przemówić
See also: przemōwić
Old Polish
editEtymology
editFrom prze- + mówić. First attested in the 15th century.
Pronunciation
editVerb
editprzemówić pf
- (attested in Masovia, Lesser Poland) to begin speaking [with do (+ genitive) or ku (+ dative) ‘to whom’]
- 1930 [c. 1455], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[1], 22, 28:
- Przemovila iest oslicza rzekącz (locuta est)
- [Przemowiła jest oślica rzekąc (locuta est)]
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią][2], Mierzeniec, Płock, line 48:
- Szmyercz do nyego przemowyla
- [Śmierć do niego przemowiła]
- 1874-1891 [Fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[3], [4], [5], volume XIX, Nowa Słupia, page 48:
- Szynku myly, ... przemow k mathcze bych szya uczyeszyla
- [Synku miły, ... przemow k matce bych się ucieszyła]
- (attested in Masovia) to utter
- 1901 [1463-1465], Jan Rozwadowski, editor, De morte prologus [Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią][6], Mierzeniec, Płock, line 93:
- By byla czo przykrego przemovyla, szervalaby szya ve mnye kaszda szyla
- [By była co przykrego przemowiła, zerwałaby się we mnie każda żyła]
- (attested in Lesser Poland) to talk over to talk around
- Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie[7], Krakow, page gl. 70b:
- Velebna cystota te to defky byla gest, yscy ona any bogadstwem, any *groso ne dala sø gest przemouicz
- [Wielebna czystota te to dziewki była jest, iżci ona ani bogatstwem, any grozą nie dała się jest przemowić]
Derived terms
editnouns
Descendants
editReferences
edit- Bańkowski, Andrzej (2000) “przemówić”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przemówić”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
editEtymology
editInherited from Old Polish przemówić. By surface analysis, prze- + mówić. Compare Czech přemluvit.
Pronunciation
edit- (Middle Polish) IPA(key): (16th c.) /pr̝ɛˈmo.vit͡ɕ/, (17th–18th c.) /pʂɛˈmo.vit͡ɕ/
Verb
editprzemówić pf (imperfective przemawiać)
- (intransitive) to speak (to deliver a message to a group; to deliver a speech) [with do (+ genitive) ‘to whom’]
- (intransitive) to speak up (to gain the ability speak)
- (intransitive) to speak up (to begin speaking)
- (intransitive, literary) to put in a good word [with za (+ instrumental) ‘for whom’]
- (intransitive) to speak to (to speak to someone in a particular manner) [with do (+ genitive) ‘to whom’]
- (intransitive) to speak through (to appear in someone's behavior) [with przez (+ accusative) ‘through whom’]
- (transitive) to talk over to talk around [with do (+ genitive) ‘to whom’]
- (intransitive) to speak for, to speak against (to attest to something's benefit or detriment) [with za (+ instrumental) ‘for what’], [with przeciwko (+ dative) ‘against what’]
- (reflexive with się, archaic) to argue, to fight
Conjugation
editDerived terms
editnouns
verbs
Related terms
editnoun
adjectives
nouns
verbs
- mówić impf
Further reading
edit- przemówić in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- przemówić in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przemówić”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “PRZEMÓWIĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 23.02.2009
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przemówić”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “przemówić”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przemówić”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 140
- przemówić in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Categories:
- Old Polish terms prefixed with prze-
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish verbs
- Old Polish perfective verbs
- Masovia Old Polish
- Lesser Poland Old Polish
- Old Polish terms with quotations
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish terms prefixed with prze-
- Polish 3-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/uvit͡ɕ
- Rhymes:Polish/uvit͡ɕ/3 syllables
- Polish lemmas
- Polish verbs
- Polish perfective verbs
- Polish intransitive verbs
- Polish literary terms
- Polish transitive verbs
- Polish reflexive verbs
- Polish terms with archaic senses
- pl:Talking