przestać
Old Polish
editEtymology 1
editFrom prze- + stać (“to get up”). First attested in the 14th century.
Pronunciation
editVerb
editprzestać pf (imperfective przestajać or przestawać)
- (attested in Masovia) to stop, to cease; to pass (to not continue longer)
- 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[1], 8, 8:
- Wipuszczyl goløbya, abi wzwyedzal, yuszli wodi przestali na zemy (si iam cessassent aquae super faciem terrae)
- [Wypuścił gołębia, aby wzwiedział, jużli wody przestały na ziemi (si iam cessassent aquae super faciem terrae)]
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 110:
- Gdi przestanąn albo przemyną przerzeczona dzyessyancz *lyad (cessantibus si quidem sive elapsis decem annis)
- [Gdy przestaną albo przeminą przerzeczona dziesięć lat (cessantibus si quidem sive elapsis decem annis)]
- (atested in, Masovia) to lose legal power
- 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 68:
- Tho tesz vstawyenye owszeyky yvsz przestalo, bo yvsz o them wsysthkem gynako wyszszey gest vstawy[o]no
- [To też ustawienie owszejki już przestało, bo już o tem wszystkiem jinako wyszszej jest ustawi[o]no]
- (attested in Masovia, Greater Poland) to stop, to cease (to not do longer) [with accusative ‘what’; or with od (+ genitive) ‘from what’; or with infinitive ‘doing what’]
- 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[2], 23, 26:
- Nye przestal pan od gnyewu (non est aversus dominus ab ira) roznyewanya swego wyelykego
- [Nie przestał Pan od gniewu (non est aversus dominus ab ira) rozniewania swego wielikiego]
- 1930 [c. 1455], “I Mach”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[3], 2, 23:
- Gdisz przestal mowycz ta slowa (ut cessavit loqui verba haec)
- [Gdyż przestał mowić ta słowa (ut cessavit loqui verba haec)]
- 1959 [1423], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 115, Poznań:
- Yacom bil w pozelstwe... oth Mycolaya... do Thomislawa..., aby *yegø *pøl plozy, zesczy zagonow, ne orąl, a on ne chcząl przestacz
- [Jakom był w poselstwie... ot Mikołaja... do Tomisława..., aby jego poł płosy, sześci zagonow nie orał, a on nie chciał przestać]
- 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności[4], volume V, page 270:
- Si enim peccator wlt hodie desistere, przestacz, a peccatis suis
- [Si enim peccator wlt hodie desistere, przestać, a peccatis suis]
- (intransitive) to lose strength; to become weak
- 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[5], 7, 22:
- Gdisz ivsz søcz vtrudzeny tym wolanym a tim placzem zemdleny przestaly bily (cum... his fletibus lassati siluissent), tedi Ozias... rzekl
- [Gdyż już, sąc utrudzeni tym wołanim a tym płaczem zemdleni, przestali byli (cum... his fletibus lassati siluissent), tedy Ozyjasz... rzekł]
Derived terms
editRelated terms
editDescendants
editEtymology 2
editFrom prze- + stać (“to stand”). First attested in 1461–1467.
Pronunciation
editVerb
editprzestać impf
- to be proper, to be correct
- 1461–1467, Sermones. Rękopiśmienne ekscerpty pochodzące z rkpsu Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej o sygn. 230 (dawna sygn. 1421/108 Mns) z roku 1461-1467, page 90r:
- Tria... que competunt prestoy[ą] anime peccatrici
- [Tria... que competunt przestoj[ą] anime peccatrici]
Descendants
edit- Polish: przestać (“to stand for some time”)
References
edit- Bańkowski, Andrzej (2000) “przestać 1-2”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “1. przestać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
- B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “2. przestać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
- Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “przestać”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
Polish
editEtymology 1
editInherited from Old Polish przestać (“to stop”). By surface analysis, prze- + stać (“to happen”). Compare Kashubian przestac, Czech přestat, Russian переста́ть (perestátʹ), Serbo-Croatian prestati.
Pronunciation
edit- (Middle Polish) IPA(key): (16th c.) /ˈpr̝ɛ.stat͡ɕ/, (17th–18th c.) /ˈpʂɛ.stat͡ɕ/
Verb
editprzestać pf (imperfective przestawać)
- (auxiliary, intransitive) to stop doing something, to desist, to leave off (to interrupt or cease an action) [with infinitive ‘doing what’; or with z (+ instrumental) ‘with what’]
- Przestań go bić! ― Stop hitting him!
- Mógłbyś przestać? ― Would you stop it?
