koń

See also: Appendix:Variations of "kon"

Lower Sorbian

Noun

koń m animal

1. Superseded spelling of kóń.

Declension

Declension of koń

	Singular	Dual	Plural
Nominative	koń	konja	konje
Genitive	konja	konjowu	konjow
Dative	konjoju	konjoma	konjam
Accusative	konja	konjowu	konje, konjow
Instrumental	konjom	konjoma	konjami
Locative	konju	konjoma	konjach

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *kòňь. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /kɔ(ː)ɲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /kɔɲ/, /koɲ/

Noun

koń m ? (diminutive konik, augmentative koniowy or koński)

1. horse (hoofed mammal, Equus ferus caballus, often used throughout history for riding and draft work)
   • 1959 [1386], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 3:

     Czso Krziwosandowi vkradzoni kone, tego Sandziwog vzitka ne ma

     [Czso Krzywosądowi ukradziony konie, tego Sędziwoj użytka nie ma]

   • 1921 [1466], Kazimierz Tymieniecki, editor, Wolność kmieca na Mazowszu w wieku XV‎^[2], page 39:

     Jako... ya czeladzy ksadza proboszczowey we dwdzesthu kony nye odbyl gwalthem

     [Jako... ja czeladzi księdza proboszczowej we dwudziestu koni nie odbił gwałtem]

   • 1440, rękopiśmienne ekscerpty - glosy z rozariusza z rękopisu znajdującego się w zbiorach Biblioteki Klasztornej oo. Paulinów na Jasnej Górze pod sygn. II 25 z r. 1444, page 89r:

     Equirea uel equaria uel equaricia sunt greges equuorum proprie stado cony

     [Equirea uel equaria uel equaricia sunt greges equuorum proprie stado koni]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 4r:

     Adaquare wesseren id est ad aquam ducere konye napogycz

     [Adaquare wesseren id est ad aquam ducere konie napoić]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 10v:

     Antela est cingulus vel quod ante pectus equi tenditur eyn vorbog an eynem sattel pothpaszny pasz v konyą vel pothpyerszny pasz

     [Antela est cingulus vel quod ante pectus equi tenditur eyn vorbog an eynem sattel podpaszny pas u konia vel podpierśny pas]

2. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. pile, heap, stack
   2. corruption of Latin cōnus
      • 1878-1889 [1241], Archiwum Komisji Historycznej‎^[3], volume IV, page 35:

        A superiori riuulo, ubi con seu cumulus lapidum vlg. nuncupatus

        [A superiori riuulo, ubi koń seu cumulus lapidum vlg. nuncupatus]

Derived terms

nouns

• dziki koń
• konica
• koniochrom
• koniuch
• koniusz
• konnik
• konny

 

verbs

• trzepać konie impf

 

Related terms

nouns

• koniczek
• konikowie
• koniuszek

 

Descendants

• Masurian: kóń
• Polish: koń
• Silesian: kōń

References

• Boryś, Wiesław (2005) “koń”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “koń”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “koń”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “koń”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “koń”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “koń”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

koń sense 1

koń sense 2

Etymology

Inherited from Old Polish koń.

Pronunciation

• IPA^(key): /kɔɲ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈkɔɲ/, /ˈkoɲ/

• Audio 1

  (file)

• Audio 2

  (file)

• Audio 3

  (file)

• Rhymes: -ɔɲ
• Syllabification: koń
• Homophone: Koń

Noun

koń m animal (diminutive konik, augmentative konisko, related adjective koński)

2. horse (hoofed mammal, Equus ferus caballus, often used throughout history for riding and draft work)
   • 1745-1746, Benedykt Joachim Chmielowski, Nowe Ateny‎^[4], page 475:

     KOŃ jaki jest, każdy widzi.

     HORSE as it is everyone can see/everyone can see what it is.

4. (chess) knight (chess piece, often in the shape of a horse's head, that is moved two squares in one direction and one at right angles to that direction in a single move, leaping over any intervening pieces)

   Synonym: skoczek

5. (gymnastics) horse (piece of equipment with a body on two or four legs, approximately four feet high, sometimes (pommel horse) with two handles on top)
6. ticket salesperson
7. horse (children's toy resembling a horse)
8. (in the plural) horse-drawn carriage
9. (archaic, collective) horserider and horse
10. (obsolete, education, Warsaw, school slang) F (bad or failing grade)

    Synonym: jedynka

11. (obsolete) lazy person

    Synonym: leniwiec

12. (obsolete) a type of siege engine similar to a battering ram
13. (Middle Polish) a type of torture device

Declension

Declension of koń

	singular	plural
nominative	koń	konie
genitive	konia	koni
dative	koniowi	koniom
accusative	konia	konie
instrumental	koniem	końmi
locative	koniu	koniach
vocative	koniu	konie

Derived terms

adjectives

• bezkonny
• konny

 

adverbs

• co koń wyskoczy

 

nouns

• czarny koń
• dzień konia
• konia z rzędem
• konitrut
• koń angielski
• koń arabski
• koń huculski
• koń mechaniczny
• koń pod wierzch
• koń siodłowy
• koń śląski
• koń trojański
• rozstawne konie
• stary koń

 

phrases

• koń by się uśmiał
• można konie kraść
• poszły konie po betonie

 

proverbs

• baba z wozu, koniom lżej
• darowanemu koniowi nie patrzy się w zęby
• jeśli spaść, to z wysokiego konia
• konia kują, a żaba nogę podstawia
• koń ma cztery nogi i też się potknie
• koń ma duży łeb, niech się martwi
• Łaska pańska na pstrym koniu jeździ
• pańskie oko konia tuczy

 

verbs

• kopać się z koniem impf
• postawić na dobrego konia pf, stawiać na dobrego konia impf
• postawić na złego konia pf, stawiać na złego konia impf
• postawić wóz przed koniem pf, stawiać wóz przed koniem impf
• zjeść konia z kopytami pf
• znać się jak łyse konie impf
• zrobić w konia pf, robić w konia impf
• zwalić konia pf, walić konia impf

 

See also

Chess pieces in Polish · bierki szachowe (layout · text)
król	hetman, królowa, królówka, dama	wieża	goniec, laufer, giermek	skoczek, koń, konik	pion, pionek

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), koń is one of the most used words in Polish, appearing 15 times in scientific texts, 11 times in news, 3 times in essays, 28 times in fiction, and 25 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 82 times, making it the 781st most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• koń in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• konie in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• koń in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “koń”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “KOŃ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 27.03.2023
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “koń”, in Słownik języka polskiego‎^[5]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “koń”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[6]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1902), “koń”, in Słownik języka polskiego‎^[7] (in Polish), volume 2, Warsaw, page 460
• koń in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego