otworzyć
Old Polish edit
Etymology edit
Inherited from Proto-Slavic *otъvoriti. First attested in the second half of the 14th century.
Pronunciation edit
Verb edit
otworzyć pf (imperfective otwierać or otwarzać)
- to open (to make something accessible or allow for passage by moving from a shut position)
- 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], 8, 6:
- A gdisz bilo po [d]trzydzeszczy dny, otworzil Noe ok[o]no (aperiens Noe fenestram), ges to bil w korabyu vczynyl, a wipuszczyl gawrona
- [A gdyż było pod trzydzieści dni, otworzył Noe ok[o]no (aperiens Noe fenestram), jeż to był w korabiu uczynił, a wypuścił gawrona]
- 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 78:
- Chczemy, aby przerzeczone kszągy wyelkego wyecza y dzeye poth zamkem trzech klvczow oththychmyasth chowany, kthorich klvczow sządza geden a drvgy pothsządek... mayą myecz y chowacz, any slvsza genemv przes drvgych przerzeczony zamek othworzicz (clausuram praedictam aperire)
- [Chcemy, aby przerzeczone księgi wielkiego wieca i dzieje pod zamkiem trzech kluczow ottychmiast chowany, ktorych kluczow sędzia jeden a drugi podsędek... mają mieć i chować ani słusza jenemu przez drugich przerzeczony zamek otworzyć (clausuram praedictam aperire)]
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][3], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 5, 11:
- Grob otworzoni (sepulcrum patens) iest gich gardlo
- [Grob otworzony (sepulcrum patens) jest jich gardło]
- 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[4], 4, 11:
- Bødzesz przeklyøti na szemy, istocz gest otworzyla swa vsta (quae aperuit os suum) a przyyøla krew brata twego
- [Przeto będziesz przeklęty na ziemi, jiż toć jest otworzyła swa usta (quae aperuit os suum) a przyjęła krew brata twego]
- 1928 [End of the fifteenth century], Jan Janów, editor, Zespół ewangelijny Biblioteki Ordynacji Zamoyskich nr 1116, page 307:
- Y dany są yemv kszyagy Ysayasza proroka. A gdy odphorzyl kszyagy (ut revolvit librum Luc 4, 17), nalyasl myescze, gdzye napysano bylo
- [I dany są mu ksiegi Isaijasza proroka, a gdy otworzył księgi (ut revolvit librum Luc 4, 17), nalazł mieśce, gdzie napisano było]
- to open; to reveal; to explain
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][5], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 48, 4:
- Naclonø w podobenstwo vcho moie, otworzø w szaltarzu poloszene moie (aperiam in psalterio propositionem meam)
- [Nakłonię w podobieństwo ucho moje, otworzę w żałtarzu położenie moje (aperiam in psalterio propositionem meam)]
- to open (of body parts, to make open)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][6], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 21, 13:
- Otworzili sø na mø vsta swoia (aperuerunt super me os suum) iaco lew chwataiøcy y riczøcy
- [Otworzyli są na mię usta swoja (aperuerunt super me os suum) jako lew chwatający i ryczący]
- 1930 [Fifteenth century], “II Par”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[7], 6, 40:
- Otworzta syø, proszø, oczi twoy (aperiantur... oculi tui) a vszi twoy posluchayta ku modlytwye
- [Otworzta się, proszę, oczy twoi (aperiantur... oculi tui) a uszy twoi posłuchajta ku modlitwie]
- (figuratively) to open (to give or restore i.e. mouth, eyes, ears functionality)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][8], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 13:
- Onemal iesm y ne otworzil iesm (obmutui et non aperui) vst mogich, bo ies ti kazal
- [Oniemiał jeśm i nie otworzył jeśm (obmutui et non aperui) ust mojich, bo jeś ty kazał]
- 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[9], 3, 5:
- Otworzø szø oczy wasze (aperientur oculi vestri) a bødzeczye iako bogowye wyedzøcz dobre i zle
- [Otworzą się oczy wasze (aperientur oculi vestri) a będziecie jako bogowie wiedząc dobre i złe]
- 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXIV, page 74:
- Ait: Effeta, *otworcze są, quod est adaperire. Et statim aperte sunt, otworzili [sie ?] aures eius (Marc 7, 34. 35)
- [Ait: Effeta, otworzcie się, quod est adaperire. Et statim aperte sunt, otworzyły [sie ?] aures eius (Marc 7, 34. 35)]
Derived terms edit
adjectives
nouns
verbs
Related terms edit
adverbs
nouns
Descendants edit
References edit
- Boryś, Wiesław (2005) “otworzyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Mańczak, Witold (2017) “otworzyć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
- Bańkowski, Andrzej (2000) “otworzyć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “otworzyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish otworzyć. Sense 7 is a semantic loan from English open.
