czuć

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *čùti. First attested in the 14th century.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /t͡ʃʲut͡ɕ/
• IPA^(key): (15^th CE) /t͡ʃʲut͡ɕ/

Verb

czuć impf (perfective poczuć or uczuć)

1. to stay awake, to stay up
   • Beginning of the 15th century, Kazania gnieźnieńskie‎^[3], page 176b:

     Te tho gysthe noczy pastiirze szøcz ony byly svog dobitek pasly y szøcz go ony byly stregly, a tesczy ony ne szø byly spaly, allecz ony szø byly czuly

     [Te to jiste nocy pastyrze sąć oni byli swoj dobytek paśli i sąć go oni byli strzegli a teżci oni nie są byli spali, aleć oni są byli czuli]

2. to watch over, to guard
   • 1930 [Fifteenth century], “Num”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)‎^[4], 3, 6:

     Sgromadz pokolenye Levi a kasz stacz przed Aaronem kaplanem, aby gemv poslvgowali a czvli (ut ministrent ei et excubent), a ostrzegali, czoszkoli k slvsbye przislvsze wyelkosci przed stanem swyadzeczstwa

     [Zgromadź pokolenie Lewi a każ stać przed Aaronem kapłanem, aby jemu posługowali a czuli (ut ministrent ei et excubent), a ostrzegali, cożkoli k służbie przysłusze wielkości przed stanem świadzieczstwa]

   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 39:

     Czaschi czągyączie noczy excubie

     [Czasy czujące nocy excubie]

3. to keep vigil
   • 1939 [end of the 14th century], Ryszard Ganszyniec, Witold Taszycki, Stefan Kubica, Ludwik Bernacki, editors, Psałterz florjański łacińsko-polsko-niemiecki [Latin-Polish-German Florian Psalter]‎^[5], Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, z zasiłkiem Sejmu Śląskiego [The Ossoliński National Institute: with the benefit of the Silesian Parliament], pages 62, 1:

     K tobe za swatla czuiø (ad te de luce vigilo)

     [K tobie za światła czuję (ad te de luce vigilo)]

4. to try, to attempt
   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 53:

     Paknyąly powod a sząpyerzs szą oth szebye daleko roszdny, tedy nye gynsza dawnoscz obrzeczona powoda zalvyączego o slodzeysthwo othpądza, nysz tylko trzechlethna, a ma dzyvowacz swemv lenyssthv, bo gdy wszystczy gnvszny a lenywy w posczyganyv swey skody malo czvcz szą obykly (qui in sui damni recuperatione minime curaverint vigilare)

     [Paknięli powod a sąpierz są ot siebie daleko rozdni, tedy nie jinsza dawność obrzeczona powoda żałującego o złodziejstwo otpędza niż tylko trzechletna, a ma[ją] dziwować swemu lenistwu [bo gdy] wszystcy gnuśni a leniwi, [jiż] w pościganiu swej szkody mało czuć są obykli (qui in sui damni recuperatione minime curaverint vigilare)]

5. (intransitive or reflexive with się) to know; to think, to suppose, to opine
   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 57:

     Vstawyamy, ysz gdi ktori naszich slachcziczow dzewką swoyą za mąsz da... A thakesz czvgemy o dzewkach szlachczyczow nyszszych vogevodi, aby ge za zywotha daly mąszom (idem sentimus de filiabus nobilium inferiorum a palatino)

     [Ustawiamy, iż gdy ktory naszych ślachcicow dziewkę swoję za mąż da... A takież czujemy o dziewkach ślachcicow niższych wojewody, aby je za żywota dali mężom (idem sentimus de filiabus nobilium inferiorum a palatino)]

   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 12:

     Ode wszego prawa thego they tho dzyedzyni othpadlym szą czvcz yma (ab omni iure eiusdem hereditatis sentiat se cecidisse)

     [Ode wszego prawa [tego] tej to dziedziny otpadłym się czuć ima (ab omni iure eiusdem hereditatis sentiat se cecidisse)]

6. to sense, to feel (to detect with one's senses)
   • 1895 [1448–1450], Franciszek Piekosiński, editor, Tłumaczenia polskie statutów ziemskich, Kodeks Świętosławów, page 47:

     Szs takego othdzelenya strona oboya czvye nyevszytek (sentit incommodum)

     [Z takiego otdzielenia strona oboja czuje nieużytek (sentit incommodum)]

   • c. 1500, Wokabularz lubiński, inkunabuł Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, sygn. Inc. 78d., page 123v:

