głowa
Kashubian edit
Picture dictionary | |
---|---|
|
Alternative forms edit
- gôłwa (archaising neologism)
Etymology edit
Inherited from Proto-Slavic *golva.
Pronunciation edit
Noun edit
głowa f (diminutive głowina or główka, augmentative głowiszcze)
- (anatomy) head (part of the body)
- (figuratively) head (person who leads something)
- (figuratively) head (ability to reason)
- (sailing, geography) headland; cape
Derived terms edit
- głowic impf
Related terms edit
Further reading edit
- Stefan Ramułt (1893) “głova”, in Słownik języka pomorskiego czyli kaszubskiego[2] (in Kashubian), page 41
- Eùgeniusz Gòłąbk (2011) “głowa”, in Słownik Polsko-Kaszubski / Słowôrz Pòlskò-Kaszëbsczi[3], volume 1, page 443
- “głowa”, in Internetowi Słowôrz Kaszëbsczégò Jãzëka [Internet Dictionary of the Kashubian Language], Fundacja Kaszuby, 2022
Lower Sorbian edit
Etymology edit
Inherited from Proto-Slavic *golva.
Pronunciation edit
Noun edit
głowa f inan (diminutive głowka)
- head (part of the body)
Declension edit
Derived terms edit
Further reading edit
- Muka, Arnošt (1921, 1928) “głowa”, in Słownik dolnoserbskeje rěcy a jeje narěcow (in German), St. Petersburg, Prague: ОРЯС РАН, ČAVU; Reprinted Bautzen: Domowina-Verlag, 2008
- Starosta, Manfred (1999) “głowa”, in Dolnoserbsko-nimski słownik / Niedersorbisch-deutsches Wörterbuch (in German), Bautzen: Domowina-Verlag
Masurian edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish głowa.
Pronunciation edit
Noun edit
głowa f (diminutive główkä)
- (anatomy) head (part of the body)
- head (ability to reason)
- mind; memory
- head (person leading a homestead)
Derived terms edit
Further reading edit
Old Polish edit
Etymology edit
Inherited from Proto-Slavic *golva. First attested in the 13th century.
Pronunciation edit
Noun edit
głowa f (diminutive główka, related adjective główny)
- (anatomy) head (part of the body)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][5], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], page II Prol 5:
- Ia, wyiøw od nego iego mecz, vczøl iesm glowø iego (amputavi caput suum)
- [Ale ja wyjąw od niego jego miecz, uciął jeśm głowę jego (amputavi caput suum)]
- Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[6], page 822:
- Od glovy az do pyąth nye bylo myescza czalego
- [Od głowy aż do pięt nie było mieśca całego]
- life
- Synonym: życie
- 1930 [Fifteenth century], Ortyle magdeburskie Vrtel 116-120, page 120:
- Wyszna-ly szye, tedy straczyl glową swą, a lezy na radczach, czo chczą sz nym vdzalacz
- [Wyznali sie, tedy stracił głowę swą, a leży na radcach, co chcą z nim udziałać]
- head; person, individual
- De nativitate Domini - Pieśń o narodzeniu Pańskim, line 4:
- Avgustus […] szwyath wszysthek popysacz kasal, a czynsz oth kasdey glovy bral
- [Augustus […] świat wszystek popisać kazał, a czynsz od każdej głowy brał]
- murder victim
- 1888 [1386], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV[7], page 61:
- Czso Pauel glowø zabil, tø policzil na Grotha
- [Cso Paweł głowę zabił, tę policzył na Grota]
- head (person leading)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][8], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 17, 47:
- Vstawisz me w glowø poganzkø (constitues me in caput gentium)
- [Ustawisz mie w głowę pogańską (constitues me in caput gentium)]
- head (beginning of something, i.e. text; thing in the most important position)
- 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter][9], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 39, 11:
- W glowe ksøg (in capite libri) pisano iest o mne
- [W głowie ksiąg (in capite libri) pisano jest o mnie]
- 1930 [Fifteenth century], “Ex”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[10], 36, 36—8:
- Udzyalal […] cztyrzy slvpi s *dzrzewya sethym, ktorich gdi glowi pozloczyl (quas cum capitibus deauravit), ulawszy podstawky gich szrzebrne. I uczynyl […] slupow pyøcz s glowamy gich (et columnas quinque cum capitibus suis), ktore przykril zlotem