Pronunciation edit
- IPA(key): /ɔˈtfɔ.ʐɨt͡ɕ/
- (Middle Polish) IPA(key): /ɔˈtfɔ.ʐɨt͡ɕ/, /ɔˈtfɔ.r̝ɨt͡ɕ/
Audio 1, otworzyć (file) Audio 2, otworzyć (file) Audio 3, otworzyć się (file) - Rhymes: -ɔʐɨt͡ɕ
- Syllabification: o‧two‧rzyć
Verb edit
otworzyć pf (imperfective otwierać)
- (transitive) to open (to make the inside of something accessible or allow for passage by moving from a shut position) [+instrumental = with what]
- Synonyms: odemknąć, rozewrzeć, roztworzyć
- Antonyms: przymknąć, zamknąć
- (transitive) to unlock (to use a key to open)
- (transitive) to open (to spread; to expand into an open or loose position)
- Synonyms: rozchylić, rozewrzeć, rozpostrzeć, roztworzyć
- Antonym: zamknąć
- (transitive) to open (to give access to) [+ dla (genitive) = for whom]
- Synonym: udostępnić
- Antonym: zamknąć
- (transitive) to open (to make accessible to customers or clients)
- Synonyms: rozpocząć, roztworzyć
- Antonym: zamknąć
- (transitive) to open (to enter upon, begin) [+instrumental = with what]
- Antonym: zamknąć
- (transitive) to start (to be at the beginning of a list or series of events)
- (transitive, computing) to open (to connect to a resource (a file, document, etc.) for viewing or editing)
- Antonym: zamknąć
- (transitive, medicine) to open (to cut apart)
- Antonym: zamknąć
- (transitive) to open (to make something achievable or understandable) [+ przed (instrumental) = for whom]
- Synonym: przybliżyć
- Antonym: zamknąć
- (transitive, colloquial) to open; to turn on (to cause a device to function)
- (transitive) to open (to cause someone to become interested or aware of something) [+ na (accusative) = to what]
- Antonym: zamknąć
- (transitive, Middle Polish) to turn (to send a particular direction)
- (reflexive with się) to open (to give access to the inside of something by being a passage)
- Synonyms: odemknąć się, rozewrzeć się, roztworzyć się
- Antonyms: przymknąć się, zamknąć się
- (reflexive with się) to open (to be spread; to be expanded into an open or loose position)
- Synonyms: rozchylić się, rozewrzeć się, rozpostrzeć się, roztworzyć się
- Antonym: zamknąć się
- (reflexive with się) to open (to become accessible to customers or clients) [+ przed (instrumental) = for whom]
- Antonym: zamknąć się
- (reflexive with się) to open (to begin conducting business)
- Antonym: zamknąć się
- (reflexive with się) to open (to be fully seen or visible) [+ przed (instrumental) = for/in front of/before whom], [+ na (accusative) = to what]
- Synonyms: rozewrzeć się, ukazać się
- (reflexive with się, computing) to open (of a file, document, etc., to become visiable or editable)
- Synonyms: się, się, się
- Antonym: zamknąć się
- (reflexive with się) to open (of i.e. a wound, to begin bleeding or festering again)
- Antonym: zagoić się
- (reflexive with się) to open (to become achievable or understandable) [+ przed (instrumental) = for whom]
- (reflexive with się) to open (to reveal one's true intentions or feelings)
- Synonyms: odblokować się, odsłonić się
- (reflexive with się) to open (to become interested or aware of something) [+ na (accusative) = to what]
- Synonym: roztworzyć się
Conjugation edit
or rarely
Derived terms edit
adjectives
nouns
verbs
- nie mieć do kogo ust otworzyć impf
- nie otworzył ust pf, nie otworzył ust impf
- oczy otworzyły się pf, oczy otworzyły się impf
- otworzył cudzysłów pf, otworzył cudzysłów impf
- otworzył duszę pf, otworzył duszę impf
- otworzył granice pf, otworzył granice impf
- otworzył nawias pf, otworzył nawias impf
- otworzył oczy pf, otworzył oczy impf
- otworzył ogień pf, otworzył ogień impf
- otworzył usta pf, otworzył usta impf
- otworzył wynik pf, otworzył wynik impf
- otworzyły się podwoje pf, otworzyły się podwoje impf
Derived terms edit
adverbs
Trivia edit
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), otworzyć is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 14 times in news, 4 times in essays, 33 times in fiction, and 20 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 73 times, making it the 884th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References edit
Further reading edit
- otworzyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- otworzyć się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- otworzyć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “otworzyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “otworzyć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “OTWORZYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 04.10.2010
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “otworzyć”, in Słownik języka polskiego[10]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “otworzyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[11]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “otworzyć”, in Słownik języka polskiego[12] (in Polish), volume 3, Warsaw, page 911
- otworzyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego