żyć

See also: zyc

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *žìti. First attested in the second half of the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /ʒʲɨt͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /ʒʲɨt͡ɕ/

Verb

żyć impf

1. (attested in Masovia) to live (to be alive)
   • 1895 [1448–1450], Mikołaj Suled, edited by Franciszek Piekosiński, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, Warka, page 75:

     Vstawyamy, aby oczecz zywącz (pater vivens) mogl dzeczem swogim... vstawycz pewne opyekadlnyky

     [Ustawiamy, aby ociec żywąc (pater vivens) mogł dzieciem swojim... ustawić pewne opiekadlniki]

   • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa‎^[1], page 11:

     Chvalyą czyebye, gospodnye, yzesz thy czlovyeka raczyl stvorzycz na *twą *svyatą oblycze y dalesz yemv dvch zyvyączy (spiraculum vivificum)

     [Chwalę ciebie, Gospodnie, iżeś ty człowieka raczył stworzyć na twe święte oblicze i dałeś jemu duch żywiący (spiraculum vivificum)]

   • 1981-2001 [1448], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume IV, page 68:

     Mi domine, Ihu Xpe, vita, zyvocze zywączy, et dulcedo summa!

     [Mi domine, Ihu Xpe, vita, żywocie żywący, et dulcedo summa!]

2. (attested in Masovia, Greater Poland, Lesser Poland, Sieradz-Łęczyca) to lead a particular kind of life [with podle (+ genitive) or podług (+ genitive) ‘according to whom/what’; or with instrumental ‘by means of what’; or with w (+ locative) ‘in what’; or with z (+ instrumental) ‘with whom’]
   • 1950 [1436], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 468, Warsaw:

     Eze Stanislaw nye cradnye w ksanszey zemi ani slodzeysky sziwe

     [Eże Stanisław nie kradnie w księżej ziemi ani złodziejski żywie]

   • 1878-1889 [End of the 15th century], Archiwum Komisji Historycznej‎^[2], volume VI, page 445:

     Dlusznyczy yeszmy duszy, nye czalu, abychom nye *podly czala zyly. Owszem *badziczely podluk czyala zyly, szemrzeczye ut secundum carnem vivamus. Si... secundum carnem vixeritis, moriemini (Rom 8, 12–13)

     [Dłużnicy jesmy duszy, nie ciału, abychom nie podle ciała żyli. Owszem będzi[e]cieli podług ciała żyli, zemrzecie ut secundum carnem vivamus. Si... secundum carnem vixeritis, moriemini (Rom 8, 12–13)]

   • 1888 [1403], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV‎^[3], Greater Poland, page 110:

     Eze Gnewek ne zywe *chozbø any vzitka ma

     [Eże Gniewek nie żywie chąźbą ani użytka ma]

   • 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej‎^[4], Modlitewnik Nawojki, page 56:

     Odzyersy my yedynaczka thwego zbawyenye... a dobrze zycz w szwyanthym zakonye

     [Odzierży mi jedynaczka twego zbawienie... a dobrze żyć w świętym zakonie]

   • 1887 [Fifteenth century], Wacław Ubogi z Brodni, edited by Lucjan Malinowski, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski‎^[5], Krakow, Brodnia, page 21a:

     Boze,... slutuy se miloscziwie nad duszami rodziczow naszich... a nas sz nimi w wieczney swiątosczi (pro swiatlosczi) weszelu (in aeternae claritatis gaudio) zrzandzi zicz

     [Boże,... slutuj sie miłościwie nad duszami rodzicow naszych... a nas z nimi w wiecznej swiat[ł]ości weselu (in aeternae claritatis gaudio) zrzędzi żyć]

   • 1959 [1391], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 281, Poznań:

     Iako Zagarza zemskego sbega ne choual ani s nim zil

     [Jako Zagarza ziemskiego zbiega nie chował ani s nim żył]

   • 1950 [1453], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 975, Warsaw:

     Yaco ya nye cradna in terra domini ducis any zlodzyesky zlodzyemy zywą

     [Jako ja nie kradnę in terra domini ducis ani złodziejski z złodziejmi żywę]

3. to stay somewhere for a while, to dwell
   • 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 68, 3:

     Kthory czlowyek szyedzy w prawie myeszczkyem... y tam bytem zyl albo zywye (possessionatus est vel mansionem agens), ten moze szwey zenye dacz wyano

     [Ktory człowiek siedzi w prawie miesckiem... i tam bytem żył albo żywie (possessionatus est vel mansionem agens), ten może swej żenie dać wiano]

4. (attested in Sieradz-Łęczyca, Greater Poland) The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   1. to feast
      • 1415, Przecław Słota, O zachowaniu się przy stole‎^[6], Łęczyca, Poznań, line 79:

        Czczy *szensko twarz..., czczi yø, yszby zyla s tobø

        [Czci żeńską twarz..., czci ją, iżby żyła z tobą]

5. The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
   • 1922 [End of the 14th century], Jan Łoś, editor, Początki piśmiennictwa polskiego. (Przegląd zabytków językowych)‎^[7], page 233:

     [Ko]nec duszny any dusza szywe duchow[...]

     [[Ko]niec duszny ani dusza żywie duchow[...]]

Derived terms

noun

• życie

 

Descendants

• Polish: żyć
• Silesian: żyć

References

• Boryś, Wiesław (2005) “żyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “żyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Pronunciation

 

• IPA^(key): /ˈʐɘt͡ɕ/

• (Middle Polish) IPA^(key): /ʐɨt͡ɕ/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Rhymes: -ɘt͡ɕ
• Syllabification: żyć
• Homophones: rzyć, żydź

Etymology 1

Inherited from Old Polish żyć. The original stem was żyw-, which can be attested in derived terms such as przeżywać, but changed to żyj- shortly after the Middle Polish era due to analogy with other verbs having a -y- in the stem such as myć.

Verb

żyć impf

1. (intransitive) to live (to be alive)

   Ten gatunek nie żyje długo. ― This species doesn't live long.

2. (intransitive) to live (to pass life in a specified manner) [with bez (+ genitive) ‘without what’; or with w (+ locative) ‘in what state’]

   Synonyms: bytować, egzystować

   Całe życie żyła w nędzy. ― She lived her whole life in poverty.

3. (intransitive) to live (to make a living doing something; to maintain or support one's existence; to provide for oneself; to subsist) [with z (+ genitive) ‘from/off of what’; or with o (+ locative) ‘on what’]

   Synonym: utrzymywać się

   Utraciwszy źródło utrzymania musiał żyć o chlebie i wodzie. ― Having lost his source of income, he had to live on bread and water.

4. (intransitive) to live with (to be with someone in some conditions) [with z (+ instrumental) ‘with whom’ and w (+ locative) ‘in what condition’]

   Wszyscy tutaj żyją ze sobą w zgodzie. ― Everyone here lives in harmony with each other.

5. (intransitive) to live (to inhabit, to reside)

   Synonym: bytować

   Tutejsi bezdomni żyją w kanałach. ― The local homeless live in the sewers.

6. (intransitive) to live (to endure in memory; to escape oblivion)

   Zmarły tragicznie przyjaciel żył w ich pamięci. ― Their tragically deceased friend lived in their memory.

7. (intransitive) to live, to breathe (to entirely focus on) [with instrumental ‘what’ and dla (+ genitive) ‘for whom’]

   On żyje piłką nożną. ― Football is his life./He breathes football.

8. (intransitive) to have regular sexual relations with someone [with z (+ instrumental) ‘with whom’]
9. (intransitive) to live (to make the most of life)

   Pragnę wreszcie zacząć żyć! ― I want to start living at last.

Conjugation

Conjugation of żyć impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		żyć
present tense	1st	żyję			żyjemy
	2nd	żyjesz			żyjecie
	3rd	żyje			żyją
	impersonal	żyje się
past tense	1st	żyłem, -(e)m żył	żyłam, -(e)m żyła	żyłom, -(e)m żyło	żyliśmy, -(e)śmy żyli	żyłyśmy, -(e)śmy żyły
	2nd	żyłeś, -(e)ś żył	żyłaś, -(e)ś żyła	żyłoś, -(e)ś żyło	żyliście, -(e)ście żyli	żyłyście, -(e)ście żyły
	3rd	żył	żyła	żyło	żyli	żyły
	impersonal	żyto
future tense	1st	będę żył, będę żyć	będę żyła, będę żyć	będę żyło, będę żyć	będziemy żyli, będziemy żyć	będziemy żyły, będziemy żyć
	2nd	będziesz żył, będziesz żyć	będziesz żyła, będziesz żyć	będziesz żyło, będziesz żyć	będziecie żyli, będziecie żyć	będziecie żyły, będziecie żyć
	3rd	będzie żył, będzie żyć	będzie żyła, będzie żyć	będzie żyło, będzie żyć	będą żyli, będą żyć	będą żyły, będą żyć
	impersonal	będzie żyć się
conditional	1st	żyłbym, bym żył	żyłabym, bym żyła	żyłobym, bym żyło	żylibyśmy, byśmy żyli	żyłybyśmy, byśmy żyły
	2nd	żyłbyś, byś żył	żyłabyś, byś żyła	żyłobyś, byś żyło	żylibyście, byście żyli	żyłybyście, byście żyły
	3rd	żyłby, by żył	żyłaby, by żyła	żyłoby, by żyło	żyliby, by żyli	żyłyby, by żyły
	impersonal	żyto by
imperative	1st	niech żyję			żyjmy
	2nd	żyj			żyjcie
	3rd	niech żyje			niech żyją
active adjectival participle		żyjący	żyjąca	żyjące	żyjący	żyjące
contemporary adverbial participle		żyjąc
verbal noun		życie

