Old Polish

edit

Etymology

edit

From prze- +‎ trzeć. First attested in c. 1500. Compare Old Czech přětřieti.

Pronunciation

edit
  • IPA(key): (10th–15th CE) /pr̝ɛtr̝ɛːt͡ɕ/
  • IPA(key): (15th CE) /pr̝ɛtr̝et͡ɕ/

Verb

edit

przetrzeć pf

  1. (attested in Greater Poland) to cut through
    • 1981-2001 [c. 1500], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume I, Trzemeszno, page 69:
      Cum Manasses rex... dum maczyl Ysayam prophetam, demum fecit eum pylą lignea per medium przetrzecz
      [Cum Manasses rex... dum męczył Ysayam prophetam, demum fecit eum piłą lignea per medium przetrzeć]

Descendants

edit
  • Polish: przetrzeć
  • Silesian: przetrzić

References

edit
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “przetrzeć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

edit

Etymology

edit

Inherited from Old Polish przetrzeć. By surface analysis, prze- +‎ trzeć. Compare Czech přetřít, Kashubian przetrzéc, and Russian перетере́ть (pereterétʹ).

Pronunciation

edit
 
  • IPA(key): /ˈpʂɛ.tʂɛt͡ɕ/
  • (Middle Polish) IPA(key): (16th c.) /ˈpr̝ɛ.tr̝et͡ɕ/, (17th–18th c.) /ˈpʂɛ.tʂet͡ɕ/
  • Audio:(file)
  • Rhymes: -ɛtʂɛt͡ɕ
  • Syllabification: prze‧trzeć

Verb

edit

przetrzeć pf (imperfective przecierać)

  1. (transitive) to wipe (to remove dirt or moisture from the surface by gently running something over it) [with instrumental ‘with what’] [with z (+ genitive) ‘from what’]
    Synonyms: obetrzeć, otrzeć, przeczyścić, wytrzeć, zetrzeć
  2. (transitive) to fray (to cause deterioration on the surface due to frequent use)
    Synonym: wytrzeć
  3. (transitive) to purée (to transform into a uniform mass by pressing through the holes of a sieve) [with przez (+ accusative) ‘through what’]
  4. (transitive) to rub (to press against something, i.e. one's eyes) [with instrumental ‘with what’]
    Synonym: potrzeć
  5. (transitive) to cut through (to overcome the difficulties of the terrain, making it easier for others to navigate it) [with instrumental ‘with what’]
    Synonym: utorować
  6. (transitive) to cut through, to blaze (to make easier for others by doing something furst) [with dative] or [with dla (+ genitive) ‘for what/whom’]
  7. (transitive) to saw through [with na (+ accusative) ‘into what units’]
  8. (transitive, obsolete) to enculture (to give refinement or polish)
  9. (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
    • 1596, M. Volckmar, Dictionarium trilingue tripartitum, page Ttt3v:
      Przećieram/ Perfrico, perfodio, perrumpo. In praet: przetárłem/ Inf: przetrzeć.
      [Przecieram/ Perfrico, perfodio, perrumpo. In praet: przetarłem/ Inf: przetrzeć.]
  10. (reflexive with się) to fray (to undergo deterioration on the surface due to frequent use) [with dative ‘on whom’]
    Synonym: wytrzeć się
  11. (reflexive with się, of the sky) to clear up (to become transparent)
    Synonyms: oczyścić się, wyczyścić się
  12. (reflexive with się) to learn from doing (to gain experience in action) [with w (+ locative) ‘in what’]

Conjugation

edit
Conjugation of przetrzeć pf
person singular plural
masculine feminine neuter virile nonvirile
infinitive przetrzeć
future tense 1st przetrę przetrzemy
2nd przetrzesz przetrzecie
3rd przetrze przetrą
impersonal przetrze się
past tense 1st przetarłem,
-(e)m przetarł
przetarłam,
-(e)m przetarła
przetarłom,
-(e)m przetarło
przetarliśmy,
-(e)śmy przetarli
przetarłyśmy,
-(e)śmy przetarły
2nd przetarłeś,
-(e)ś przetarł
przetarłaś,
-(e)ś przetarła
przetarłoś,
-(e)ś przetarło
przetarliście,
-(e)ście przetarli
przetarłyście,
-(e)ście przetarły
3rd przetarł przetarła przetarło przetarli przetarły
impersonal przetarto
conditional 1st przetarłbym,
bym przetarł
przetarłabym,
bym przetarła
przetarłobym,
bym przetarło
przetarlibyśmy,
byśmy przetarli
przetarłybyśmy,
byśmy przetarły
2nd przetarłbyś,
byś przetarł
przetarłabyś,
byś przetarła
przetarłobyś,
byś przetarło
przetarlibyście,
byście przetarli
przetarłybyście,
byście przetarły
3rd przetarłby,
by przetarł
przetarłaby,
by przetarła
przetarłoby,
by przetarło
przetarliby,
by przetarli
przetarłyby,
by przetarły
impersonal przetarto by
imperative 1st niech przetrę przetrzyjmy
2nd przetrzyj przetrzyjcie
3rd niech przetrze niech przetrą
passive adjectival participle przetarty przetarta przetarte przetarci przetarte
anterior adverbial participle przetarłszy
verbal noun przetarcie

Derived terms

edit
nouns

Further reading

edit