     Sentire id est sensu percipere scilicet visu et auditu etc. czvcz

     [Sentire id est sensu percipere scilicet visu et auditu etc. czuć]

7. to forefeel, to presage
   • 1901 [1471], Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie, volume V, page 63:

     Czugye odoratur (dicit: Vah, procul odoratur, sc. equus, bellum, Job 39, 25)

     [Czuje odoratur (dicit: Vah, procul odoratur, sc. equus, bellum, Job 39, 25)]

8. The meaning of this term is uncertain.
   • 1874-1891 [15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności, volume XLVII, page 358:

     Czuya sentit

     [Czuje sentit]

9. The meaning of this term is uncertain.
   • 1880 [MIddle of the 15th century], Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności, volume V, page 279:

     Cum eciam ad guttulas longe inferioris deuocionis czvyącz male kropye daleko mneyschego

     [Cum eciam ad guttulas longe inferioris deuocionis czując małe kropie daleko mniejszego]

Derived terms

adjectives

• czujny

 

nouns

• czucie
• czujący sługa
• nieczujwiatrz

 

conjunctions/particles

• czu

 

Related terms

adjectives

• nieczujny

 

adverbs

• czujnie
• nieczujnie

 

nouns

• czujność
• nieczujność

 

conjunctions

• czuż
• toczu
• toczuż

 

Descendants

• Masurian: cucz
• Polish: czuć
• Silesian: czuć

References

• Boryś, Wiesław (2005) “czuć”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “czuć”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Mańczak, Witold (2017) “czuć”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
• Bańkowski, Andrzej (2000) “czuć”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, editor (2011–2015), “czuć”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN
• Ewa Deptuchowa, Mariusz Frodyma, Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej, Mariusz Leńczuk, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, editors (2023), “czuć”, in Rozariusze z polskimi glosami. Internetowa baza danych [Dictionaries of Polish glosses, an Internet database] (in Polish), Kraków: Pracownia Języka Staropolskiego Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish czuć. Cognate with English show and caution.

Pronunciation

• IPA^(key): /t͡ʂut͡ɕ/
• (Middle Polish) IPA^(key): /ˈt͡ʂut͡ɕ/

• Audio 1, czuć

  (file)

• Audio 2, czuć

  (file)

• Audio 3, czuć się

  (file)

• Rhymes: -ut͡ɕ
• Syllabification: czuć

Verb

czuć impf (perfective poczuć)

1. (transitive) to feel, to sense (to perceive with one's senses)

   Synonyms: odczuwać, uczuwać

   1. (transitive) to smell (to sense with the nose)

      Synonym: wąchać

   2. (transitive) to taste (to sense with the tongue)
   3. (transitive, obsolete) to hear (to sense with one's ears)

      Synonym: słyszeć

2. (transitive) to feel (to experience or have a particular emotion) [+ do (genitive) = for/towards whom]

   Synonyms: mieć, odczuwać, uczuwać, żywić

3. (transitive) to feel (to suspect or realize that something is happening)

   Synonym: odczuwać

4. (transitive) to feel (to suspect or realize that something will happen)

   Synonym: przeczuwać

   Tak żem czuł... ― I had a feeling that that was going to happen...

5. (intransitive, obsolete) to stay up (to not sleep)
6. (transitive, Middle Polish) to be alert or attentive; to try, to strive; to take care of, to look after; to guard, to defend
7. (Middle Polish) to feel; Further details are uncertain.
   • 1564, J. Mączyński, Lexicon‎^[6], page 124c:

     Sentire, Czuć.

   • 1588, A. Calepinus, Dictionarium decem linguarum‎^[7], page 790a:

     Persentio – Dobrzeczuię.

8. (reflexive with się) to feel (to experience an emotion or other mental state)
9. (reflexive with się) to feel like (to consider oneself as having traits particular to some group, personality, etc.) [+instrumental = like who]

   Synonym: uważać się

10. (reflexive with się, obsolete) to be conscious
11. (reflexive with się, Middle Polish, expressive) to feel (to suspect or realize that something will happen)
12. (reflexive with się, Middle Polish) to realize (to become aware of)

    Synonyms: uświadamiać się, zdawać sobie sprawę

13. (reflexive with się, Middle Polish) to be on guard; to think carefully; to look after; to try, to take care of

Verb

czuć impf

1. (transitive) to feel (to know well, typically by intuition)
2. (transitive) to forefeel, to presage, to sense

