กรุง

Thai

Alternative forms

กุรุง — obsolete

Etymology

Derived from Old Khmer ក្រុង៑ (kruṅ) or កុរុង៑ (kuruṅ, “to rule, to govern; ruler, governor; head, chief”);^[1] ultimately from Proto-Mon-Khmer *kruŋ (“to confine”), whence Thai กรง (grong). Cognate with Modern Khmer ក្រុង (krong) and Lao ກຸງ (kung).

Pronunciation

Orthographic		กรุง k r u ŋ
Phonemic		กฺรุง k ̥ r u ŋ
Romanization	Paiboon	grung
Romanization	Royal Institute	krung
(standard) IPA^(key)		/kruŋ˧/^(R)

Noun

กรุง • (grung)

(archaic) monarch; sovereign^[1]
- c. 15th century, ราชบัณฑิตยสถาน, พจนานุกรมศัพท์วรรณคดีไทย สมัยอยุธยา โคลงยวนพ่าย, กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, published 2002, →ISBN, page 97:
  
  แถลง ปาง ธรรมิศร เจ้า จอม ปราณ เสด็จ ล่วง บ เกรงกรุง ทั่ว ด้าว
  tà-lɛ̌ɛng bpaang tam-mít jâao · jɔɔm bpraan · sà-dèt lûuang bɔɔ greeng grung · tûua dâao
  Speaking of the time [when] the lord of dharma, the raja of [all] lives, fared across [the world] without fearing [any] king throughout the land
(archaic) city where the sovereign resides; capital city; city which is the seat of government^[1]
- 1856 April 6, “กดหมายอย่างพ่อค้าอังกฤษซึ่งมาค้าขายในกรุงฯ ต้องใช้”, in หนังสือสัญญากรุงเทพมหานครกับกรุงอังกริษเปนทางไมตรีค้าขายกัน, Bangkok: Washington Press, published 1856, page 18:
  
  ถ้า กำปั่น ลูกค้า อยู่ใน บังคับ อังกฤษ ขึ้น มา ทอด สมอ ที่กรุงแล้ว
  tâa gam-bpàn lûuk-káa yùu nai bang-káp ang-grìt kʉ̂n maa tɔ̂ɔt sà-mɔ̌ɔ tîi grung lɛ́ɛo
  If a vessel of a merchant who is an English subject has come up to cast anchor at the capital
- 1870 June 2, “ประกาศภาษีเรือ”, in กฎหมายไทย คือ พระราชบัญญัติและประกาศซึ่งตั้งขึ้นในรัชกาลของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวผู้ทรงพระคุณธรรมอันประเสริฐ, volume 1, กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์วิชากร, published 1893:
  
  กำนัน นายอำเภอ ราษฎร ในกรุงนอกกรุงทั้งปวง
  gam-nan naai-am-pəə râat-sà-dɔɔn nai grung nɔ̂ɔk grung táng-bpuuang
  All the subdistrict chiefs, district chiefs, [and] inhabitants, [both] inside the capital [and] outside the capital
(archaic) nation or country,^[1] especially a kingdom
- 1907 August 26, ดำรงราชานุภาพ, พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหลวง, พระราชพงษาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐอักษรนิติ์, กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ไทย, page ก:
  
  พระเจ้า หงษาวดี ที่มา ตีกรุงเก่า
  prá-jâao hǒng-sǎa-wá-dii tîi maa dtii grung gào
  The king of Haṃsavatī who came to attack the Old Kingdom
(archaic) used as a prefix to the name of a nation or country, especially a kingdom
- 1855, “แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิราชาธิราช”, in พระราชพงษาวดาร ฉบับพระราชหัดถเลขา, volume 1, กรุงเทพฯ: หอพระสมุดวชิรญาณ, published 1912, page 27:
  
  เลิก ทัพ กลับ ไปกรุงหงษาวดี โดย ทาง มา
  lə̂ək táp glàp bpai grung hǒng-sǎa-wá-dii dooi taang maa
  Withdrew the army [and] returned to the kingdom of Haṃsavatī by the arrival route
- 1863 August 11, “สัญญาที่องค์สมเด็จพระนโรดมฯ ว่าถูกบังคับให้ลงนามให้ทำกับฝรั่งเศสเมื่อวันที่ ๑๑ สิงหาคม พุทธศักราช ๒๔๐๖”, in ไทยสถาปนากษัตริย์เขมร, กรุงเทพฯ: สำนักทำเนียบนายกรัฐมนตรี, published 1962, page 106:
  
  เมือง ใด ที่ขึ้น เจ้ากรุงฝรั่งเศส
  mʉʉang dai tîi kʉ̂n jâao grung fà-ràng-sèet
  Any city which is subject to the king of the kingdom of France
used as a prefix to the name of a capital city or a city serving as the seat of government
- 1804, ราชบัณฑิตยสถาน, กฎหมายตราสามดวง: พระทำนูน ฉบับราชบัณฑิตยสถาน, กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, published 2010, →ISBN, page 147:
  
  ตรา เทพยุดา ถือ จักร...ปิด งบครั่ง ประจำ นอก พระ ลุ้ง พระ ราช สาร ไปกรุงปากกิ่ง
  dtraa têep-pá-yú-daa tʉ̌ʉ jàk ... bpìt ngóp-krâng bprà-jam nɔ̂ɔk prá lúng prá râat-chá sǎan bpai grung bpàak-gìng
  The seal of the deity carrying a discus...is impressed upon the lac wax attached to the covering of the container of a royal letter to the city of Peking.
- 1931 July 31, “ประกาศกระทรวงการต่างประเทศ ลงวันที่ ๓๑ กรกฎาคม ๒๔๗๔”, in ประกาศพระราชบัญญัติและพระราชกำหนดต่าง ๆ รัชชกาลที่ ๗, volume 7, พระนคร: โรงพิมพ์บำรุงนุกูลกิจ, published 1931, page 161:
  
  อัครราชทูต สยาม ณกรุงลอนดอน ได้ยื่น จดหมาย เสนาบดี กระทรวง การ ต่างประเทศ
  àk-krá-râat-chá-tûut sà-yǎam nɔɔ grung lɔn-dɔn dâai yʉ̂ʉn jòt-mǎai sěe-naa-bɔɔ-dii grà-suuang gaan dtàang-bprà-têet
  The Siamese minister at the city of London has submitted the letter of the Minister [in charge of] the Ministry of Foreign Affairs.

Derived terms

References

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 25: “กรุง (ข.โบราณ กุรุง = หัวหน้า, กษัตริย์; ปกครอง, คุ้มครอง) น. ๑) พระมหากษัตริย์... ๒) เมืองที่พระมหากษัตริย์ประทับ, เมืองหลวง... ๓) ประเทศ”

[:0-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ราชบัณฑิตยสภา (2020) พจนานุกรมโบราณศัพท์ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), กรุงเทพฯ: สำนักงานราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 25: “กรุง (ข.โบราณ กุรุง = หัวหน้า, กษัตริย์; ปกครอง, คุ้มครอง) น. ๑) พระมหากษัตริย์... ๒) เมืองที่พระมหากษัตริย์ประทับ, เมืองหลวง... ๓) ประเทศ”

[1]