człowiek

Kashubian

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *čьlověkъ.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʃwɔ.vjɛk/
• Rhymes: -ɔvjɛk
• Syllabification: czło‧wiek

Noun

człowiek m pers (diminutive człowieczk)

1. man (human)

Related terms

adjectives

• człowieczi
• człowiekòwati

Further reading

• Stefan Ramułt (1893) “čłovjek”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 22
• Jan Trepczyk (1994) “człowiek”, in Słownik polsko-kaszubski (in Kashubian), volumes 1–2
• Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “człowiek”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi‎^[1]
• “człowiek”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *čьlověkъ. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲɫɔvʲɛk/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲɫɔvʲɛk/

Noun

człowiek m animacy unattested

1. man, human

   Synonym: człek

   • Beginning of the 15th century, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Kazania gnieźnieńskie‎^[2], Krakow, page 4b:

     Tedy vøcz naprzecif gemu nyszadny clouek ne gestcy on vyszetl byl

     [Tedy więc naprzeciw jemu niżadny człowiek nie jestci on wyszedł był]

   • 1877-1881 [1437], Władysław Wisłocki, editor, Katalog rękopisów Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego, number 228, page 88:

     Czlowyek microcosmus

     [Człowiek microcosmus]

   • 1920 [1406], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 673, Płońsk:

     Yacom ya ne przyøl Olbrzikowa parobka, ale do mne prziszeth *czlowel zonathy w chicze

     [Jakom ja nie przyjął Ołbrzykowa parobka, ale do mnie przyszed człowiek żonaty w chycze]

2. subject; peasant

   Synonym: człek

   • 1887, 1889 [1391], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume I, number 1072, Poznań:

     Wtenczasz Mikolay bil moy czlovek, kedi gi Passek wsczøgnøl na prauo

     [Wtenczas Mikołaj był moj człowiek, kiedy ji Paszek wściągnął na prawo]

   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 1, 11:

     Człowiecze boży, toć mowi krol (homo dei, haec dicit rex)

     [Człowiecze boży, toć mowi krol (homo dei, haec dicit rex)]

Derived terms

adjectives

• człeczy
• człowiecki
• człowieczeński
• człowieczy

adverb

• człowiecznie

nouns

• bezprawny człowiek
• człek
• człowiectwo
• człowieczeństwo
• człowiek
• człowiek czeladny
• człowiek galilejski
• człowiek grzeszny
• człowiek odkłonny
• grecki człowiek
• osłoczłowiek
• pospolny człowiek
• przysięgły pusty człowiek
• zły człowiek

Descendants

• Polish: człowiek, czowiek (Chełmno-Dobrzyń)
• Silesian: czowiek, człowiek

References

• Boryś, Wiesław (2005) “człowiek”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “człowiek”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Bańkowski, Andrzej (2000) “człowiek”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “człowiek”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Alternative forms

• czowiek (Chełmno-Dobrzyń)

Etymology

Inherited from Old Polish człowiek.

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈt͡ʂwɔ.vjɛk/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡ʂɫɔ.vjɛk/
• (Lesser Poland):
  • (Goral):
    • (Żywiec) IPA^(key): /ˈt͡ʂwɔ.vjɛk/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔvjɛk
• Syllabification: czło‧wiek

Noun

człowiek m pers (female equivalent (obsolete) człowieczyca, diminutive człowieczek, augmentative człowieczyna or człowieczysko)

1. man, human, human being; person

   Near-synonym: osoba

2. man (adult male)

   Synonym: dorosły

3. person (being that characterizes a particular thing)

   człowiek biznesu ― person of business

4. person (someone who behaves well and does positive things)
5. (colloquial) worker; man, person

   Synonym: pracownik

6. (colloquial) person, man (someone underneath someone else in hierarchy)

   człowiek prezydenta ― president's man

7. (colloquial) used to refer to oneself instead of ja

   Synonym: ja

8. (Żywiec) Synonym of kobieta

Declension

Declension of człowiek

	singular	plural
nominative	człowiek	ludzie
genitive	człowieka	ludzi
dative	człowiekowi	ludziom
accusative	człowieka	ludzi
instrumental	człowiekiem	ludźmi
locative	człowieku	ludziach
vocative	człowiecze/człowieku	ludzie

Derived terms

adjectives

• człowieczeński
• człowieczy
• człowiekowaty

adverb

• jak człowiek

idioms

• człowiek strzela, Pan Bóg kule nosi
• człowiek uczy się na błędach
• gdy się człowiek spieszy, to się diabeł cieszy
• góra z górą się nie zejdzie, a człowiek z człowiekiem zawsze
• przyzwyczajenie jest drugą naturą człowieka

interjections

• człowiecze
• człowieku
• młody człowieku

nouns

• człowiectwo
• człowieczątko
• człowieczek
• człowieczeńskość
• człowieczeństwo
• człowieczę
• człowieczość
• człowiek renesansu
• człowiek śniegu
• człowiek z miasta
• człowiekowate
• dusza człowiek
• git-człowiek
• prawa człowieka
• strzęp człowieka

phrases

• nie szata zdobi człowieka
• też człowiek

verbs

• człowieczeć impf
• odczłowieczyć pf, odczłowieczać impf
• uczłowieczyć pf, uczłowieczać impf

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), człowiek is one of the most used words in Polish, appearing 132 times in scientific texts, 10 times in news, 61 times in essays, 98 times in fiction, and 199 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 500 times, making it the 88th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• człowiek in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• człowiek in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “człowiek”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZŁOWIEK”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 28.02.2019
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “człowiek”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “człowiek”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “człowiek”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 393
• człowiek in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Izydor Kopernicki (1875) “człowiek”, in “Spostrzeżenia nad właściwościami językowémi w mowie Górali Bieskidowych z dodatkiem słowniczka wyrazów góralskich”, in Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności (I), volume 3, Kraków: Akademia Umiejętności, page 369

Silesian

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂwɔ.vjɛk/

• Audio:

  (file)

• Rhymes: -ɔvjɛk
• Syllabification: czło‧wiek

Noun

człowiek m pers

1. Alternative form of czowiek

Further reading

• człowiek in silling.org