- [Udziałał […] cztyrzy słupy z drzewia setym, ktorych gdy głowy pozłocił (quas cum capitibus deauravit), ulawszy podstawki jich śrzebrne. I uczynił […] słupow pięć z głowami jich (et columnas quinque cum capitibus suis), ktore przykrył złotem]
- 1930 [Fifteenth century], “Deut”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[11], 28, 44:
- Przichodzen […] zwyssi syø nad czø […], on bødze na glowye a ty na ogonye (ipse erit in caput et tu eris in caudam)
- [Przychodzień […] zwyszszy się nad cię […], on będzie na głowie, a ty na ogonie (ipse erit in caput et tu eris in caudam)]
- murder
- 1888 [1407], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV[12], page 87:
- Iaco czso yest Conarsky mesczanom warczskym dal wynø o glowø newesczø, ta swø szmerczø vmarla, ale ne zabitha
- [Jako cso jest Konarski mieszczanom warcskim dał winę o głowę niewieścią, ta swą śmiercią umarła, ale nie zabita]
- (law) compensation for murder, usually with a fee to a feudal lord
- 1888 [1398], Romuald Hube, editor, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich z końca wieku XIV i pierwszych lat wieku XV[13], page 72:
- Iaco me Nicolaus slal do Michala, obeczugø gemv pomocz thich glow placzicz
- [Jako mie Nicolaus słał do Michała, obiecuję jemu pomoc tych głow płacić]
- head (part of bed where one places one's head)
- 1930 [Fifteenth century], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[14], 47, 31:
- *Pomodlw sze bogv Israel a obroczyl sze w glowi loszyczka (conversus ad lectuli caput)
- [Pomodl[i]w sie Bogu Israel a obrocił sie w głowy łożyczka (conversus ad lectuli caput)]
Derived terms edit
Related terms edit
Descendants edit
References edit
- Boryś, Wiesław (2005) “głowa”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
- Sławski, Franciszek (1958-1965) “głowa”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
- Bańkowski, Andrzej (2000) “głowa”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
- B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “głowa”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
Polish edit
Etymology edit
Inherited from Old Polish głowa.
Pronunciation edit
- IPA(key): /ˈɡwɔ.va/
- (Middle Polish) IPA(key): /ˈɡɫɔ.va/
Audio (file) - Rhymes: -ɔva
- Syllabification: gło‧wa
Noun edit
głowa f (diminutive główka)
- (anatomy) head (part of the body)
- (colloquial) head (individual person in relation to a group)
- Synonym: łepetyna
- head (person in intellectual terms)
- head (ability to reason)
- head (person's abilities in a given field) [+ do (genitive) = for what]
- head (person leading or in highest position)
- head; life
- head; ball (anything round resembling a head)
- head (upper round part as opposed to the base of something)
- hair; hairstyle
- (in the plural) head (part of an object, e.g. a bed, where a person would place their head)
- Coordinate term: nogi
- (obsolete, law) blood money, wergeld
- Synonym: główszczyzna
- (obsolete) cap, hat
- (obsolete) person with a big head
- Synonym: głowacz
- (obsolete) headquarters; capital
- (Middle Polish) murder
- Synonyms: morderstwo, zabójstwo
- (Middle Polish) chapter of a written work
- Synonym: rozdział
- (Middle Polish) The meaning of this term is uncertain.
- 1528, J. Murmelius, Dictionarius[15], page 49:
- Caput. Hupt Głowá
- 1551, S. Murzynowski, Testamentu Nowego część pierwsza[16], page 98v:
- ilé zaś żydowskiego [tekstu się dotycze] sktorego ſą mniéiſze słowa wźięté/ iako śię tego i zgrammatiki łatwie domyſliem nieściąga śię na głowę/ i nie tak pewnie na co inſzégo iako na kamień
- (Middle Polish) head; Further details are uncertain.
- 1564, Proteus abo odmieniec[19], page C2v:
- O to ſwego Márſzałká prożno maćie winić/ Podobno ma nieborak z głowámi [może: głosami] co czynić. Ziemię tłucze niewinną/ Kiy nie ieden w trzáſki/ Ogłuſzą go ná koniec ty zmieſzáne wrzaſki.
- 1590, S. Grabowiecki, Setnik rymów[20], page Ev:
- Ták twa łáſká/ cżłowieká/ tu ná świećie zdobi/ A w niwecż gniew obraca/ y ná głowę robi.
