Wiktionary

Appendix:Nakh-Dagestanian Swadesh lists

This is a Swadesh list of Northeast Caucasian languages, specifically Avar, Andi, Akhvakh, Aghul, Dargwa, Lezgi, Lak, Rutul, Tabasaran, Tsakhur, Chechen, Ingush and Bats, compared with that of English.

Presentation edit

For further information, including the full final version of the list, read the Wikipedia article: Swadesh list.

American linguist Morris Swadesh believed that languages changed at measurable rates and that these could be determined even for languages without written precursors. Using vocabulary lists, he sought to understand not only change over time but also the relationships of extant languages. To be able to compare languages from different cultures, he based his lists on meanings he presumed would be available in as many cultures as possible. He then used the fraction of agreeing cognates between any two related languages to compute their divergence time by some (still debated) algorithms. Starting in 1950 with 165 meanings, his list grew to 215 in 1952, which was so expansive that many languages lacked native vocabulary for some terms. Subsequently, it was reduced to 207, and reduced much further to 100 meanings in 1955. A reformulated list was published posthumously in 1971.

Lists edit

№ English Avar Andi Andi (Munin Dialect) Akhvakh Aghul Dargwa Lezgin Lak Rutul Tabasaran Tsakhur Chechen Ingush Bats
1 I дун ден ден дене зун ну зун на зы узу, изу зы со со со
2 you (singular) мун мен мен мене вун xӀу вун ина вы уву, иву гьу хьо хьо хьо
3 he гьав гьедев, гьедей, гьедеб гьедев, гьедей, гьедеб гьуве, гьуе, гьубе ги, тӀи, хьали гьих, их ам, им ва аӀад думу, мугъу мана и, иза из иза
4 we ниж илІил (инклюзив), ищил (эксклюзив) илІили (инклюзив), ищили (эксклюзив) илӀи, исси чин нуша чун жу йаӀ ичу, учу ши тхо тхо ве, вай, тхо (эксклюзив)
5 you (plural) нуж бисил биссили ушди чун хӀуша куьн, цуьн зу вэ ичӀву, учӀву шу шу шо шу
6 they гъол, гьал гьелъевул, гьедевул, гьунговул гьегевили гьуйи гивар, мивар, ливар гӀихти,ихти абур, гьабур, ибур вай, тай, мий, кӀай, гай ́аӀбыр дукьри, дурар манбы уьш уж о̄би
7 this гьаб [[]] [[]] гьабе, гьачебе гьеме, ле гьиш, иш и, им ва мид му ман, ина х1ара, йера ер вуна̄х, вум
8 that гъоб [[]] [[]] гьудубе, гьудучебе ге гьихкӀубил, ит а, гьа му, та, кӀа, аӀад гьадму, тму шенке дӀора, дIорниг дӀа вар вух
9 here гьани [[]] [[]] гьаге миса гьишкӀуб, ишаб инал шикку м́ия мушваъ, гьамушваъ инаь кхузахь, хIоккхузахь, хIоккхехь укхаз укха̄з
10 there гъоба [[]] [[]] гьуде тисаъ ихаб, итаб а́нал; гьанал, ана, гьана тикку ти́на гъушваъ, гьадшваъ [[]] цигахь, эццигахь, эццахь цига [[]]
11 who щив, щий, щал эмига, имга инго чуви, чуйи фуш ча, чи вуж цу вуш фуш, гьуш вушу мила мала меᴴ
12 what щиб иб, эбига, эбгъи, ибгъо иббо чуби, чури фи си, се вуч ци щ́иви фу, фи гьиджо хӀу фу вух
13 where киб, кив, кий, кир инукку инугъи, инусси гьагилӀи нанди каниб, чинаб гьина чув й́илы наан, наши ненгене, ня, ненчепе мичахь мича миче, мичреᴴ
14 when кида инна инна чунда мус мурт, сикъе мус та мыс гьела, фила мыса маца маца мацаᴴ
15 how кин экьи, икьол гьикьо чвигве фиштти сион, сен гьикӀ цукун ш́увны фици нягьад, няхъуд муха мишта мохь, мохье̄
16 not гуро су ссу голъӀе ваъ ахӀин туш, ваъ къа- ваъ, дишь -дар -деш ца, ма, хIа-хIа дац мо, цо
17 all кинабго ибгу джвагьансси анкьӀода, чугадала, чвиля джалла либилла, лебилра вири циняв син, сие́ни вари гыргын массо деррига вомаъ
18 many гӀемер бигьугу игьани богъода пара дахъал пара, гзаф чӀявусса бал́а аьхчӀваъ хетта, хедда дукха дукха дукх
19 some чанго чомло чонгуло чамисса сур чумал са шумуд цаппара ш́умуд иди цӀюбси са-кьолле масайтта, масийтта масайтта ме̄лъмеъ
20 few цодагьаб, цодагьго;дагьаб, дагьго мичІигу мичIигу анчада са чІукь камти цакьила са тӀимил, тIимил чанни, чансса п́ядды цӀюб, цӀиб гІылда жиммала, кIеззига къеззига кІадзакІ
