palec

Czech

Etymology

Inherited from Old Czech palec, from Proto-Slavic *pàlьcь.

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈpalɛt͡s]

• Audio:

  (file)

Noun

palec m inan (related adjective palcový, diminutive paleček or palček)

1. thumb
2. big toe
3. inch

   Synonym: coul

Declension

Declension of palec (soft masculine inanimate reducible)

	singular	plural
nominative	palec	palce
genitive	palce	palců
dative	palci	palcům
accusative	palec	palce
vocative	palci	palce
locative	palci	palcích
instrumental	palcem	palci

Derived terms

• palčák
• palčáky

 

Further reading

• “palec”, in Příruční slovník jazyka českého (in Czech), 1935-1957
• “palec”, in Slovník spisovného jazyka českého (in Czech), 1960–1971, 1989
• “palec”, in Internetová jazyková příručka (in Czech)

Anagrams

• palce
• place

Masurian

Alternative forms

• palic

Etymology

Inherited from Old Polish palec.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpalɛt͡s/
• Rhymes: -alɛt͡s
• Syllabification: pa‧lec

Noun

palec m inan

1. (anatomy) digit; finger; toe
2. finger (part of a glove covering one's finger)
3. pin serving as a plug
4. tapered, pointed, often curved end of something

Further reading

• Zofia Stamirowska (1987-2024) “palec”, in Anna Basara, editor, Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, volume 6, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, →ISBN, pages 13-14

Old Czech

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *pàlьcь.

Pronunciation

• IPA^(key): (13^th CE) /ˈpalɛt͡s/
• IPA^(key): (15^th CE) /ˈpalɛt͡s/

Noun

palec m inan

1. (anatomy) digit; finger
2. (unit of measure) finger (length measure corresponding to the width of the thumb)
3. tooth of a gear

Declension

Declension of palec (soft o-stem reducible)

	singular	dual	plural
nominative	palec	palcě	palci, palcové
genitive	palcě	palcú	palcóv
dative	palcu	palcoma	palcóm
accusative	palec	palcě	palcě
vocative	palcu	palcě	palci, palcové
locative	palci, palcu	palcú	palcích
instrumental	palcem	palcoma	palci

This table shows the most common forms around the 13th century.
See also Appendix:Old Czech nouns and Appendix:Old Czech pronunciation.

Descendants

• Czech: palec

References

• Jan Gebauer (1903–1916) “palec”, in Slovník staročeský (in Czech), Prague: Česká grafická společnost "unie", Česká akademie císaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *pàlьcь. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /palʲɛt͡s/
• IPA^(key): (15^th CE) /palʲɛt͡s/

Noun

palec m animacy unattested

1. (anatomy, attested in Lesser Poland, Greater Poland) digit; finger; toe
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Sankt Florian Psalter]‎^[1], Krakow: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 8, 4:

     Bo vzrzø nebossa twoia, dzala palczow twogich (opera digitorum tuorum), mesøcz y gwazdy, iesz ies ty vczinil

     [Bo uźrzę niebiosa twoja, działa palców twojich (opera digitorum tuorum), miesiąc i gwiazdy, jeż ieś ty uczynił]

   • 1876-1929 [c. 1455], Vatroslav Jagić, editor, Archiv für slavische Philologie‎^[2], volume XIV, Miechów, Kruchowo, page 491:

     Noszny palecz pedica

     [Nożny palec pedica]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 97v:

     Pedicus nozny pąlecz

     [Pedicus nozny palec]

Derived terms

adjectives

• paleczny

 

nouns

• palec boży
• palec mały
• palec wielgi
• palec średni

 

Descendants

• Masurian: palec, palic
• Polish: palec
• Silesian: palec

References

• Boryś, Wiesław (2005) “palec”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Mańczak, Witold (2017) “palec”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “palec”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “palec”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “palec”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Old Slovak

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *pàlьcь. First attested in 1473.

Noun

palec m inan

1. (anatomy) digit; finger; toe
   1. (anatomy, more specifically) big finger; big toe
2. (unit of measure) finger
3. tooth of a gear

Descendants

• Slovak: palec

References

• Majtán, Milan et al., editors (1991–2008), “palec”, in Historický slovník slovenského jazyka [Historical Dictionary of the Slovak Language] (in Slovak), volumes 1–7 (A – Ž), Bratislava: VEDA, →OCLC

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish palec.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpa.lɛt͡s/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈpa.lɛt͡s/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -alɛt͡s
• Syllabification: pa‧lec

Noun

palec m inan (diminutive paluszek, augmentative paluch, related adjective palcowy)

