czas
Kashubian
editEtymology
editInherited from Proto-Slavic *časъ.
Pronunciation
editNoun
editczas m inan (diminutive czask)
Further reading
edit- Stefan Ramułt (1893) “čas”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego (in Kashubian), page 20
- Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “czas”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi[1], page 218
- “czas”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022
Old Polish
editEtymology
editInherited from Proto-Slavic *časъ. First attested in the 14th century. Displaced wrzemię.
Pronunciation
editNoun
editczas m inan
- time (passage of moments into the future)
- time (particular moment or hour; the appropriate moment or hour for something)
- deadline
- time of day; hour
Derived terms
editDescendants
editReferences
edit- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czas”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish
editEtymology
editInherited from Old Polish czas.
Pronunciation
editNoun
editczas m inan
- time (particular moment or hour; the appropriate moment or hour for something)
- Synonym: pora
- time (way to measure the current hour)
- czas Greenwich ― Greenwich time
- time (period between two events)
- (sports) time (result in a timed event)
- time; period (length of time)
- w połowie czasu ― half-way through
- (linguistics) tense
- (Middle Polish) deadline
- (Middle Polish) years
- (Middle Polish) season
- Synonym: pora roku
- (Middle Polish) day (full 24 hours)
- Synonym: doba
- (Middle Polish) hour
- Synonym: godzina
- (Middle Polish, fortune telling) augural sign
Declension
editThe instrumental form czasy is obsolete and survives only in set phrases (ostatnimi czasy).
Derived terms
edit- bezczasowo
- czasami
- czasem
- dawnymi czasy
- do tego czasu
- dotychczas
- na czas
- naówczas
- natenczas
- o czasie
- od czasu do czasu
- od czasu do czasu
- od czasu kiedy
- ostatnimi czasy
- po wsze czasy
- przez cały czas
- rychło w czas
- swego czasu
- w czasie
- w krótkim czasie
- w swoim czasie
- wczas
- wówczas
- z biegiem czasu
- z czasem
- za wszystkie czasy
- zawczas
- zawczasu
- bank czasu
- bezczasowość
- ciężkie czasy
- czas ochronny
- czas ogórkowy
- czas rzeczywisty
- czas uniwersalny
- czasopisarstwo
- czasopismo
- czasopiśmiennictwo
- czasownik
- czasy króla Ćwieczka
- doliczony czas
- jakiś czas
- jakiś czas
- kapsuła czasu
- kwestia czasu
- najwyższy czas
- neutralizacja czasu
- pochłaniacz czasu
- podróż w czasie
- regulaminowy czas
- ruchomy czas pracy
- wczasowicz
- wczasowiczka
- wczasowisko
- wczasy
- współczesność
- współcześnik
- wyścig z czasem
- wywczasy
- ząb czasu
- ząb czasu
- znak czasu
- wczasować impf, wywczasować pf
- czas minął pf, czas mija impf
- czas stanął pf, czas staje impf
- czas zadziałał na korzyść pf, czas działa na korzyść impf
- liczyć się z czasem impf
- mieć czas impf
- pójść z duchem czasu pf, iść z duchem czasu impf
- ścigać się z czasem impf
- wytrzymać próbę czasu pf, wytrzymywać próbę czasu impf
- zabić czas pf, zabijać czas impf
- zostawić czasowi pf, zostawiać czasowi impf
- zyskać na czasie pf, zyskiwać na czasie impf
Verb
editczas impf (defective)
- (intransitive) it is time [with infinitive; or with żeby; or with na (+ accusative); or with do (+ genitive)]
- Synonym: pora
Conjugation
editTrivia
editAccording to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czas is one of the most used words in Polish, appearing 191 times in scientific texts, 161 times in news, 128 times in essays, 199 times in fiction, and 169 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 848 times, making it the 51st most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References
editFurther reading
edit- czas in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- czas in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czas”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “CZAS”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 30.11.2009
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czas”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “czas”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czas”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 375
- Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “czas”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN
Silesian
editAlternative forms
editEtymology
editInherited from Old Polish czas.
Pronunciation
editNoun
editczas m inan
- time
- (grammar) tense
- (meteorology) weather
- Synonym: pogoda
- (physiology) period
- Synonym: mynstruacyjŏ
Further reading
editSlovincian
editEtymology
editInherited from Proto-Slavic *časъ.
Pronunciation
editNoun
editczas m inan (related adjective czasôwy)
References
edit- Lorentz, Friedrich (1908) “čãs”, in Slovinzisches Wörterbuch[2] (in German), volume 1, Saint Petersburg: ОРЯС ИАН, page 136
- Kashubian terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Kashubian terms derived from Proto-Indo-European
- Kashubian terms inherited from Proto-Slavic
- Kashubian terms derived from Proto-Slavic
- Kashubian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Kashubian/as
- Rhymes:Kashubian/as/1 syllable
- Kashubian lemmas
- Kashubian nouns
- Kashubian masculine nouns
- Kashubian inanimate nouns
- csb:Time
- Old Polish terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Old Polish terms inherited from Proto-Slavic
- Old Polish terms derived from Proto-Slavic
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish nouns
- Old Polish masculine nouns
- Old Polish inanimate nouns
- zlw-opl:Time
- Polish terms derived from Proto-Slavic
- Polish terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Polish terms derived from Proto-Indo-European
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish 1-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/as
- Rhymes:Polish/as/1 syllable
- Polish lemmas
- Polish nouns
- Polish masculine nouns
- Polish inanimate nouns
- Polish terms with collocations
- pl:Sports
- pl:Linguistics
- Middle Polish
- Polish verbs
- Polish defective verbs
- Polish imperfective verbs
- Polish intransitive verbs
- pl:Time
- Silesian terms derived from Proto-Slavic
- Silesian terms inherited from Proto-Slavic
- Silesian terms derived from Proto-Balto-Slavic
- Silesian terms derived from Proto-Indo-European
- Silesian terms inherited from Old Polish
- Silesian terms derived from Old Polish
- Silesian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Silesian/as
- Rhymes:Silesian/as/1 syllable
- Silesian lemmas
- Silesian nouns
- Silesian masculine nouns
- Silesian inanimate nouns
- szl:Grammar
- szl:Meteorology
- szl:Physiology
- szl:Time
- Slovincian terms inherited from Proto-Slavic
- Slovincian terms derived from Proto-Slavic
- Slovincian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Slovincian/as
- Rhymes:Slovincian/as/1 syllable
- Slovincian lemmas
- Slovincian nouns
- Slovincian masculine nouns
- Slovincian inanimate nouns
- zlw-slv:Time