Conjugation

Conjugation of czuć impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		czuć
present tense	1st	czuję			czujemy
	2nd	czujesz			czujecie
	3rd	czuje			czują
	impersonal	czuje się
past tense	1st	czułem, -(e)m czuł	czułam, -(e)m czuła	czułom, -(e)m czuło	czuliśmy, -(e)śmy czuli	czułyśmy, -(e)śmy czuły
	2nd	czułeś, -(e)ś czuł	czułaś, -(e)ś czuła	czułoś, -(e)ś czuło	czuliście, -(e)ście czuli	czułyście, -(e)ście czuły
	3rd	czuł	czuła	czuło	czuli	czuły
	impersonal	czuto
future tense	1st	będę czuł, będę czuć	będę czuła, będę czuć	będę czuło, będę czuć	będziemy czuli, będziemy czuć	będziemy czuły, będziemy czuć
	2nd	będziesz czuł, będziesz czuć	będziesz czuła, będziesz czuć	będziesz czuło, będziesz czuć	będziecie czuli, będziecie czuć	będziecie czuły, będziecie czuć
	3rd	będzie czuł, będzie czuć	będzie czuła, będzie czuć	będzie czuło, będzie czuć	będą czuli, będą czuć	będą czuły, będą czuć
	impersonal	będzie czuć się
conditional	1st	czułbym, bym czuł	czułabym, bym czuła	czułobym, bym czuło	czulibyśmy, byśmy czuli	czułybyśmy, byśmy czuły
	2nd	czułbyś, byś czuł	czułabyś, byś czuła	czułobyś, byś czuło	czulibyście, byście czuli	czułybyście, byście czuły
	3rd	czułby, by czuł	czułaby, by czuła	czułoby, by czuło	czuliby, by czuli	czułyby, by czuły
	impersonal	czuto by
imperative	1st	niech czuję			czujmy
	2nd	czuj			czujcie
	3rd	niech czuje			niech czują
active adjectival participle		czujący	czująca	czujące	czujący	czujące
passive adjectival participle		czuty	czuta	czute	czuci	czute
contemporary adverbial participle		czując
verbal noun		czucie

Verb

czuć impf

1. (impersonal) to smell (to emit a particular smell, especially a bad one) [+accusative] or [+ od (genitive) = who/what smells], [+instrumental = of what]
2. (impersonal) to be felt (to be sensed)
3. (impersonal) to be felt (to be detected as a partuclar thing or person) [+accusative] or [+ od (genitive) = who/what smells], [+instrumental = as what]

   Czuć było, że jesteś Polakiem. ― I could tell that you were a Pole.

Conjugation

Conjugation of czuć def

present tense	czuć
past tense	czuło
future tense	będzie czuć
conditional	byłoby czuć
imperative	niech będzie czuć

Derived terms

adjectives

• czujny
• czuły

 

interjections

• czuj duch

 

nouns

• czucie
• czujnik
• czułek

 

verbs

• odczuć pf, odczuwać impf
• poczuć pf, poczuwać impf
• przeczuć pf, przeczuwać impf
• uczuć pf, uczuwać impf
• wczuć pf, wczuwać impf
• współczuć impf
• wyczuć pf, wyczuwać impf

 

verbs

• czuć bluesa impf, poczuć bluesa pf
• czuć coś impf
• czuć miętę impf, poczuć miętę pf
• czuć oddech na plecach impf, poczuć oddech na plecach pf
• czuć pismo nosem impf, wyczuć pismo nosem pf
• czuć się jak ryba w wodzie impf, poczuć się jak ryba w wodzie pf
• czuć się jak w domu impf, poczuć się jak w domu pf
• czuć się na siłach impf, poczuć się na siłach pf
• czuć się w obowiązku impf, poczuć się w obowiązku pf
• czuć się w prawie impf, poczuć się w prawie pf
• czuć się w swoim żywiole impf, poczuć się w swoim żywiole pf
• czuć w kościach impf, poczuć w kościach pf
• czuć wilgoć pod powiekami impf, poczuć wilgoć pod powiekami pf
• czuć wolę bożą impf, poczuć wolę bożą pf
• nie czuć nóg impf

 

Related terms

verbs

• czuwać impf

 

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czuć is one of the most used words in Polish, appearing 2 times in scientific texts, 0 times in news, 3 times in essays, 42 times in fiction, and 32 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 79 times, making it the 812th most common word in a corpus of 500,000 words.