21 other батӀияб [[]] [[]] челяда, багьада сараф итилти, итиль, цархӀил маса, муькуь цамур, гамур м́адды гъайри, жжара бадалин кхи, кхиниг кхаво [[]]
22 one цо себ севи чебе сад ца сад ца са саб са цхьаъ цхьаъ цхька
23 two кӀиго чІегу чIе кӀеда къуд кӀел кьвед кӀива кьуад кьюб кьоІд шиъ шиъ ши
24 three лъабго лъобгу лъови лъӀвада хьибуд, шуьбуд, шибур хӀябал пуд шамма хьи́быд шибуб хьебыд кхоъ кхоъ къо
25 four ункъго богъгъогу боо бокъӀода кьуд авъол, авал кьуд мукьва йу́кьуд йюкьуб йокьуд диъ диъ дІивъ
26 five щуго иншдугу инщду ищдуда уьфюд шел гьуял вад ххюва хьуд хьуб хьод пхиъ пхиъ пхи
27 big кӀудияб бечІуха бечΙуха инкӀабе ахӀа халаси чӀехи хъунмасса чlехӀи́д аьхюв [[]] доккха, сийлахь сийлахь даккхо̄ᴴ
28 long халатаб беххула беххула баххадабе ерхеф гӀиркъал, бухъяна яргъи лакъисса хӀуля́хӀды ярхув хылийн деха дIаьха да̄ххеᴴ
29 wide гӀатӀидаб мочи къави къӀадабе аркъеф вягӀул, бягӀуси гьяркьуь уттасса а́къурды яркьув аІкьыІн шуьйра, стомма шера шо̄риᴴ
30 thick бицатаб бищи биши цӀцӀарадабе цӀуеф цӀирхӀил, бузил, буршул, бабза яцӀу ганзсса хули́хьды ацӀув кІыххьин стомма, верстана сома дарстІе̄ᴴ
31 heavy бакӀаб гьокІору гьокIору гьокӀорадабе юркъеф, къекъеф зугьал, декӀси залан кӀусса йю́къды гъагъув, аькъюв йыкьыІн деза деза дацІӣᴴ
32 small, little гьитӀинаб мичІи мичIи инкӀкӀвабе бицӀи биштӀал, никӀаси гъвечӀи, бицӀи чӀивисса кӀы́ды бичьив, бицӀув кІылин жима зIамига кІацІкІо̄ᴴ
33 short къокъаб бочо бочо бачадабе кьантӀа жекъеф къантӀа куьруь кутӀасса джи́кды жжикъув джитІан доца лоаца да̄цуᴴ
34 narrow чӀедераб чІчІитІир чIидир цӀцӀедедабе исалф кьакьал гуьтӀуь къумасса иса́лды ккурув дарын готта готта коттиᴴ
35 thin тӀеренаб белура бекьера бакьӀарадабе шиккеф, кӀиллеф, туллеф, назик гъорцӀа, букӀула, букӀулси, хӀярза, назикъси шуькӀуь кӀюласса кӀхӀы́лды чӀиллув кІуІван, кІыІван дуьткъа диткъа дутІкъиᴴ, къиолда̄лъеᴴ
36 woman чӀужу йешикІа гьорчIчIукIа акӀкӀа хир, хумбеф хӀунул адам паб, хнуб хъамитайпа хьыды́лды шив хьунаще зуда, сте кхалсаг пстIуйн
37 man (adult male) бихьинчи, чи кунтІакІа, кунтІикІа кунтIукIа экӀва шуй, идем мургьул адам итим адамина эӀдя́ми, выгӀы́лды жилур адамий стаг маӀсаг стIакI
38 man (human being) гӀадан, чи гьекІа гьекIа анде инсан адам, инсан инсан, кас, итим инсан инса́н адми, эрми адами стаг, адам саг, адам а̄дмиеᴴ
39 child лъимер мочІи мичIи мочIи микIе шиниккв, багӀаж дярхӀа, хъяша, урши бицIек, аял оьрч хыны́х бицӀур, байришш бала бера, баьр бер бадер
40 wife чӀужу, лъади гьорчІчІи гьорчIчIи акӀкӀи хьир хьунул паб, къари щарсса гъари́ хпир хъунаще зуда, сте сесаг пстIуйн
41 husband рос кунтІа кунтIа минарекӀва, ххеве шуй, шув мургьул, амарсар, мурул гъуьл лас выгӀы́л жви адамий мар, майра мар мар
42 mother эбел, баба ила ила иля, баба бав, баб адай, неш, аба, неней диде, бах, деъ дада, нину нин дада, баб ед' нана нана нан
43 father эмен,дада има има има, дада дад ази, дудеш, ада, дадай дах мямма, ппу дид гага, аба дакӀ да да дад
44 animal хӀайван гьайван бишонди бечӀуха, хӀема нахчир, хӀайван мицӀираг гьайван, нечхир жанавар хъейва́н жжанвар, кьуцӀбил гьаІйван экха аькха а̄кх
45 fish ччугӀа хвами хван ччугӀа, джугӀа чӀекӀ, балугъ балихъ хъяша гъед, кIезри, балугъ чавахъ, балугъ балу́гъ чичӀ балугъ чӀара чкъаьра чІа̄р
46 bird хӀинчӀ щеким щекиб щакиба жакьв арцан нуькӀ лелуххи шуру́к жакьв шитІ олхазар оалхазар хьа̄цIукI
47 dog гьой хой хей хве, хвайи тула, тарта, гъуй хя, гажа кицӀ ккаччи тыла́ ху хва жӀала жӀали пхьу
48 louse нацӀ ноцІцІи ноцIцIи нацӀцӀи нетт ниръ, нер нетI нацӀ лихӀь ницц вихь меза меза, маза мацI
49 snake борохь берча, берка берка бека илан, рашв чичӀала гъуьлягъ шатта гӀар битӀ хоче лаьхь, боьха хӀума бIехал ла̄хь
50 worm хӀапаро жолка берка бека шар, милякъ милякъ шар, квак кьюнукьяй шатта мулу́х мяляхъ абравучІе нӀана нIана нIан
