)
• Prakrit: 𑀅𑀓𑁆𑀔𑀭 (akkhara) (see there for further descendants)

Borrowed terms

• → Baduy: aksara
• → Bengali: অক্ষর (okkhor)
• → English: aksara
• → Gujarati: અક્ષર (akṣar)
• → Hindi: अक्षर (akṣar)
• → Kannada: ಅಕ್ಷರ (akṣara)
• → Khmer: អក្សរ (ʼaksɑɑ)
• → Lao: ອັກສອນ (ʼak sǭn)
• → Malay: aksara
  • Indonesian: aksara
• → Marathi: अक्षर (akṣar)
• → Nepali: अक्षर (akṣar)
• → Old Javanese: akṣara
  • > Javanese: ꦲꦏ꧀ꦱꦫ (aksara) (inherited)
  • → Balinese: ᬅᬓ᭄ᬱᬭ (aksara)
• → Sasak: ᬅᬓ᭄ᬱᬭ (aksara)
• → Sundanese: aksara
• → Tamil: அட்சரம் (aṭcaram)
• → Telugu: అక్షరము (akṣaramu), అక్షరం (akṣaraṁ), అక్కరము (akkaramu)
• → Thai: อักษร (àk-sɔ̌ɔn)
• → Tocharian B: akṣār
• → Urdu: اکشر (akṣar)

References

• Monier Williams (1899) “अक्षर”, in A Sanskrit–English Dictionary, […], new edition, Oxford: At the Clarendon Press, →OCLC, page 3, column 2.