Declension edit
Derived terms edit
- białogłowa
- ból głowy
- czarnogłów
- dach nad głową
- dziobogłowiec
- gadające głowy
- głowacz
- głowiak
- głowica
- głowizna
- gorąca głowa
- harpiogłów
- koronowana głowa
- krętogłów
- łowca głów
- małogłowie
- marzenie ściętej głowy
- melonogłów
- mocna głowa
- nakrycie głowy
- oczko w głowie
- ogłowie
- olej w głowie
- pogłowie
- pogłówne
- półgłówek
- sieczka w głowie
- słaba głowa
- tęga głowa
- tępogłów
- urwanie głowy
- uskogłowik
- wezgłowie
- wielkogłowie
- wodogłowie
- wstęgogłów
- zawracanie głowy
- zawroty głowy
- zawrót głowy
- bić o głowę pf, pobić na głowę impf
- być na głowie impf
- chodzić po głowie impf
- ciosać kołki na głowie impf
- dać głowę pf, dawać głowę impf
- dać sobie głowę uciąć pf, dawać sobie głowę uciąć impf
- dostać obuchem w głowę pf, dostawać obuchem w głowę impf
- huczeć w głowie impf
- iść do głowy impf
- jeździć po głowie impf
- korona z głowy nie spadnie pf, korona z głowy nie spada impf
- krew uderzyła do głowy pf, krew uderza do głowy impf
- ładować do głowy impf
- mieć dobrze poukładane w głowie impf
- mieć głowę impf
- mieć głowę sześć na dziewięć impf
- mieć na głowie impf
- mieć nie po kolei w głowie impf
- mieć przewrócone w głowie impf
- mieć pstro w głowie impf
- mieć pusto w głowie impf
- namieszać w głowie pf, mieszać w głowie impf
- nie mieć gdzie głowy schronić impf
- nie mieć głowy impf
- nie mieścić się w głowie impf
- nie postać w głowie pf
- nie przebić głową muru pf
- nosić głowę impf
- podnieść głowę pf, podnosić głowę impf
- pokiwać głową pf, kiwać głową impf
- położyć głowę pod ewangelię pf, kłaść głowę pod ewangelię impf
- położyć głowę pod topór pf, kłaść głowę pod topór impf
- pomieszać się w głowie pf, mieszać się w głowie impf
- poskrobać się w głowę pf, skrobać się w głowę impf
- postawić na głowie pf, stawiać na głowie impf
- posypać głowę popiołem pf, posypywać głowę popiołem impf
- pójść po rozum do głowy pf, iść po rozum do głowy impf
- przemknąć przez głowę pf, przemykać przez głowę impf
- przerosnąć o głowę pf, przerastać o głowę impf
- przewrócić się w głowie pf, przewracać się w głowie impf
- przewrócić w głowie pf, przewracać w głowie impf
- przyszło do głowy pf, przychodzi do głowy impf
- rozjaśnić się w głowie pf, rozjaśniać się w głowie impf
- ruszyć głową pf, ruszać głową impf
- rwać sobie włosy z głowy impf
- schować głowę w piasek pf, chować głowę w piasek impf
- skrócić o głowę pf, skracać o głowę impf
- stać na głowie impf
- stać nad głową impf
- stanąć na głowie pf, stawać na głowie impf
- stanąć na głowie pf, stawać na głowie impf
- stracić głowę pf, traci głowę impf
- strzelić do głowy pf
- suszyć głowę impf
- ściągnąć na głowę pf, ściągać na głowę impf
- świat zawalił się na głowę pf, świat wali się na głowę impf
- uderzyć do głowy pf, uderzać do głowy impf
- unieść głowę pf
- upaść na głowę pf
- urwać głowę pf
- walić głową w mur impf
- wbić do głowy pf, wbijać do głowy impf
- wejść do głowy pf, wchodzić do głowy impf
- wejść na głowę pf, wchodzić na głowę impf
- wkładać łopatą do głowy impf
- włos z głowy nie spadnie pf, włos z głowy nie spada impf
- włosy stanęły dęba na głowie pf, włosy stają dęba na głowie impf
- woda sodowa uderzyła do głowy pf, woda sodowa uderza do głowy impf
- wybić z głowy pf, wybijać z głowy impf
- wylać kubeł zimnej wody na głowę pf, wylewać kubeł zimnej wody na głowę impf
- wylecieć z głowy pf, wylatywać z głowy impf
- zachodzić w głowę impf
- zakręcić się w głowie pf, kręcić się w głowie impf
- zapłacić głową pf, płacić głową impf
- zaszumieć w głowie pf, szumieć w głowie impf
- zawracać głowę impf
- zawrócić w głowie pf, zawracać w głowie impf
- zawrócić w głowie pf, zawracać w głowie impf
- zdjąć z głowy pf, zdejmować z głowy impf
- zjeżyć włosy na głowie pf, jeżyć włosy na głowie impf
- złapać się za głowę pf, łapać się za głowę impf
- zmyć głowę pf, zmywać głowę impf
- zwalić się na głowę pf, zwalać się na głowę impf
Trivia edit
According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), głowa is one of the most used words in Polish, appearing 21 times in scientific texts, 7 times in news, 7 times in essays, 129 times in fiction, and 91 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 255 times, making it the 204th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]
References edit
Further reading edit
- głowa in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
- głowa in Polish dictionaries at PWN
- Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “głowa”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
- “GŁOWA”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 2023 April 3
- Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “głowa”, in Słownik języka polskiego[21]
- Aleksander Zdanowicz (1861) “głowa”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861[22]
- J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “głowa”, in Słownik języka polskiego[23] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 845
Silesian edit
Pronunciation edit
Noun edit
głowa f
- Alternative form of gowa
Declension edit
Further reading edit
- głowa in silling.org