51 tree гъветӀ реша, кьетІур решалIу руша кӀур, дар, цӀахун галга, галги ттар мурхь хук гьар юв, йив дитт га хеᴴ
52 forest рохь решу решдусси миса рошо дар вацӀа ттам, рук вацӀа дам яркку чӀалагъ хьун хьу хьуᴴ
53 stick тӀил анса [[]] чӀули рес, кӀаш, кӀекӀец, пӀая мурчӀ, дирхӀа, тӀерхьа тӀвал, лаш, ланш, кIарас ттархь тъул маргъу дал дечиг, гIаж гIадж кІверт
54 fruit пихъ пихъи, бихъи пихъи михъи йемиш цӀед, цӀедеш емиш ахъулсса ямиш цӀиргъ мейва стом сом хе̄хил
55 seed хьон шен шен кьетӀу тум гьви, гье цил, тум гьанна т́ухум дил, ццил тохум хӀу ги, генараш тесл
56 leaf тӀамах лъахиб кьол кьӀанде цӀав, кӀеж, пӀагӀаж кӀапӀи пеш чӀапӀи кӀурукӀ кӀаж ярпагъ гIа гIа по̄тол
57 root кьибил гьикьим гьикьиви экье мерӀ, кьачӀай, бун мякь, хIячи, имхIя пун, чӀарахв, дувул мархха гӀаб жжив, кьав кок орам овла дзир, садзир
58 bark (from tree) хъал хъал, макъар макъар хъали къарк кам, гIянкIа чкал макьара джуга́л ггали кʼапых кевстиг коаст керк
59 flower тӀегь жъинжъи джинджи ццицци тук вава цIуьк тӀутӀи, ччуьк бычӀ куку, кюккю тІетІ зезаг зиза бубукІ
60 grass хер кІордо гьунчIа, кIордо жоми чӀир кьар векь, хъач уртту укьх укӀ окӀ буц буц да̄жар
61 rope квар рошан рошани рацӀцӀи, квари гатӀил гьая, чӀиъ, дигьни, гьуя еб хьхьва у́хур тӀурин туІ тӀийриг, муш муш токI
62 skin тӀом бакІол, цІцІуку хъали, бакIоли хъали, цӀцӀоко хам,, къарг, кьудекь, леӀ, кӀечӀ кам, кабц хам, къар бурчу къыды́къ кьирикь къека чӀор, цIока цIока кхакхаᴴ
63 meat гьан рикьи рикьи рикьи йакк диъ, диг як дикӀ йак йикк чура дилх, жижиг дулх дитх
64 blood би гьин гьини гьини ииъ хӀи, хӀе иви, ви оь э́Ӏбыр иффи еб цӀий цIий цIиг
65 bone ракьа рокьи рокьи ракьи кӀараб, ирк лига, ликка кӀараб ттаркӀ кьӀыры́б йиркк баркӀ даьӀахк тIехк дзол
66 fat (n.) кьаралъи чІачІилъир, чоралъир чIаилъири, соси чаралъе мав хӀоли, хӀяли, гӀявадеш макь, хъуцIур; чIем аьгъушиву кӀхыш хьял, чагъ маъа мохь мухь коᴴ, са̄л, мичиᴴ
67 egg хоно кІоркІон кΙоркΙон хъӀану гъарагъал гидгари ккакка ккунук гъылы́гъ гугу, пелихюв гъугъ хӀоъ фуъ гагаᴴ
68 horn лълъар гъгъон къина анкӀатӀи кӀарч мукеки карч кьири, хъи кач карчӀаъ гач мӀаӀ муIа мIаъ
69 tail рачӀ мигъорчІчІу мигъорчIчΙу калӀи руж кӀими, арги ттум, ручI магъ джибы́р рижв биӀтй цӀога цIог мугI
70 feather хӀули лъиру щекиболIи бугьу хӀули пӀурцӀ пяхӀул, пухӀяла цӀакул тӀиму, къув гъана́т зик, хьинцӀ кукра пелаг, перо бедарг бумбул
71 hair рас лъин матIукIовили кари, гъосо чӀар гъиз, чур, чурми, гъез чӀар(ар) чӀара, кӀиз чӀар, чӀарбыр куш чӀар мас, месаш мос бедж, чо, джа̄гар
72 head бетӀер мийар мийари мина кӀил бекӀ кьил бакӀ укӀу́л кӀул калле корта корт корт
73 ear гӀин гьантІикІа гьантIикIа гьанде йабур лехӀи яб вичӀи убу́р ив кӀири лерг лерг ларкI
74 eye бер гьаркІу гьаркIу кӀегьа ул хӀули вил я ул ул ул бӀаьрг бIарг бIаркI
75 nose мегӀер магьар ссункIа мигӀа хъвяхъ къанкъ нер май хьэхь хъюхъ хъов, къов мара мераж марлъ
76 mouth кӀал кІол кIоли къӀели сив мухӀли, кьак сив, кьуф кьац гъал ушвъ гІалʼ бага баге бак, чIочI
77 tooth гӀус сол сол чилё силев цула свах, сас ккарччи сыс сиби сили церг царг царкI
78 tongue мацӀ мицІцІи мицIцI мицӀцӀи мез мез, мец, лезми мез маз миз мелдз миз мотт мотт мотIтI
79 fingernail малъ мулъа букьини милъӀо кӀиркӀ нико кек михь хьэб шшав хьубана маӀар мIара мIайр
80 foot хӀетӀе чукІа, чІекІа чIикIалолъи гьикьулъир цӀцӀекӀа лакун кен бекӀ-кьяш кьуьл? бакӀччан гъил гъумпӀ мыкІли кӀаж лаьпа, ког тІерп, кокIен тІерп
81 leg хӀетӀе чукІа чIикIа легъи, никва лак кьяш кӀвач, лик ччан гъил ликк гъел ког ког кокI
82 knee наку нико ххинкIил мукъIу къакъ кьукьа метI, кьунт ник къуа́къ кьамкь кьараца гол го гоуг
83 hand хъат рела рикьи рекьIа хил накъ, хъат гъаб, гъил ка хыл хлин гагь, хил патак куьг кулг тІотІ
84 wing кваркьи кваркьа лъира лъиро хьар духьала, дукала лув хъа гъана́т хилицц, хлинцц къанат тӀам ткъам пIІа̄н
85 belly чехь бакІвали ихови река фун кони руфун лякьа ухӀу́н фни вухун гай гийг гагаъ, кІучІ
86 guts бакь-кӀач ццула къаббокьи бакьикӀачи рудар дарг къенер, раттар хютту ру́дбыр вудар, рудраъ ичІапат чуьйраш, лоьйхьаш че айхь
87 neck габур гару гару кӀоли гардан хъоб, хъяб гардан, кьам, хев ссурссу гарда́н хьянтӀ гардан ворт, яьӀна фоарт сакIер
88 back мугъ мигъул мигъул ракъвалӀи кафал къакъ юкь, кьул бянивсса, бархӀ йикӀъ кьял, йирф йыІкь букъ букъ сукІи, йукъ
89 breast керен кока кука, лабури кьӀабу мухур михъири хур хъазам мыхы́р нанай, мухур муху накха накха тIа̄р
90 heart ракӀ рокІо рокIо ракӀва иркь уркӀи рикӀ къюкӀ йикь юкӀв йикӀ дог дог докI
91 liver тӀул релилІлІи рекIилIи рикьӀелӀи лекь дуликӀ лекь ттиликӀ лакӀ ликӀ кІыпʼкІам доӀах дийхк дIеъ
92 to drink гьекъезе цІцІаду цIцIаду цӀцӀарурулъӀа ухас ужис, ужес хъун хӀачӀлан, хӀачӀан ра́гӀас убгъус илʼогъас мала мал ме̄лъаᴴ
93 to eat кваназе икунну укину ункунулъӀа, къонулъӀа, къамунулъӀа гӀуьтӀас укес тӀуьн (нез) дукан и́ляс уьпӀюз, уьтӀюс охьанас даа даа да̄къаᴴ
94 to bite хӀанчӀизе къамму къаму къелечӀурулъӀа, къурурулъӀа кьатӀикӀас, чуркъас кьацикес жакьун, кӀасун, саралай авун кьацӀа тӀун сыс аӀас гъанцӀ апӀуб аьцайаънас цеста, цергаш йохка царгаш етт царкІ йалъаᴴ
95 to suck цӀункӀизе боххинну, цІцІунну цIцIунну бахъӀурулъӀа супас чӀапбакьис, чӀяпбирес, чӀяпикӀес, супӀбарес фитӀинун цӀупӀа тӀун тӀу́джас ккубхъус, чъуггус (чъубггус) гехъас, одгий цӀубда Iувда дакхаᴴ
96 to spit тузе туду, ту туйи турулъӀа туьтуь фаатас ту дахъас, туикӀес тфу авун, цуькIуьн вигьин пув тӀун тӀу ле́ес тув апӀуб, шюш ккартӀуб тю туй кхосса, шеташ кхосса тугаш кхувса туй кхеттаᴴ
97 to vomit лагӀизе кІаркІашду, кІарду кΙарду инцӀцӀаххурулъӀа хъагъилчас гьавулхъес, гӀегӀдарес кьакьумарун, экъуьчун кӀарчӀ биллан хӀу ла́ас чӀябгъюс гьапяуй гъаляас Ӏетто Iеттаде докІ ре̄вадалар
98 to blow пузе пуду пуйло лъвелёрулъӀа, гьурулъӀа уфкъучикъас уфикӀес уф гун уф чин уӀуф а́Ӏас уф апӀуб цораас хӀуп баха, мох хьекха хьекха пуа̄лъар, чубе̄радаᴴ
99 to breathe хӀухьел цӀазе гьухьелбухиду шанакъущирало, хIухьели асси рехъурулъӀа нафас дивас гьигьикис ял къачун ссихӀ бигьин нафа́с ля́шус ачӀаккуб нафас алятас садеӀа садаха сунткадаᴴ, сунтк
100 to laugh велъизе волълъиду гьагьадалъу вадалъӀурулъӀа, йадалъӀурулъӀа, бадалъӀурулъӀа илкъас дукӀарикис, дукарикӀес, дукарвирхӀес хъуьруьн хъян якьъ а́Ӏас аьлхъюб аьлкьана дела дела де̄лаᴴ
101 to see бихьизе гьагъгъиду гьаулълъири гьаригурулъӀа агвас шибаис, чебиэс акун чӀалан, ккаккан аӀгас аьбкъюв, аьркъюв, рякъюб къаджес га, са га бIаргаго дагаᴴ
102 to hear рагӀизе анлъиду анлъу алъӀунулъӀа ун ваьс иргъис, бикьес ван атун, ван хьун баян, баллан ун а́хӀус ерхьуб, абкув, йибхьув гъажхес хаза хаза хацІаᴴ
103 to know лъазе цІинну цIинну бекъӀурулъӀа хьар вьас валис, балес чирун кӀулну бикӀан а́цӀас аьгьяхьуб ацІахьес хаа ха хаъаᴴ
104 to think пикру гьабизе, ургъизе багуду, ургъунну ургъунну, бигу унгъилёрулъӀа фикир къас пикриикӀис, гьанбиркес кьатIун пикри бан фикр а́Ӏас хиял апӀуб фикир хаьас (хес) ойла йа уйла е дакІлавар, де̄кІардаᴴ, дакле̄вар, даклацар
105 to smell сунтӀизе шан, шанбахиду, шунну шанбахора, шунну шванкьварурулъӀа, шванурулъӀа нии къас сунтикӀис, сунтӀикӀес ни чIугун ссунтӀ учин ил а́Ӏас ниъ ззиггуб эва къа, эва гьаъас хьожйа яха, хьожа кхета хьаж кхета хьейчІ йа̄лъаᴴ, хьейчІ йа̄кхаᴴ
106 to fear хӀинкъизе сирдир сирдир лъӀурулъӀа гьучӀвас урухкӀес кичӀе хьун нигьа услан гичӀ а́Ӏас гучӀ апӀуб хъаІркьыний кхера кхера ге̄зол
107 to sleep кьижизе кьихинну кьелу кьункӀунулъӀа гъархьас усис, усес ксун шанан са́хас абхус, ахус къапихьас наб йа, вижина 1а наб е то̄хьаᴴ
