przestać

Old Polish

Etymology 1

From prze- +‎ stać (“to get up”). First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pr̝ɛstat͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pr̝ɛstat͡ɕ/

Verb

przestać pf (imperfective przestajać or przestawać)

1. (attested in Masovia) to stop, to cease; to pass (to not continue longer)
   • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[2], 8, 8:

     Wipuszczyl goløbya, abi wzwyedzal, yuszli wodi przestali na zemy (si iam cessassent aquae super faciem terrae)

     [Wypuścił gołębia, aby wzwiedział, jużli wody przestały na ziemi (si iam cessassent aquae super faciem terrae)]

   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 110:

     Gdi przestanąn albo przemyną przerzeczona dzyessyancz *lyad (cessantibus si quidem sive elapsis decem annis)

     [Gdy przestaną albo przeminą przerzeczona dziesięć lat (cessantibus si quidem sive elapsis decem annis)]

2. (atested in, Masovia) to lose legal power
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 68:

     Tho tesz vstawyenye owszeyky yvsz przestalo, bo yvsz o them wsysthkem gynako wyszszey gest vstawy[o]no

     [To też ustawienie owszejki już przestało, bo już o tem wszystkiem jinako wyszszej jest ustawi[o]no]

3. (attested in Masovia, Greater Poland) to stop, to cease (to not do longer) [with accusative ‘what’; or with od (+ genitive) ‘from what’; or with infinitive ‘doing what’]
   • 1853 [1451], Wacław Aleksander Maciejowski, editor, Piśmiennictwo polskie od czasów najdawniejszych aż do roku 1830, volume 4, Błonie, Płock, page 105:

     Tego psalmu spyal na poly a tu y przestal

     [Tego psalmu śpiał na poły a tu ji przestał]

   • 1930 [c. 1455], “IV Reg”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[3], 23, 26:

     Nye przestal pan od gnyewu (non est aversus dominus ab ira) roznyewanya swego wyelykego

     [Nie przestał Pan od gniewu (non est aversus dominus ab ira) rozniewania swego wielikiego]

   • 1930 [c. 1455], “I Mach”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 2, 23:

     Gdisz przestal mowycz ta slowa (ut cessavit loqui verba haec)

     [Gdyż przestał mowić ta słowa (ut cessavit loqui verba haec)]

   • 1959 [1423], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 115, Poznań:

     Yacom bil w pozelstwe... oth Mycolaya... do Thomislawa..., aby *yegø *pøl plozy, zesczy zagonow, ne orąl, a on ne chcząl przestacz

     [Jakom był w poselstwie... ot Mikołaja... do Tomisława..., aby jego poł płosy, sześci zagonow nie orał, a on nie chciał przestać]

   • 1880-1894 [Middle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności‎^[5], volume V, page 270:

     Si enim peccator wlt hodie desistere, przestacz, a peccatis suis

     [Si enim peccator wlt hodie desistere, przestać, a peccatis suis]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, Lubiń: inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 39r:

     Desistere abstan oder vnderstan przestacz

     [Desistere abstan oder vnderstan przestać]

4. (intransitive) to lose strength; to become weak
   • 1930 [c. 1455], “Judith”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[6], 7, 22:

     Gdisz ivsz søcz vtrudzeny tym wolanym a tim placzem zemdleny przestaly bily (cum... his fletibus lassati siluissent), tedi Ozias... rzekl

     [Gdyż już, sąc utrudzeni tym wołanim a tym płaczem zemdleni, przestali byli (cum... his fletibus lassati siluissent), tedy Ozyjasz... rzekł]

Derived terms

nouns

• przestanie
• przestań

 

Related terms

adverbs

• bez przestanku

 

Descendants

• Masurian: prżestacz
• Polish: przestać (“to stop (doing something)”)
• Silesian: przestać

Etymology 2

From prze- +‎ stać (“to stand”). First attested in 1461–1467.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /pr̝ɛstaːt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /pr̝ɛstɒt͡ɕ/

Verb

przestać impf

1. to be proper, to be correct
   • 1461–1467, Sermones. Rękopiśmienne ekscerpty pochodzące z rkpsu Archiwum i Biblioteki Krakowskiej Kapituły Katedralnej o sygn. 230 (dawna sygn. 1421/108 Mns) z roku 1461-1467, page 90r:

     Tria... que competunt prestoy[ą] anime peccatrici

     [Tria... que competunt przestoj[ą] anime peccatrici]

Descendants

• Polish: przestać (“to stand for some time”)

References

• Bańkowski, Andrzej (2000) “przestać 1-2”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “1. przestać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “2. przestać”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “przestać”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology 1

Inherited from Old Polish przestać (“to stop”). By surface analysis, prze- +‎ stać (“to happen”). Compare Kashubian przestac, Czech přestat, Russian переста́ть (perestátʹ), Serbo-Croatian prestati.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpʂɛ.stat͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈpʂɛ.stat͡ɕ/, /ˈpr̝ɛ.stat͡ɕ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛstat͡ɕ
• Syllabification: prze‧stać

Verb

przestać pf (imperfective przestawać)

1. (auxiliary, intransitive) to stop doing something, to desist, to leave off (to interrupt or cease an action) [with infinitive ‘doing what’; or with z (+ instrumental) ‘with what’]

   Przestań go bić! ― Stop hitting him!

   Mógłbyś przestać? ― Would you stop it?