- (auxiliary, intransitive) to stop (to lose the ability to use a particular sense) [with infinitive ‘doing what’]
- (auxiliary, intransitive) to stop (to lose a particular trait; of an action, to cease) [with infinitive ‘doing what’]
- (auxiliary, intransitive, obsolete) to make do with, to settle [with na (+ locative) ‘with/for what’]
- Synonym: poprzestać
- (auxiliary, intransitive, obsolete) to accede, to assent, to agree [with na (+ locative) ‘with/for what’]
- (intransitive, Middle Polish) to choose; to prefer
- (intransitive, Middle Polish) to entrust; to trust; to believe
- (intransitive, Middle Polish) to stay with (to not abandon someone)
- (intransitive, Middle Polish) to stay (to remain somewhere)
- Synonym: zostać
- (intransitive, Middle Polish) to reach out, to reach somewhere, to stretch
- (intransitive, Middle Polish) to leave someone, to abandon; to renounce
- (intransitive, Middle Polish) to leave alone, to stop bothering or following
- (intransitive, Middle Polish) to happen; to be
- (reflexive with się, Middle Polish, of crops) to oversit (to not be harvested for too long)
- (reflexive with się, colloquial, of food) to oversit (to lose flavor by standing uneaten for too long)
Conjugation
editVerb
editprzestać impf
- (intransitive, Middle Polish) to reside with (to live with someone)
Derived terms
edit- poprzestać pf, poprzestawać impf
- zaprzestać pf, zaprzestawać impf
Trivia
editAccording to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), przestać is one of the most used words in Polish, appearing 3 times in scientific texts, 0 times in news, 6 times in essays, 21 times in fiction, and 48 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 78 times, making it the 826th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
Etymology 2
editInherited from Old Polish przestać (“to be proper”). By surface analysis, prze- + stać (“to stand”). Compare Latin persto.
Pronunciation
edit- (Middle Polish) IPA(key): (16th c.) /ˈpr̝ɛ.stɒt͡ɕ/, (17th–18th c.) /ˈpʂɛ.stɒt͡ɕ/
Verb
editprzestać pf
- (intransitive, colloquial) to spend some time standing
- Przestali pół godziny pod drzwiami i wrócili zezłoszczeni do domu. ― They had been standing for half an hour at the door and then returned home angry.
- (reflexive with się, colloquial, of food) to oversit (to lose flavor by standing uneaten for too long)
Conjugation
editReferences
editFurther reading
edit- przestać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- przestać in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “1. przestać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “2. przestać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przestać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “PRZESTAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 25.02.2009
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przestać”, in Słownik języka polskiego
- Aleksander Zdanowicz (1861) “przestać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przestać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 197
- przestać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Silesian
editEtymology
editInherited from Old Polish przestać (“to stop”). By surface analysis, prze- + stać (“to happen”).
Pronunciation
editVerb
editprzestać pf (imperfective przestŏwać)
- (auxiliary, intransitive) to stop doing something, to desist, to leave off
Conjugation
editThis verb needs an inflection-table template.
Further reading
edit- Old Polish terms prefixed with prze-
- Old Polish terms with IPA pronunciation
- Old Polish lemmas
- Old Polish verbs
- Old Polish perfective verbs
- Masovia Old Polish
- Old Polish terms with quotations
- Greater Poland Old Polish
- Old Polish intransitive verbs
- Old Polish imperfective verbs
- Polish terms inherited from Old Polish
- Polish terms derived from Old Polish
- Polish terms prefixed with prze-
- Polish 2-syllable words
- Polish terms with IPA pronunciation
- Polish terms with audio pronunciation
- Rhymes:Polish/ɛstat͡ɕ
- Rhymes:Polish/ɛstat͡ɕ/2 syllables
- Polish lemmas
- Polish verbs
- Polish perfective verbs
- Polish auxiliary verbs
- Polish intransitive verbs
- Polish terms with usage examples
- Polish terms with obsolete senses
- Middle Polish
- Polish reflexive verbs
- Polish colloquialisms
- Polish imperfective verbs
- Polish contranyms
- Silesian terms inherited from Old Polish
- Silesian terms derived from Old Polish
- Silesian terms prefixed with prze-
- Silesian terms with IPA pronunciation
- Rhymes:Silesian/ɛstat͡ɕ
- Rhymes:Silesian/ɛstat͡ɕ/2 syllables
- Silesian lemmas
- Silesian verbs
- Silesian perfective verbs
- Silesian auxiliary verbs
- Silesian intransitive verbs