108 to live гӀумру гьабизе вахунну, вукІуду, умури, чІаголъир дунйал джу, гьину шанносси, умру гӀуми гурулъӀа яшамиш ваьс, дуламиш ваьс хӀарис, хӀериэс уьмуьр гьалун ялапар хъанан, оьрму бутан яӀша́миш чӀейи гъудзус ешемишхьес сагъна, ыІмыр даха даха дин хилъаᴴ, дин, денол
109 to die хвезе вучІиду, вучІоб, бичІоб гьукьу вукьӀурулъӀа, йикьӀурулъӀа, бакьӀурулъӀа, бикьӀурулъӀа, рикьӀурулъӀа кӀес, кечӀмиш ваьс ибкӀис, убкӀес, вебкӀес кьин, рекьин ивчӀан йикӀи́с ликӀус, кӀус хъикІас, раІгьматхъа, аркІыний, хъикІуна дала ле далаᴴ, далиᴴ
110 to kill чӀвазе жъабу гавилу вукьӀорулъӀа, йикьӀорулъӀа, бакьӀорулъӀа, бикьӀорулъӀа, рикьӀорулъӀа кьини хьавшис , кавшес, каршес рекьин, яна кьин бивкӀлан, бивчӀан йикӀя а́Ӏас йихус гикІас вен ве дІеваᴴ
111 to fight къеркьезе вахиду гьикьаху вухъурулъӀа, йихъурулъӀа, бухъурулъӀа, рухъурулъӀа укъас ургъис, вирхӀес, ургъес женг чӀугун, ягъунар гьалун лачӀун уклан ки́читкхас чӀибггус, кчӀихус сачахарас лата лата бухь баᴴ
112 to hunt чанадизе чониду чони джулълъири чанадилёрулъӀа гІурч акьас гӀяирвашис, умцӀeс гъуьрч авун, гъуьрч ягъун авли уклан, хъирив агьлан [[]] хючи апӀус кьонахъя, гьаркьыний талла тIакхе не̄йдребадалаᴴ
113 to hit кьабизе чІинну домеви, кIутIичу кьварурулъӀа йирхІас бахъас, бяхъес ягъун рищун кы́чипхыр йевус, гъевус эхаІс, ыхъаІс тоха тоха те̄пхаᴴ
114 to cut къотӀизе букъиду букъолълъири къерурулъӀа, букъурулъӀа атІас балъиес, рурчес, кебердес атӀун, тукӀун кьукьлан, духълан сур а́Ӏас алдабтӀус, гьарабтӀус гатхас хадо, цаста теда, даккха титІаᴴ
115 to split бикьизе хъаболлу бохъонту бучӀорулъӀа ругІас, аргІас буртӀес, бутӀнадбирес, декlарбарес паюн, чара авун дачӀин гуаӀл а́Ӏас капӀус хъахас декъа, къастада декъа дахькъе̄гаᴴ
116 to stab [[]] хӀунчизе [[]] [[]] сороорулъӀа [[]] хъячӀэс, хъячбирес, къизбарес, аттахъес сухун, хусун кьутлан ы́хыс аьрхюс [[]] Ӏотта Iотта [[]]
117 to scratch хъарсизе [[]] [[]] хъасурулъӀа [[]] хъабшикес, къяббарес чухун, цIарун ххарцив дуллан, ххяппа дуцӀин ча́ркуас цӀахуб, чӀюргъюб [[]] арс дан, маӀар таса секаш даха дахе̄хадар
118 to dig бухъизе хвару тIинкIумагъу батӀорулъӀа рукІас укъис, икъес эгъуьнун дихлан (аьрщи); дуклан (ххунтӀа) лэ́йхас иригьус, уьрхъюс, уьдюхъюс аликӀарас ахка ахка, баккха, даха ахкІаᴴ
119 swim лъим ххазе коллу келлу лълъенкьӀонулъӀа салав акьас кочӀдякьис, кӀуртӀикӀес сирнав авун гьузун хьяд а́Ӏас чӀучӀуруфан, ккадаури гъягъюб гьуІзмишхьес нека да наьк де цуладалаᴴ
120 fly боржине буру бурду вугъурулъӀа, йигъурулъӀа, багъурулъӀа, бигъурулъӀа, ригъурулъӀа гьишас арсис, арцес лув гун лехлан лэ́йчас тӀибхус, тӀирхус апихас тӀемадала гIетта гапре̄надалаᴴ, хьале̄цдалаᴴ
121 walk вилъанхъизе волІиду велIиду волӀурулъӀа, елӀурулъӀа, болӀурулъӀа, ролӀурулъӀа вес вашис, вашес къекъуьн, фин занан йи́рхӀыс гъягьюс, ругъус хохарас, икарас лела, вагIа лела ихаᴴ
122 come вачӀине вугъгъиду вуолIо вокъӀурулъӀа, екъӀурулъӀа, бекъӀурулъӀа, рекъӀурулъӀа адес вакӀис, вакӀес атун учӀан йи́кӀыс гьюс айрес ва, хьа ва ва даъаᴴ
123 lie вегизе гиру гиду кӀонулъӀа ахъухвас хӀайсис, кайхьес, геризес къаткун утту ивхьуну икӀан а́Ӏлукас дахъус къалихьас Ӏилла алла чудишаᴴ
124 sit гӀодов чӀезе гьогъгъу вукІуду мистагъу гъадукӀурулъӀа, гъадикӀурулъӀа, гъадакӀурулъӀа, гъадекӀурулъӀа аькьвас хьайис, кайэс ацукьун щяикӀан су́кьус депӀюс, деуъс гюурас хиъна 1а вагIа чуха̄ъаᴴ
125 stand вахъун чӀезе зуди вигъиду гьичIчIило йигъу къӀинурулъӀа гъузанас тӀашхьайзис, тӀашизес, айзес акъвазун ацӀан лу́зас дийикъус, дугьубжъус ипеззарас латта латта ла̄ттаᴴ
126 to turn сверизе кІоликьу ссору, чиргишду пардоту ссорурулъӀа хабалдаркас ласухъес, ласбирес, сирухъес, сирбарес алчударун, элкъуьруьн кӀура баен бан рувхьа́ ́Ӏас гьибицӀус, илтӀикӀус аликІарас хьийзда кхастра го̄гих де̄рцІаᴴ, го̄гих дерцІдаᴴ
127 to fall гӀодов ккезе буккуду букку гъаде гуцӀцӀурулъӀа, гъаде гицӀцӀурулъӀа, гъаде гецӀцӀурулъӀа, гъаде гоцӀцӀурулъӀа алархьас хьайхьис, каркес, кайкес аватун агьлан лу́кас алдакус, аъхъус къаайхьас дожа тIадала ахьдо̄жаᴴ