1. (anatomy) digit; finger; toe
2. finger; toe (part of clothing that covers one finger or toe)
3. (by extension) finger (movable, elongated part of a device resembling a finger)
4. (Middle Polish, unit of measure) finger
5. (Middle Polish, astronomy, geometry) uncia (unit of length equal to 1/12 of the diameter)

Declension

Declension of palec

	singular	plural
nominative	palec	palce
genitive	palca	palców
dative	palcowi	palcom
accusative	palec	palce
instrumental	palcem	palcami
locative	palcu	palcach
vocative	palcu	palce

Derived terms

adjectives

• palce lizać
• palcem po wodzie pisany
• sam jak palec

 

adverbs

• nie wytykając palcem
• spod dużego palca
• z palcem w nosie

 

nouns

• duży palec
• jedenasty palec
• mały palec
• palcówka
• palec Boży
• palecznik

 

verbs

• chodzić na palcach impf
• kiwać palcem w bucie impf
• maczać palce impf
• mieć w małym palcu impf
• nie kiwnąć palcem pf, nie kiwać palcem impf
• nie tknąć palcem pf
• owinąć sobie wokół palca pf, owijać sobie wokół palca impf
• patrzeć przez palce impf
• pogrozić palcem pf, grozić palcem impf
• policzyć na palcach jednej ręki pf
• przeciec przez palce pf, przeciekać przez palce impf
• wkładać palce między drzwi impf
• wyssać z palca pf
• wytknąć palcem pf, wytykać palcem impf
• zdjąć odciski palców pf, zdejmować odciski palców impf

 

Related terms

adjectives

• bezpalcowy
• czteropalcy
• czteropalczasty
• dwupalcy
• dwupalczasty
• jednopalcy
• jednopalczasty
• ośmiopalczasty
• palczasty
• pięciopalcy
• pięciopalczasty
• siedmiopalczasty
• sześciopalcy
• sześciopalczasty
• trójpalczasty
• wielopalczasty

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), palec is one of the most used words in Polish, appearing 10 times in scientific texts, 0 times in news, 3 times in essays, 42 times in fiction, and 11 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 66 times, making it the 991st most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• palec in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• palce in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• palec in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “palec”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Paweł Kupiszewski (05.03.2013) “PALEC”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “palec”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “palec”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1908), “palec”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 4, Warsaw, page 16
• palec in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish palec.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpalɛt͡s/
• Rhymes: -alɛt͡s
• Syllabification: pa‧lec

Noun

palec m inan

1. (anatomy) digit; finger; toe

Declension

Declension of palec

	singular	plural
nominative	palec	palce
genitive	palca	palcōw
dative	palcowi	palcōm
accusative	palec	palce
instrumental	palcym	palcami/palcōma
locative	palcu	palcach
vocative	palcu	palce

Further reading

• palec in dykcjonorz.eu
• palec in silling.org
• Henryk Jaroszewicz (2022) “palec”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 109
• Aleksandra Wencel (2023) “palec”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 466

Slovak

Etymology

Inherited from Old Slovak palec, from Proto-Slavic *pàlьcь.

Pronunciation

• IPA^(key): [ˈpalet͡s]

Noun

palec m inan (genitive singular palca, nominative plural palce, genitive plural palcov)

1. (anatomy) big finger; big toe
2. finger (part of a glove covering one's finger)
3. (historical, unit of measure) finger

Declension

Declension of palec

	singular	plural
nominative	palec	palce
genitive	palca	palcov
dative	palcu	palcom
accusative	palec	palce
locative	palci	palcoch
instrumental	palcom	palcami

References

• “palec”, in Slovníkový portál Jazykovedného ústavu Ľ. Štúra SAV [Dictionary portal of the Ľ. Štúr Institute of Linguistics, Slovak Academy of Science] (in Slovak), https://slovnik.juls.savba.sk, 2024

Slovene

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *pàlьcь.

Pronunciation

• IPA^(key): /páːlət͡s/

Noun

pȃləc m inan

1. thumb (digit)

Inflection

The diacritics used in this section of the entry are non-tonal. If you are a native tonal speaker, please help by adding the tonal marks.

Masculine inan., soft o-stem
nom. sing.	pálec
gen. sing.	pálca
	singular	dual	plural
nominative (imenovȃlnik)	pálec	pálca	pálci
genitive (rodȋlnik)	pálca	pálcev	pálcev
dative (dajȃlnik)	pálcu	pálcema	pálcem
accusative (tožȋlnik)	pálec	pálca	pálce
locative (mẹ̑stnik)	pálcu	pálcih	pálcih
instrumental (orọ̑dnik)	pálcem	pálcema	pálci

Further reading

• “palec”, in Slovarji Inštituta za slovenski jezik Frana Ramovša ZRC SAZU, portal Fran