2. (auxiliary, intransitive) to stop (to lose the ability to use a particular sense) [with infinitive ‘doing what’]
3. (auxiliary, intransitive) to stop (to lose a particular trait; of an action, to cease) [with infinitive ‘doing what’]
4. (auxiliary, intransitive, obsolete) to make do with, to settle [+ na (locative) = with/for what]

   Synonym: poprzestać

5. (auxiliary, intransitive, obsolete) to accede, to assent, to agree [+ na (locative) = with/for what]

   Synonyms: przystać, zgodzić się

6. (intransitive, Middle Polish) to choose; to prefer
7. (intransitive, Middle Polish) to entrust; to trust; to believe
8. (intransitive, Middle Polish) to stay with (to not abandon someone)
9. (intransitive, Middle Polish) to stay (to remain somewhere)

   Synonym: zostać

10. (intransitive, Middle Polish) to reach out, to reach somewhere, to stretch
11. (intransitive, Middle Polish) to leave someone, to abandon; to renounce
12. (intransitive, Middle Polish) to leave alone, to stop bothering or following
13. (intransitive, Middle Polish) to happen; to be
14. (reflexive with się, Middle Polish, of crops) to oversit (to not be harvested for too long)
15. (reflexive with się, colloquial, of food) to oversit (to lose flavor by standing uneaten for too long)

Conjugation

Conjugation of przestać pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		przestać
future tense	1st	przestanę			przestaniemy
	2nd	przestaniesz			przestaniecie
	3rd	przestanie			przestaną
	impersonal	przestanie się
past tense	1st	przestałem, -(e)m przestał	przestałam, -(e)m przestała	przestałom, -(e)m przestało	przestaliśmy, -(e)śmy przestali	przestałyśmy, -(e)śmy przestały
	2nd	przestałeś, -(e)ś przestał	przestałaś, -(e)ś przestała	przestałoś, -(e)ś przestało	przestaliście, -(e)ście przestali	przestałyście, -(e)ście przestały
	3rd	przestał	przestała	przestało	przestali	przestały
	impersonal	przestano
conditional	1st	przestałbym, bym przestał	przestałabym, bym przestała	przestałobym, bym przestało	przestalibyśmy, byśmy przestali	przestałybyśmy, byśmy przestały
	2nd	przestałbyś, byś przestał	przestałabyś, byś przestała	przestałobyś, byś przestało	przestalibyście, byście przestali	przestałybyście, byście przestały
	3rd	przestałby, by przestał	przestałaby, by przestała	przestałoby, by przestało	przestaliby, by przestali	przestałyby, by przestały
	impersonal	przestano by
imperative	1st	niech przestanę			przestańmy
	2nd	przestań			przestańcie
	3rd	niech przestanie			niech przestaną
anterior adverbial participle		przestawszy
verbal noun		przestanie

Verb

przestać impf

1. (intransitive, Middle Polish) to reside with (to live with someone)

Derived terms

verbs

• poprzestać pf, poprzestawać impf
• zaprzestać pf, zaprzestawać impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), przestać is one of the most used words in Polish, appearing 3 times in scientific texts, 0 times in news, 6 times in essays, 21 times in fiction, and 48 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 78 times, making it the 826th most common word in a corpus of 500,000 words.

Etymology 2

Inherited from Old Polish przestać (“to be proper”). By surface analysis, prze- +‎ stać (“to stand”). Compare Latin persto.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpʂɛ.stat͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈpʂɛ.stɒt͡ɕ/, /ˈpr̝ɛ.stɒt͡ɕ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɛstat͡ɕ
• Syllabification: prze‧stać

Verb

przestać pf

1. (intransitive, colloquial) to spend some time standing

   Przestali pół godziny pod drzwiami i wrócili zezłoszczeni do domu. ― They had been standing for half an hour at the door and then returned home angry.

2. (reflexive with się, colloquial, of food) to oversit (to lose flavor by standing uneaten for too long)

Conjugation

Conjugation of przestać pf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		przestać
future tense	1st	przestoję			przestoimy
	2nd	przestoisz			przestoicie
	3rd	przestoi			przestoją
	impersonal	przestoi się
past tense	1st	przestałem, -(e)m przestał	przestałam, -(e)m przestała	przestałom, -(e)m przestało	przestaliśmy, -(e)śmy przestali	przestałyśmy, -(e)śmy przestały
	2nd	przestałeś, -(e)ś przestał	przestałaś, -(e)ś przestała	przestałoś, -(e)ś przestało	przestaliście, -(e)ście przestali	przestałyście, -(e)ście przestały
	3rd	przestał	przestała	przestało	przestali	przestały
	impersonal	przestano
conditional	1st	przestałbym, bym przestał	przestałabym, bym przestała	przestałobym, bym przestało	przestalibyśmy, byśmy przestali	przestałybyśmy, byśmy przestały
	2nd	przestałbyś, byś przestał	przestałabyś, byś przestała	przestałobyś, byś przestało	przestalibyście, byście przestali	przestałybyście, byście przestały
	3rd	przestałby, by przestał	przestałaby, by przestała	przestałoby, by przestało	przestaliby, by przestali	przestałyby, by przestały
	impersonal	przestano by
imperative	1st	niech przestoję			przestójmy
	2nd	przestój			przestójcie
	3rd	niech przestoi			niech przestoją
anterior adverbial participle		przestawszy
verbal noun		przestanie

Further reading

• przestać in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• przestać in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “1. przestać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “2. przestać”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “przestać się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “PRZESTAĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 25.02.2009
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “przestać”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “przestać”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1912), “przestać”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 5, Warsaw, page 197
• przestać in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish przestać (“to stop”). By surface analysis, prze- +‎ stać (“to happen”).

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈpʂɛstat͡ɕ/
• Rhymes: -ɛstat͡ɕ
• Syllabification: prze‧stać

Verb

przestać pf (imperfective przestŏwać)

1. (auxiliary, intransitive) to stop doing something, to desist, to leave off

Conjugation

This verb needs an inflection-table template.

Further reading

• przestac in dykcjonorz.eu
• przestać in silling.org