128 to give кьезе иччиду иччиду охьурулъӀа йес лугьис, лугес гун, вугун дулун, дуллан выс тувус гьепес дала [[]] далъаᴴ, те̄лъаᴴ
129 to hold кквезе бичxиду биччу бихьурулъӀа фацанас буцис, буцес кьун дугьан ха́къас бисус, дисус акъас латто лацца дІе̄пІдаᴴ, корлацдаᴴ
130 to squeeze данде къазе цІцІуру цIцIурду къинорулъӀа кечІурхас гӀинихьис, гъяжбирес чуькьуьн, илисун чӀувин бан сичи́бгӀас чӀибкьус, чӀиркьус къичІокварас Ӏовда [[]] дахьхьачІкъаᴴ, дахьгацІурадаᴴ
131 to rub бацӀине чІчІанну берцIцIенну илӀилӀорулъӀа чІир акьас суркикӀис гуьцӀун, алтадун ссуку буллан эхӀле́йтяс архус, кттатус, каратус гьакалаас хьекха [[]] дахьцІамдаᴴ, цІа̄шладаᴴ
132 wash чуризе абчиду арчу чорулъӀа ъІуччанас дирцес, ицес, бирцес чуьхуьн шюшин йи́дгӀыас жжикӀус гьогъалас дила [[]] дилдаᴴ
133 to wipe бацӀине чІчІанну берцIцIенну мацӀцӀонулъӀа чІир акьас бушкес михьин лишин тамы́зыӀын жжабкус, марцц апӀуб гьакалаас дӀахьакха [[]] дахьцІамдаᴴ, цІа̄шладаᴴ
134 to pull цӀазе кьанну кьанневи данурулъӀа дивас зузбакьис, битӀикӀес ялун, чӀугун кӀункӀу дуллан ки́чӀиткас ззиггус, ззивус цІыцІаас оза да, ийза да [[]] дахьоцІаᴴ, дахьо̄цІдаᴴ
135 to push цузе бисоллу бисоту бичурулъӀа ахъирхІас гакикес, къужбирес эцягъун, хъутIар гун щилан ки́чидхас хъиззибггус, хъиззиггус басмиш татта, долла [[]] кодалъаᴴ
136 to throw рехизе шамму шамуви зорорулъӀа, гоцӀцӀурулъӀа фаатас, алирхІас лайбакӀис, игьес, итес гадарун, вигьин, гьалчун бутан ха́чатхӀыс гатаахьус ахас кхосса [[]] лакдаᴴ, дахьлакдаᴴ
137 to tie хьухьине бошинну бошинневи кӀарурулъӀа итІанас бигьис, бигьес, билгьес хрун, кутӀунун дахӀлан, щащлан ху́лхас хъибтӀус, хъивижжус айтІалас дехка де дахьдоцІаᴴ, вашбах дотІаᴴ, шатІ баᴴ
138 to sew букъизе бахинну бахину къинурулъӀа дикьванас бирбес, ибес цун дурухлан ле́йгас бирхус, дирхус ихьвас тега тега абаᴴ
139 to count рикӀкӀине багуду бигулълъир бигурулъӀа, ригурулъӀа хІисаб акьас луес, буйгӀес, лугӀес гьисабун буккин, дуккин аӀса́б а́Ӏас вубхус, вухув (вурхуб) галтгас дагарда [[]] де̄кІарда
140 to say бицине гьитІинну, рулІиду гьикьинну экьурулъӀа, мачунулъӀа пас бурес, гъайвикӀес, эс лугьун гъалгъа тӀун а́Ӏлгас, уӀхӀу́с кӀус, ппуз, кттухуб ехес ала ала а̄лъаᴴ
141 to sing кечӀ ахӀизе кечІи къору кечIи къордо гьурулъӀа мани лугьун далайикес мани лугьун, лугьун балай тӀун майни́ а́Ӏас мяъли урхус екІвас лакха илли ала мокх а̄лъаᴴ
142 to play хӀазе вогъиду, роходалло вехундо вахвадурулъӀа, яхвадурулъӀа, бахвадурулъӀа, рахвадурулъӀа дурхІас умхIес, хӀазтайкьис къугъун туркӀу тӀун у́ӀлкӀас тамаша апӀус гьивагас ловза ловза ла̄пІцІаᴴ
143 to float лъедезе коллу келлу лълъенкьӀонулъӀа салав акьас чухбикӀис, кӀуртӀвикӀес сирнав авун, аькъвен? гьузуй ачин хӀяд а́Ӏас лагъунди гьузмишхьес нека да [[]] химакда ле̄лаᴴ
144 to flow чвахизе чвахуниду бигъгъиду чваххунну чваххурулъӀа ъІамкІ ичас букIес, дураарбукьес, жугъбикӀес авахьун экьи нан су́вхӀура литӀан, битӀал аллгьас, аллгьас арагука ладар [[]] ниагІврев ихаᴴ
145 to freeze цӀорозе, вугьине [[]] [[]] жакъӀурулъӀа [[]] баргӀяс, биргӀес, миъ арес тӀакьун, муркӀади кьун микӀлачӀлан, бяхълан сигӀи́р миркк хьуб, аргъус [[]] гӀорада, гIоро [[]] [[]]
146 to swell бицалъизе обахоб миса гьавахуло абахурулъӀа тІахІуб бимдес дакӀун урухлан то́вхыр ирппус, аьргъюс аІптІахий деста деста де̄стIен
147 sun бакъ милъи милъи милъи рагъ бархӀи, берхlи рагъ баргь вири́гъ ригъ веригъ малх малх матх
148 moon моцӀ борцІцІи борцIцIи боцӀцӀо ваз баз, бац варз, варц барз ваз вадз ваз бутт бутт бутт
149 star цӀва цІцІа цIцIвали цӀцӀвари хӀад уръи, зубари гъед цӀуку ха́дей хажж, хяд халне седа седкъа тIIир, тIIейр
150 water лъим лъен лълъени лълъени хьед шин яд (ци in ergative) щин хьяд щид, шар хьан хи хий хи
