przemówić
See also: przemōwić
Old Polish edit
Etymology edit
From prze- + mówić. First attested in the 15th century.
Pronunciation edit
Verb edit
przemówić pf
- to begin speaking [+ do (genitive)] or [+ ku (dative) = to whom]
- 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[1], 22, 28:
- Przemovila iest oslicza rzekącz (locuta est)
- [Przemowiła jest oślica rzekąc (locuta est)]
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią][2], line 48:
- Szmyercz do nyego przemowyla
- [Śmierć do niego przemowiła]
- 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XIX, page 48:
- Szynku myly, ... przemow k mathcze bych szya uczyeszyla
- [Synku miły, ... przemow k matce bych się ucieszyła]
- to utter
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią][3], line 93:
- By byla czo przykrego przemovyla, szervalaby szya ve mnye kaszda szyla
- [By była co przykrego przemowiła, zerwałaby się we mnie każda żyła]
- to talk over to talk around
- Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie[4], page gl. 70b:
- Velebna cystota te to defky byla gest, yscy ona any bogadstwem, any *groso ne dala sø gest przemouicz
- [Wielebna czystota te to dziewki była jest, iżci ona ani bogatstwem, any grozą nie dała się jest przemowić]
Derived terms edit
nouns
Descendants edit
References edit
- Bańkowski, Andrzej (2000) “przemówić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “przemówić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish przemówić. By surface analysis, prze- + mówić. Compare Czech přemluvit.
Pronunciation edit
- IPA(key): /pʂɛˈmu.vit͡ɕ/
- (Middle Polish) IPA(key): /pʂɛˈmo.vit͡ɕ/, /pr̝ɛˈmo.vit͡ɕ/
Audio (file) - Rhymes: -uvit͡ɕ
- Syllabification: prze‧mó‧wić
Verb edit
przemówić pf (imperfective przemawiać)
- (intransitive) to speak (to deliver a message to a group; to deliver a speech) [+ do (genitive) = to whom]
- (intransitive) to speak up (to gain the ability speak)
- (intransitive) to speak up (to begin speaking)
- Synonym: odezwać się
- (intransitive, literary) to put in a good word [+ za (instrumental) = for whom]
- Synonym: wstawić się
- (intransitive) to speak to (to speak to someone in a particular manner) [+ do (genitive) = to whom]
- (intransitive) to speak through (to appear in someone's behavior) [+ przez (accusative) = through whom]
- (transitive) to talk over to talk around [+ do (genitive) = to whom]
- (intransitive) to speak for, to speak against (to attest to something's benefit or detriment) [+ za (instrumental) = for what], [+ przeciwko (dative) = against what]
- (reflexive with się, archaic) to argue, to fight
Conjugation edit
Derived terms edit
nouns
verbs
Related terms edit
noun
adjectives
nouns
verbs
- mówić impf
References edit
Further reading edit
- przemówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- przemówić in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przemówić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “PRZEMÓWIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.02.2009
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przemówić”, in Słownik języka polskiego[5]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “przemówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[6]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przemówić”, in Słownik języka polskiego[7] (in Polish), volume 5, Warsaw, page 140
- przemówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego