żyć
Old Polish edit
Etymology edit
Inherited from Proto-Slavic *žìti. First attested in the second half of the 14th century.
Pronunciation edit
Verb edit
żyć impf
- to live (to be alive)
- 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 75:
- Vstawyamy, aby oczecz zywącz (pater vivens) mogl dzeczem swogim... vstawycz pewne opyekadlnyky
- [Ustawiamy, aby ociec żywąc (pater vivens) mogł dzieciem swojim... ustawić pewne opiekadlniki]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[2], page 11:
- Chvalyą czyebye, gospodnye, yzesz thy czlovyeka raczyl stvorzycz na *twą *svyatą oblycze y dalesz yemv dvch zyvyączy (spiraculum vivificum)
- [Chwalę ciebie, Gospodnie, iżeś ty człowieka raczył stworzyć na twe święte oblicze i dałeś jemu duch żywiący (spiraculum vivificum)]
- 1981-2001 [1448], Elżbieta Belcarzowa, editor, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, volume IV, page 68:
- Mi domine, Ihu Xpe, vita, zyvocze zywączy, et dulcedo summa!
- [Mi domine, Ihu Xpe, vita, żywocie żywący, et dulcedo summa!]
- to lead a particular kind of life [+ podle (genitive)]/[+ podług (genitive) = according to whom/what], [+instrumental = by means of what], [+ w (locative) = in what], [+ z (instrumental) = with whom]
- 1950 [1436], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 468:
- Eze Stanislaw nye cradnye w ksanszey zemi ani slodzeysky sziwe
- [Eże Stanisław nie kradnie w księżej ziemi ani złodziejski żywie]
- 1878-1889 [End of the 15th century], Archiwum Komisji Historycznej[3], volume VI, page 445:
- Dlusznyczy yeszmy duszy, nye czalu, abychom nye *podly czala zyly. Owszem *badziczely podluk czyala zyly, szemrzeczye ut secundum carnem vivamus. Si... secundum carnem vixeritis, moriemini (Rom 8, 12–13)
- [Dłużnicy jesmy duszy, nie ciału, abychom nie podle ciała żyli. Owszem będzi[e]cieli podług ciała żyli, zemrzecie ut secundum carnem vivamus. Si... secundum carnem vixeritis, moriemini (Rom 8, 12–13)]
- 1888 [1403], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV[4], page 110:
- Eze Gnewek ne zywe *chozbø any vzitka ma
- [Eże Gniewek nie żywie chąźbą ani użytka ma]
- 1875 [End of the 15th century], Stanisław Motty, editor, Książeczka do nabożeństwa Jadwigi księżniczki polskiej[5], page 56:
- Odzyersy my yedynaczka thwego zbawyenye... a dobrze zycz w szwyanthym zakonye
- [Odzierży mi jedynaczka twego zbawienie... a dobrze żyć w świętym zakonie]
- 1887 [Fifteenth century], Lucjan Malinowski, editor, Modlitwy Wacława. Zabytek języka polskiego z wieku XV odkryty i skopjowany przez Aleksandra Przezdzieckiego wydał i objaśnił Lucyjan Malinowski[6], page 21a:
- Boze,... slutuy se miloscziwie nad duszami rodziczow naszich... a nas sz nimi w wieczney swiątosczi (pro swiatlosczi) weszelu (in aeternae claritatis gaudio) zrzandzi zicz
- [Boże,... slutuj sie miłościwie nad duszami rodzicow naszych... a nas z nimi w wiecznej swiat[ł]ości weselu (in aeternae claritatis gaudio) zrzędzi żyć]
- 1959 [1391], Henryk Kowalewicz, Władysław Kuraszkiewicz, editors, Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku, Roty poznańskie, volume I, number 281:
- Iako Zagarza zemskego sbega ne choual ani s nim zil
- [Jako Zagarza ziemskiego zbiega nie chował ani s nim żył]
- 1950 [1453], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 975:
- Yaco ya nye cradna in terra domini ducis any zlodzyesky zlodzyemy zywą
- [Jako ja nie kradnę in terra domini ducis ani złodziejski z złodziejmi żywę]
- to stay somewhere for a while, to dwell
- 1972 [15th century], Józef Reczek, Wacław Twardzik, editors, Najstarsze staropolskie tłumaczenie ortyli magdeburskich wg rkpsu nr 50, pages 68, 3:
- Kthory czlowyek szyedzy w prawie myeszczkyem... y tam bytem zyl albo zywye (possessionatus est vel mansionem agens), ten moze szwey zenye dacz wyano
- [Ktory człowiek siedzi w prawie miesckiem... i tam bytem żył albo żywie (possessionatus est vel mansionem agens), ten może swej żenie dać wiano]
- The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
- to feast
- 1415, O zachowaniu się przy stole[7], line 79:
- Czczy *szensko twarz..., czczi yø, yszby zyla s tobø
- [Czci żeńską twarz..., czci ją, iżby żyła z tobą]
- to feast
- The meaning of this term is uncertain. Possibilities include:
- 1922 [End of the 14th century], Jan Łoś, editor, Początki piśmiennictwa polskiego. (Przegląd zabytków językowych)[8], page 233:
- [Ko]nec duszny any dusza szywe duchow[...]
- [[Ko]niec duszny ani dusza żywie duchow[...]]
Derived terms edit
Descendants edit
References edit
- Boryś, Wiesław (2005) “żyć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “żyć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish edit
Pronunciation edit
- IPA(key): /ʐɨt͡ɕ/
- (Middle Polish) IPA(key): /ˈʐɨt͡ɕ/
Audio 1 (file) Audio 2 (file) - Rhymes: -ɨt͡ɕ
- Syllabification: żyć
- Homophones: rzyć, żydź
Etymology 1 edit
Inherited from Old Polish żyć. The original stem was żyw-, which can be attested in derived terms such as przeżywać, but changed to żyj- shortly after the Middle Polish era due to analogy with other verbs having a -y- in the stem such as myć.
Verb edit
żyć impf
- (intransitive) to live (to be alive)
- Ten gatunek nie żyje długo. ― This species doesn't live long.
- (intransitive) to live (to pass life in a specified manner) [+ bez (genitive) = without what], [+ w (locative) = in what state]
- Synonyms: bytować, egzystować
- Całe życie żyła w nędzy. ― She lived her whole life in poverty.
- (intransitive) to live (to make a living doing something; to maintain or support one's existence; to provide for oneself; to subsist) [+ z (genitive) = from/off of what], [+ o (locative) = on what]
- Synonym: utrzymywać się
- Utraciwszy źródło utrzymania musiał żyć o chlebie i wodzie. ― Having lost his source of income, he had to live on bread and water.
- (intransitive) to live with (to be with someone in some conditions) [+ z (instrumental) = with whom], [+ w (locative) = in what condition]
- Wszyscy tutaj żyją ze sobą w zgodzie. ― Everyone here lives in harmony with each other.
- (intransitive) to live (to inhabit, to reside)
- Synonym: bytować
- Tutejsi bezdomni żyją w kanałach. ― The local homeless live in the sewers.
- (intransitive) to live (to endure in memory; to escape oblivion)
- Zmarły tragicznie przyjaciel żył w ich pamięci. ― Their tragically deceased friend lived in their memory.
- (intransitive) to live, to breathe (to entirely focus on) [+instrumental = what], [+ dla (genitive) = for whom]
- On żyje piłką nożną. ― Football is his life./He breathes football.
- (intransitive) to have regular sexual relations with someone [+ z (instrumental) = with whom]
- (intransitive) to live (to make the most of life)
- Pragnę wreszcie zacząć żyć! ― I want to start living at last.
Conjugation edit
Conjugation of żyć impf | |||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
person | singular | plural | |||||||||||||||||
masculine | feminine | neuter | virile | nonvirile | |||||||||||||||
infinitive | żyć | ||||||||||||||||||
present tense | 1st | żyję | żyjemy | ||||||||||||||||
2nd | żyjesz | żyjecie | |||||||||||||||||
3rd | żyje | żyją | |||||||||||||||||
impersonal | żyje się | ||||||||||||||||||
past tense | 1st | żyłem, -(e)m żył |
żyłam, -(e)m żyła |
żyłom, -(e)m żyło |
żyliśmy, -(e)śmy żyli |
żyłyśmy, -(e)śmy żyły | |||||||||||||
2nd | żyłeś, -(e)ś żył |
żyłaś, -(e)ś żyła |
żyłoś, -(e)ś żyło |
żyliście, -(e)ście żyli |
żyłyście, -(e)ście żyły | ||||||||||||||
3rd | żył | żyła | żyło | żyli | żyły | ||||||||||||||
impersonal | żyto | ||||||||||||||||||
future tense | 1st | będę żył, będę żyć |
będę żyła, będę żyć |
będę żyło, będę żyć |
będziemy żyli, będziemy żyć |
będziemy żyły, będziemy żyć | |||||||||||||
2nd | będziesz żył, będziesz żyć |
będziesz żyła, będziesz żyć |
będziesz żyło, będziesz żyć |
będziecie żyli, będziecie żyć |
będziecie żyły, będziecie żyć | ||||||||||||||
3rd | będzie żył, będzie żyć |
będzie żyła, będzie żyć |
będzie żyło, będzie żyć |
będą żyli, będą żyć |
będą żyły, będą żyć | ||||||||||||||
impersonal | będzie żyć się | ||||||||||||||||||
conditional | 1st | żyłbym, bym żył |
żyłabym, bym żyła |
żyłobym, bym żyło |
żylibyśmy, byśmy żyli |
żyłybyśmy, byśmy żyły | |||||||||||||
2nd | żyłbyś, byś żył |
żyłabyś, byś żyła |
żyłobyś, byś żyło |
żylibyście, byście żyli |
żyłybyście, byście żyły | ||||||||||||||
3rd | żyłby, by żył |
żyłaby, by żyła |
żyłoby, by żyło |
żyliby, by żyli |
żyłyby, by żyły | ||||||||||||||
impersonal | żyto by | ||||||||||||||||||
imperative | 1st | niech żyję | żyjmy | ||||||||||||||||
2nd | żyj | żyjcie | |||||||||||||||||
3rd | niech żyje | niech żyją | |||||||||||||||||
active adjectival participle | żyjący | żyjąca | żyjące | żyjący | żyjące | ||||||||||||||
contemporary adverbial participle | żyjąc | ||||||||||||||||||
verbal noun | życie |
Derived terms edit
- nie dać żyć pf, nie dawać żyć impf
- nie wiedzieć, w jakim świecie żyć impf
- niech żyje impf
- żyć jak pies z kotem impf
- żyć na kocią łapę impf
- żyć na walizkach impf
- żyć pełną piersią impf
- żyć własnym życiem impf
- żyć własnym życiem impf
- żyć z dnia na dzień impf
- żyć życiem impf
Related terms edit
Trivia edit
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), żyć is one of the most used words in Polish, appearing 26 times in scientific texts, 6 times in news, 15 times in essays, 52 times in fiction, and 97 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 196 times, making it the 281st most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
Etymology 2 edit
See the etymology of the corresponding lemma form.
Noun edit
żyć n
References edit
Further reading edit
- żyć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- żyć in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “żyć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “ŻYĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 18.11.2019
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “żyć”, in Słownik języka polskiego[9]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “żyć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[10]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1927), “żyć”, in Słownik języka polskiego[11] (in Polish), volume 8, Warsaw, page 731
- żyć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
Silesian edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish żyć.
Pronunciation edit
Verb edit
żyć impf
- (intransitive) to live (to be alive)