151 rain цӀад цІцІа цIцIа цӀцӀари угъал заб, марка марф, къвал гъарал уӀгӀа́л мархь, хмул гори догӀа догӏа къар
152 river гӀор гъадор, инххи багьа лъӀесса, инххе лецӀ, нецӀ хlеркl вацӀ нех мыри́, ляцӀ, няцӀ нир дама ахк хий хи, а̄лзаᴴ кІацІкІоᴴ алзаᴴ, цІкъа̄р, накІадул
153 lake хӀор игьур игьур ингьвара гӀуьр, дагар шара вир бяр гюл даггар гол Ӏам Iам губ
154 sea ралъад релъо, тенгизи лълъенссо ралъа хӀуьл урхьу гьуьл хьхьири дерья́ гьюл дерйагь хӀорд форд згIва
155 salt цӀам цІцІон цIцIон цӀцӀани кьал зе, цце кьел цӀу кӀял кьил кьев туьха тух туйх
156 stone гамачӀ гьинцІо, кьури гьинцIо, кьури инчӀа гъван, кьут къаркъа къван чару даа́р гъван гъаже кхер, т1улг кхера кхер
157 sand сали сур сур сали къум, шуьм гъум къум къун гъум гъум, симс гъум гӀум гӀум квиш
158 dust хӀур кьехва цури тата ругар, гъубар хяса, кьуна, пухI руг лах туз бишируг, чюрх тоз чан дом бунгал
159 earth ракь улка, рекІкІу хIукмати, улка унсси жил, некъв [[[ванза]], гIянжи чил, накьв, руг аьрщи дунье́ жжил, руг чӀиже латта лаьтта кве̄къаᴴ, мохкІ
160 cloud накӀкӀ лерчол, гьиро гьиро гьира къири, булут, амсар къири, гъагул, къургур, дирихь циф ттурлу хя́льбы амс бупуд марха морх гІрубел
161 fog накӀкӀ гьиро гьиродул мучӀу диф дирихь циф ттурлу гыбы́л жжиф чамра дохк дохк нисл, бурус
162 sky зоб решно решин реше зав зак, зубри цав ссав хӀъал дзав хав стигал сигале ца
163 wind гьури мочи мочи лъве тереб, кулак дягl гар, къай марч кула́к микӀ йелкан мох мух мох
164 snow гӀазу анзи анзи анжи ибх дяхӀи жив марххала йиз йиф йиз луо лоа лав
165 ice цӀер зар зар жари меркв миъ мурк микӀ мыкӀ мигги, миркк мик ша ша пша
166 smoke кӀкӀуй кІкІой кIкIой кӀкӀви кум гав, вера гум пуркӀу хӀум кум, гълукӀ кума кӀур кӏур кIур, пІе̄йпІрузеᴴ кIур
167 fire цӀа цІа цIа чӀари цӀа, цӀай цӀа цӀа, цӀай цӀу цӀей цӀа цӀа цӀе цӀи цIе
168 ashes лахӀ, рахъу кье кье гьабу, терети руькъ палда руьхъ лах рыкӀ кӀирхъ, рюкъ йилкъ юккъ, чим йокъ йопIкъ
169 to burn бухӀизе бикуду, бежиду цIаторало, цIатулълъири чӀорулъӀа угас аквас, угас рурцӀни, игес, бигес ккун ччучлан у́ӀтхӀуур, ли́кӀуур ургуб гʼоххьанаъас, гетхан даго доагаде цІе латаᴴ, дІаъаᴴ, акІдаᴴ
170 road нух микъи микъи микъи ракъ гьуни, дякь рехъ ххуллу ракъ рих, рякъ йякъ некъ никъ шāр, никъ
171 mountain мегӀер бул, гъижи, рокъо бил, чIватI беча сув, су дубур, дубура сув зунтту сыв, бан сив, сирт, унцӀ сива лам гув лам, те̄п, го̄рнакI
172 red багӀараб гьири гьири гьирида ире хӀунтӀена яру ятӀулсса и́рды ирув чІаІран цӀе цӏе цІІе̄геᴴ
173 green гӀурччинаб кІордолІибосо, хочи ххочи жомолӀи гъазе шиниша [[къацу] щюллисса ш́илды чрув чыван, кІатыпен баьццара баьццара мцІва̄ᴴ
174 yellow тӀогьилаб чакку чакку тӀигьолӀи хъуьхъе бухъутӀа хъипи хъахъисса дара́къды къархув къыІбын можа ӏажагӏа кІа̄пІраш
175 white хъахӀаб гьацІа гьацIа башида жагвар цӀуба лацу кӀяласса джа́гарды лидзув джагваран кӀай кӀай кІуйиᴴ
176 black чӀегӀераб бечІедир бечIер бачӀида кӀаре цӀудара чӀулав лухӀисса лы́хды кӀарув кӀарин Ӏаьржа Ӏаьржа Іа̄рчІин
177 night сордо релъо релъо ралъӀа гӀуьш дуги йиф хьхьу уӀш йишв, мичӀи халм буьйса бийса буйса̄
178 day къо зубу зу жо йагъ бархlи, хlери югъ кьини йыгь йигъ йигъ де ди де
179 year сон решин решини реше ис дус йис шин сян йис, фасл йеш, сен шо шу шо
180 warm хинаб унса унсса анссада ибгІаф ванадеш, ванаси чими гьилисса си́гьыд манув гулман мӀаьла, мела мела чалмалиᴴ
181 cold цӀорораб содо зархуви жагьуда мекӀ бяргӀибси, бугӀярси, буххарсе къайи, мекьи дяркъюсса мы́къды мичӀлув микӀан шийла шийла пше̄лиᴴ
182 full цӀураб бицІиб бицIиви бечӀада ацІуф бицlибси, вицlибси ацӀай бувцӀусса а́цӀыд ацӀнайюв гяцІийн дуьззина диза дуцІиᴴ
183 new цӀияб цІив цIив чӀинда цӀае, цIиган сагаси цӀийи цӀусса цӀи́нды цӀеюв тезе, цедып керла керда цІин
184 old хераб, басрияб вохор вохори башада, кьурада ъІуссеф бухъна, буркьа кьуьзуь, цIуру, сур, усур хъунав хьусса, духсса йи́сды ерсюв, кьавув йисен шира, тиша, къена шира, тиша, къаьна тишӣᴴ
185 good лъикӀаб шув, чончи шуви шода иджеф къугъаси, гlяхlси, ункъси хъсан ххуйсса ы́Ӏхды иджув, ужжув йуджун дика, догц1ена дика гІазе̄ᴴ
186 bad ццидахараб, квешаб тІулу тIулу коша чІирхІаф гӀяси, вайси, гlясиси хъел квай, пис оьккисса п́исды харжжув писда, писип буьрса, вуо бирса, во мо̄ссиᴴ
187 rotten махӀцараб туриб турдиви турада утІуф берхlибси, верхlибси ктӀай аьвсса сичи́д гъутӀув хъыІчына дахкаделла дохкаданна дахкІделн
188 dirty чорокаб хъуби, чуруки хъуби чорокада тІакьванф бясунси, хIегъси, чяртси кьацӀай чапалсса чяппя́лды чиркув, алацӀнайюв, кацӀнайюв чапапин бӀеха, боьха бIеха мутІо̄реᴴ
189 straight битӀараб битІи бадибитIиси битӀада дихьаф гьарси, бархьси дуьзди, цΙал тӀайласса дю́зды сагънув дюзуда нийса нийса сцІо̄риᴴ
190 round гургинаб гургума гиргони гингада гиргенф журуга, гургур элкъвей, кварква ккурккисса ругӀу́д цӀицӀмигув, гургумув гыргыран горга герга го̄гриᴴ
191 sharp бегӀераб бари бийари багӀада хІутте бугаси, цlакlси (жерши) хци дайлсса, мицӀ бусса ра́чды учӀрув, дярхнайюв экІын ира ира Іируᴴ
192 dull гӀантаб гъвали биарссови чорада дартІаф кьутӀаси, къакси къуьруь къуркъасса ба́рды дуркьрув барада аьрта аьрхӀа бла̄гва
193 smooth цӀвакараб, битӀараб гьарчІчІи гьарчIчIи, битIунниви цӀцӀвакада, битӀада шергвеф лугӀянси, гъалагси, диркьси цӀалцӀам саргьунсса на́зды аьлжжяхюв гьамаварын шера, нийса шаьра нипсиᴴ, сцІор
194 wet биччараб битом битоми биццада ъІашуф бемхӀурси, шинкӀаси кьежей, ламу, куьцIей атилсса лам ад кьяшшув дуран тӀеда тӀаьда тІІа̄тІеᴴ
195 dry бакъвараб бекъуб бекъуб букъада рукъуф берубси, дегъси штIум; хъукъвай, кьурай (азерб.) кьавкьсса гӀуру́д гъерццув къурун декъа дакъа лапсин
196 correct битӀараб вутІи вутIунниби битӀада дузф бархьси дуьз тӀайласса дю́зды дишшув дюзна бакъа нийса нипсиᴴ
197 near гӀагараб лІеру лIеха хъӀинада, бакьӀихъӀессе багулив гъамси, мякьлавси, гьирабси мукьув гъансса бе́йды багахьайюв кІане уллера, гергара, йуххера уллув, гаргара, юхера га̄рг, га̄рге
198 far рикӀкӀадаб лелолла кьелолахъи инкӀарахъилълъессе варха гlеркъаси, гьарахъси яргъа архсса хыры́ды ярхлахьайюв акьаІна генара гаьнара чакх, чакха̄
199 right кваранаб гьанчІчІил гьанна мисили гӀанцӀилӀи хІурджал балуй, лехIел эрчӀи урчӀахсса аӀа́рчяд харччул гьаттахъан аьтту аьтта а̄тІтІих
200 left квегӀаб кучІил квасса мисири беццалӀи чеппил алгъай чапла кияхсса гады́хӀды гагул солун аьрру аьрда а̄рлих
201 at аскӀоб -инну -инну [[]] ф- мякьлаб, гьалаб, шулгlиб, барх, -личил, -хlели къвалав, патав, мукьув чӀарав бе́йда багахь, -хь [[]] -гахь, уллехь / йуххехь [[]] -чІаᴴ
202 in -лъулъ, -об, -иб гьину гьину [[]] -ар -лизи, -лихlи, -личи, бухlнаб -а, -е, -уна/ -уни, -да -ву, -вун а́ра -ъ, -гу [[]] -чохь, йукъахь -чухьа чу, чухь
203 with цадахъ -му -ви [[]] -хъай -личибад, -личил, -цад, -гъуна, вегl, -лис галаз, гваз - -хад -хьри, -хь [[]] -ца [[]] -аᴴ
204 and ва, -ги -ло -ло -ла, -ля ва, -ка, -ра ва, -ра, амма ва, -ни ва н ва, -ра йе аъ, йи а йе
205 if нагагь -лъибор, -бор -булIибор чегва эгер буде, рахли, -ли, гlергъи эгер, ятӀа, айгьана агана э́гяр ккунш, -ш, -дарш эгер нагахь, -хь нагахьа санна хьа бакъеъ
206 because щайгурони эбдулдугуло гьикьигуло ссу чугвекьала фас пучин иличибли, сенкlун, сенахlену вучиз лагьайтӀа мунияту, цанчирча йи́схӀуйны швуман чунки хӀунда аьлча хӀана аьлча да̄хеъ
207 name цӀар цІцІер цΙцIери цӀцӀери тур у зу тӀвар цӀа дур ччвур, цӀур, дзур до цӀе цӀи цIе

External links edit

Swadesh lists
Individual languages
Language families, family branches, and geographic groupings
Constructed languages
Reconstructed proto-languages
(edit this template)
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Appendix:Nakh-Dagestanian_Swadesh_lists&oldid=75974120"