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czuć się is one of the most used words in Polish, appearing 4 times in scientific texts, 1 time in news, 9 times in essays, 22 times in fiction, and 29 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 65 times, making it the 1004th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• czuć in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czuć się in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• czuć in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czuć”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czuć się”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• “CZUĆ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 28.02.2019
• “CZUĆ%20SIĘ”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 16.01.2015
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czuć”, in Słownik języka polskiego‎^[8]
• Aleksander Zdanowicz (1861) “czuć”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861‎^[9]
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czuć”, in Słownik języka polskiego‎^[10] (in Polish), volume 1, Warsaw, page 404
• czuć in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• czuć się in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego
• Wanda Decyk-Zięba, editor (2018-2022), “czuć”, in Dydaktyczny Słownik Etymologiczno-historyczny Języka Polskiego [A Didactic, Historical, Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish), →ISBN

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish czuć.

Pronunciation

• IPA^(key): /ˈt͡ʂut͡ɕ/
• Rhymes: -ut͡ɕ
• Syllabification: czuć

Verb

czuć impf (perfective poczuć)

1. (transitive) to feel (to sense using touch or neurons)
2. (reflexive with sie) to feel (to experience an emotion or other mental state)

Conjugation

Conjugation of czuć impf
	person	singular			plural
		masculine	feminine	neuter	virile	nonvirile
infinitive		czuć
present tense	1st	czujã			czujymy
	2nd	czujesz			czujecie
	3rd	czuje			czujōm
past tense	1st	czułch, czułech, czuł żech	czułach czuła żech	czułoch1) czuło żech1)	czulimy, czulichmy	czułymy, czułychmy
	2nd	czułś, czułeś, czuł żeś	czułaś czuła żeś	czułoś1) czuło żeś1)	czuliście, czuli żeście	czułyście, czuły żeście
	3rd	czuł	czuła	czuło	czuli	czuły
future tense	1st	bydã czuł, bydã czuć	bydã czuła, bydã czuć	bydã czuło,1) bydã czuć	bydymy czuli, bydymy czuć	bydymy czuły, bydymy czuć
	2nd	bydziesz czuł, bydziesz czuć	bydziesz czuła, bydziesz czuć	bydziesz czuło,1) bydziesz czuć	bydziecie czuli, bydziecie czuć	bydziecie czuły, bydziecie czuć
	3rd	bydzie czuł, bydzie czuć	bydzie czuła, bydzie czuć	bydzie czuło, bydzie czuć	bydōm czuli, bydōm czuć	bydōm czuły, bydōm czuć
pluperfect tense2)	1st	bōłch czuł, bōłech czuł, bōł żech czuł	byłach czuła była żech czuła	byłoch czuło1) było żech czuło1)	byli my czuli, bylichmy czuli	były my czuły, byłychmy czuły
	2nd	bōłś czuł, bōłeś czuł, bōł żeś czuł	byłaś czuła była żeś czuła	byłoś czuło1) było żeś czuło1)	byliście czuli, byli żeście czuli	byłyście czuły, były żeście czuły
	3rd	bōł czuł	była czuła	było czuło1)	były my czuli, byłychmy czuli	były czuły
conditional	1st	bych czuł	bych czuła	byście czuli	by my czuły, bychmy czuły
	2nd	byś czuł	byś czuła	byście czuli	byście czuły
	3rd	by czuł	by czuła	by czuło	by czuli	by czuły
imperative	1st	niych czujã			czujmy
	2nd	czuj			czujcie
	3rd	niych czuje			niych czujōm
active adjectival participle		czujōncy	czujōncŏ	czujōnce	czujōncy	czujōnce
passive adjectival participle		czuty	czutŏ	czute	czuci	czute
verbal noun		czucie
1) Personal neuter forms might be considered nonstandard, protological, or nonce, appearing mostly in literature to refer to grammatically neuter nouns, however might also be used for people who prefer neuter forms. 2) The pluperfect is either archaic or obsolete and now used for conditional in the past.

Verb

czuć impf

1. (impersonal) to smell (to emit a particular smell, especially a bad one)

Conjugation

Conjugation of czuć def

present tense	czuć
past tense	czuło
future tense	bydzie czuć
conditional	było by czuć
imperative	niych bydzie czuć

Derived terms

adjectives

• czujny
• czuły

 

verbs

• przeczuć pf

 

Related terms

nouns

• czujność
• czułość
• uczucie

 

Further reading

• czuc in dykcjonorz.eu
• czuć in silling.org
• czuć_sie in silling.org
• czuć_czym in silling.org
• Aleksandra Wencel (2023) “cuć”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski‎^[11], page 129
• Aleksandra Wencel (2023) “cuć śe”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski‎^[12], page 129