Derived terms

interjections

• jak żyję
• żyć nie umierać

 

phrase

• daj żyć

 

verbs

• dożyć pf, dożywać impf
• nażyć pf
• odżyć pf, odżywać impf
• ożyć pf, ożywać impf
• pożyć pf
• przeżyć pf, przeżywać impf
• wyżyć pf, wyżywać impf
• wżyć pf, wżywać impf
• zażyć pf, zażywać impf
• zżyć pf, zżywać impf

 

verbs

• nie dać żyć pf, nie dawać żyć impf
• nie wiedzieć, w jakim świecie żyć impf
• niech żyje impf
• żyć jak pies z kotem impf
• żyć na kocią łapę impf
• żyć na walizkach impf
• żyć od pierwszego do pierwszego impf
• żyć pełną piersią impf
• żyć własnym życiem impf
• żyć własnym życiem impf
• żyć z dnia na dzień impf
• żyć życiem impf

 

Related terms

adjectives

• pożyteczny
• pożywny
• użyteczny
• życiowy
• żywotny
• żywy
• żyzny

 

nouns

• pożytek
• pożywienie
• przeżytek
• użytek
• życie
• żyto
• żywica
• żywiciel
• żywienie
• żywność
• żywot
• żywotność

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), żyć is one of the most used words in Polish, appearing 26 times in scientific texts, 6 times in news, 15 times in essays, 52 times in fiction, and 97 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 196 times, making it the 281st most common word in a corpus of 500,000 words.

Etymology 2

See the etymology of the corresponding lemma form.

Noun

żyć n

1. genitive plural of życie

Further reading

• żyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• żyć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “żyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku
• “ŻYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku, 18.11.2019
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “żyć”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “żyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “żyć”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 8, Warsaw, page 731
• żyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish żyć.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈʐɪt͡ɕ/
• Rhymes: -ɪt͡ɕ
• Syllabification: żyć

Verb

żyć impf

1. (intransitive) to live (to be alive)

Conjugation

Conjugation of żyć impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		żyć
present tense	1st	żyjã			żyjymy
	2nd	żyjesz			żyjecie
	3rd	żyje			żyjōm
past tense	1st	żyłch, żyłech, żył żech	żyłach żyła żech	żyłoch1) żyło żech1)	żylimy, żylichmy	żyłymy, żyłychmy
	2nd	żyłś, żyłeś, żył żeś	żyłaś żyła żeś	żyłoś1) żyło żeś1)	żyliście, żyli żeście	żyłyście, żyły żeście
	3rd	żył	żyła	żyło	żyli	żyły
future tense	1st	bydã żył, bydã żyć	bydã żyła, bydã żyć	bydã żyło,1) bydã żyć	bydymy żyli, bydymy żyć	bydymy żyły, bydymy żyć
	2nd	bydziesz żył, bydziesz żyć	bydziesz żyła, bydziesz żyć	bydziesz żyło,1) bydziesz żyć	bydziecie żyli, bydziecie żyć	bydziecie żyły, bydziecie żyć
	3rd	bydzie żył, bydzie żyć	bydzie żyła, bydzie żyć	bydzie żyło, bydzie żyć	bydōm żyli, bydōm żyć	bydōm żyły, bydōm żyć
pluperfect tense2)	1st	bōłch żył, bōłech żył, bōł żech żył	byłach żyła była żech żyła	byłoch żyło1) było żech żyło1)	byli my żyli, bylichmy żyli	były my żyły, byłychmy żyły
	2nd	bōłś żył, bōłeś żył, bōł żeś żył	byłaś żyła była żeś żyła	byłoś żyło1) było żeś żyło1)	byliście żyli, byli żeście żyli	byłyście żyły, były żeście żyły
	3rd	bōł żył	była żyła	było żyło1)	były my żyli, byłychmy żyli	były żyły
conditional	1st	bych żył	bych żyła	byście żyli	by my żyły, bychmy żyły
	2nd	byś żył	byś żyła	byście żyli	byście żyły
	3rd	by żył	by żyła	by żyło	by żyli	by żyły
imperative	1st	niych żyjã			żyjmy
	2nd	żyj			żyjcie
	3rd	niych żyje			niych żyjōm
active adjectival participle		żyjōncy	żyjōncŏ	żyjōnce	żyjōncy	żyjōnce
verbal noun		życie
1) Personal neuter forms might be considered nonstandard, protological, or nonce, appearing mostly in literature to refer to grammatically neuter nouns, however might also be used for people who prefer neuter forms. 2) The pluperfect is either archaic or obsolete and now used for conditional in the past.

Derived terms

noun

• życie

 

Further reading

• zyc in dykcjonorz.eu
• żyć in silling.org