Wiktionary

część

See also: cześć

Old Polish edit

Etymology edit

Inherited from Proto-Slavic *čęstь. First attested in the 14th century.

Pronunciation edit

  • IPA(key): (10th–15th CE) /t͡ʃʲæ̃ɕt͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /t͡ʃʲæ̃ɕt͡ɕ/

Noun edit

część f (diminutive cząstka)

  1. part (portion, component)
    Synonym: sztuka
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[2], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 15, 5:
      Gospodzin czøscz dzedzini moiey (dominus pars hereditatis meae) y kelicha mego, ty ies, iensze wrocisz dzedzinø moiø mne
      [Gospodzin część dziedziny mojej (dominus pars hereditatis meae) i kielicha mego; ty jeś, jenże wrocisz dziedzinę moję mnie]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎[3], page 765:
      Kakoby to mogło być, iżby Jeremiasz mowił, a tego nie czciemy w Jeremiaszu, ale w Zachariaszu? ... Inako a lepiej możemy rzec, iże to jest częścią w Jeremiaszu
      [Kako by to mogło być, iżby Jeremijasz mowił, a tego nie czciemy w Jeremijaszu, ale w Zacharyjaszu? ... Inako a lepiej możemy rzec, iże to jest częścią w Jeremijaszu]
  2. part (section of land; an area of a country or other territory; region)
    • 1897 [1393], Teki Adolfa Pawińskiego, volume IV, number 103:
      Ma szkodø Jaszcowym neoprawenim mlina na Cawaszczine czøszczi
      [Ma szkodę Jaszkowym nieoprawienim młyna na Kawaszczynie części]
  3. part (used with a numeral; factor)
    • 1887, 1889 [1389], Józef Lekszycki, editor, Die ältesten großpolnischen Grodbücher, volume I, number 536:
      Pani... cupila trzeczø czanscz Kuropatnik
      [Pani... kupiła trzecią część Kuropatnik]
    • 1856-1870 [1399], Antoni Zygmunt Helcel, editor, Starodawne Prawa Polskiego Pomniki, volume VIII, number 8492:
      Oczin oczecz byl w *dzerszonu pyantey czansczi carczmi
      [Ocin ociec był w dzierżeniu piątej części karczmy]
    • 1930 [Fifteenth century], “III Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[4], 16, 21:
      Rozdzelyl syø lyvd... na dwye czøscy, gena czøscz przyiøla Tebny (media pars populi sequebatur Thebni)..., a polowycza druga Amri
      [Rozdzielił się lud... na dwie części: jena część przyjęła Tebni (media pars populi sequebatur Thebni)..., a połowica druga Amry]
    • 1930 [Fifteenth century], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎[5], 16, 36:
      Gomor ta myara gest dzeszøta czyøszcz effy tey myari (gomor autem decima pars est ephi)
      [Gomor ta miara jest dziesiąta część effy tej miary (gomor autem decima pars est ephi)]
    • 1902 [1401], “Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich z XV wieku”, in Franciszek Piekosiński, editor, Studia, rozprawy i materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego‎[6], volume 6, page 63:
      Micolay ma czwartø czanscz wydzelona w Szemlina [a] dzedzine
      [Mikołaj ma czwartą część wydzieloną w Ziemlina dziedzinie]
    • 1920 [1415], Marceli Handelsman, Antoni Rybarski, Kazimierz Tymieniecki, editors, Najdawniejsze księgi sądowe mazowieckie, volume I, number 2560:
      O ctori karcz Mscziszek na mø szalowal, thegosm mu ya d[y]we czøsczi vikopal
      [O ktory karcz Mściszek na mię żałował, tegośm mu ja dwie części wykopał]
    • 1950 [1428], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 2841:
      Jaco ya dzirszø s bracyø trzi czøsci w Grampczewe
      [Jako ja dzirżę z bracią trzy części w Grąbczewie]
    • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 52:
      Nyewyasta mayącz dzeczy, acz gynszego mąsza weszmye, ... skazvgemy, aby tylko na thysz dzeczy wszysthko gymyenye oczczyszne sz[e] pelna sz drvgą częsczą gych dothykayączą ktoregole dobra maczerzysthego... spadlo, a ona s osthalą drugą swego thego gymyenya cząsczą mąsza sobye wyeszmy podlug svey voley (omnia bona paternalia integraliter cum alia medietate quorumlibet bonorum maternalium... devolvantur et cum alia residua suorum bonorum medietate maritum accipiat)
      [Niewiasta mając dzieci acz jinszego męża weźmie, ... skazujemy, aby tylko na tyż dzieci wszystko jimienie oćczyzne z[e] pełna z drugą częścią jich dotykającą ktoregole dobra macierzystego... spadło, a ona s ostałą drugą swego tego jimienia częścią męża sobie wieźmi podług swej wolej (omnia bona paternalia integraliter cum alia medietate quorumlibet bonorum maternalium... devolvantur et cum alia residua suorum bonorum medietate maritum accipiat)]
  4. part, share, portion
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[7], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 62, 9:
      Oni zaprawdø po proszniczi szukali sø dusze moiey, wnydø w nyzcosczi zeme, dani bødø w røcze mecza, czøsci liszek bødø (partes vulpium erunt)
      [Oni zaprawdę po proźnicy szukali są dusze mojej, wnidą w niskości ziemie, dani będą w ręce miecza, części liszek będą (partes vulpium erunt)]
  5. joint participation, partnership
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[8], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 49, 19:
      Gdi ies widzal zlodzeia, beszal ies s nim, y s czu[dzo]loszczami czøscz twoyø cladl ies (cum adulteris portionem tuam ponebas)
      [Gdy jeś widział złodzieja, bieżał jeś s nim i z cu[dzo]łożcami część twoję kładł jeś (cum adulteris portionem tuam ponebas)]
  6. manor, estate, property
    • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎[9], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 38, 7:
      Owa merne poloszil ies dni moie, a czøscz moia iacobi niczsesz przed tobø (ecce mensurabiles posuisti dies meos et substantia mea tamquam nihilum ante te)
      [Owa mierne położył jeś dni moje a część moja jakoby nicseż przed tobą (ecce mensurabiles posuisti dies meos et substantia mea tamquam nihilum ante te)]
  7. (Christianity) host, throng of evil spirits
    • 1887 [Fifteenth century], Lucjan Malinowski, editor, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎[10], page 140a:
      Swianti angele, stroszu cziala mego y dusze mee, mylosczywym vwyeszelenym odeymy dusza moia, kedy sie vbyerze czanscz zlich duchow, abi ią widarly
      [Święty anjele, strożu ciała mego i dusze me, miłościwym uwieselenim odejmi duszę moję, kiedy sie ubierze część złych duchow, aby ją wydarli]
  8. part (corner of the world)
    • 1901 [End of the fifteenth century], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume II, page 326.:
      In quatuor plagis cząsczach
      [In quatuor plagis częściach]
  9. corruption of ciąża
    • 1874-1891 [End of the fifteenth century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XXV, page 176:
      Zaclad albo cząscz pignus
      [Zakład albo część pignus]

Descendants edit

  • Masurian: cénszcz
  • Polish: część
  • Silesian: czyńść

References edit

Polish edit

Etymology edit

Inherited from Old Polish część.

Pronunciation edit

Noun edit

część f (diminutive cząstka)

  1. part, piece (fraction of a whole)
    Synonym: kawałek
  2. part, piece (distinct element of something larger)
  3. (obsolete or Góral) dowry
    Synonym: posag
  4. (obsolete) part, participation
    Synonyms: uczestnictwo, udział
  5. (obsolete) part (section of land; an area of a country or other territory; region, particularly of a village)
    Synonym: dział
  6. (Middle Polish) inheritance (that which belongs to someone legally or by contract as a result of inheritance)
  7. (Middle Polish, figuratively) fate
    Synonyms: los, przeznaczenie
  8. (Middle Polish) portion of food
    Synonym: porcja
  9. (Middle Polish) type, kind, variety
    Synonyms: odmiana, rodzaj, typ
  10. (Middle Polish) tribute, homage, worship, adoration
  11. (Middle Polish) good name, honor

Declension edit

Declension of część
singular plural
nominative część części
genitive części części
dative części częściom
accusative część części
instrumental częścią częściami
locative części częściach
vocative części części

Adverb edit

część (not comparable)

  1. (Middle Polish) partially, somewhat, a little
    Synonym: częściowo

Derived terms edit

adjective/adverb
nouns
particle

Trivia edit

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), część is one of the most used words in Polish, appearing 112 times in scientific texts, 83 times in news, 84 times in essays, 30 times in fiction, and 11 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 320 times, making it the 158th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

References edit

  1. ^ Ida Kurcz (1990) “część”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language]‎[1] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 62

Further reading edit

  • część in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • część in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “część”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • “CZĘŚĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 14.11.2022
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “część”, in Słownik języka polskiego‎[11]
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “część”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎[12]
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “część”, in Słownik języka polskiego‎[13] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 392
  • Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “część”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=część&oldid=78257147"