Wiktionary

Appendix:Northwest Caucasian Swadesh lists

This is a Swadesh list of Northwest Caucasian languages, specifically Adyghe, Kabardian, Abaza, Abkhaz and Ubykh, compared with that of English.

Presentation edit

For further information, including the full final version of the list, read the Wikipedia article: Swadesh list.

American linguist Morris Swadesh believed that languages changed at measurable rates and that these could be determined even for languages without written precursors. Using vocabulary lists, he sought to understand not only change over time but also the relationships of extant languages. To be able to compare languages from different cultures, he based his lists on meanings he presumed would be available in as many cultures as possible. He then used the fraction of agreeing cognates between any two related languages to compute their divergence time by some (still debated) algorithms. Starting in 1950 with 165 meanings, his list grew to 215 in 1952, which was so expansive that many languages lacked native vocabulary for some terms. Subsequently, it was reduced to 207, and reduced much further to 100 meanings in 1955. A reformulated list was published posthumously in 1971.

Lists edit

№ English Adyghe Kabardian Abaza Abkhaz Ubykh
1 I сэ, сэра сэ, сэра са, сара сара сыҕәа
2 you
(singular) 		о, ора уэ, уэра уа, уара, ба, бара уара, бара уыҕәа
3 he ар, ара ар, ара иара, лара, ауи иара, лара, ауи уана
4 we тэ, тэра дэ, дэра хIа, хIара ҳара шьаԯа
5 you
(plural) 		шъо, шъора фэ, фэра шва, швара шәара шәаԯа, ҫәаԯа
6 they ахэр, ахэра ахэр, ахэра абарат, ауат, дара дара ааҕәа
7 this мы мы абари абри, ари иына
8 that мо анахьани, ауи убри, уи
9 here мыщ, мыщ дэжь мыбы, мыбдеж араъа абра, ара, абраҟа
10 there ащ адэ, модэ абы, адэ, модэ анахь, анаъа, ауаъа уа, ана, уаҟа
11 who хэт хэт да, дзачIвыйа дарбан
12 what сыд сыт ачӀвыйа иарбан
13 where тыдэ дэнэ йабакӀву, йабыъу иаба
14 when сыдигъо дапщэщ, сыт щыгъуэ йанбакIву, йанбаъу ианба
15 how сыдэущтэу, сыда дауэ, дауэрэ йышпакӀву, йышпаъу ишҧа
16 not мы, -п мы, -къым гь-м м (at the end of words)
17 all зэкӀэ, пстэури зэкӀэ, псори абгата, зымгIва зегьы
18 many бэ, бэу бэ, куэд, куэду ага, агагьи, йазната, щарда, щардата ирацәаны
19 some заул, къаум заул, къом, зыбжанэ зджьакI, т1ак1в ҧыҭк
20 few макӀэу мащӀэу мачӀкӀ маҷк
21 other пэмыкӀ, нэмыкӀ пэмыщӀ, нэмыщӀ, нэгъуэщI датша егьы, егьырҭ
22 one зы зы закӀы акы
23 two тӀу тӀу гӀвба ҩба
24 three щы щы хпа хҧа
25 four плӀы плӀы пщба ҧышьба
26 five тфы тху хвба хәба
27 big ины, -шхо ин, -шхуэ аду аду
28 long кӀыхьэ кӀыхь ачӀвры́, ауыра ау (иауу), ахәхәа
29 wide шъуамбгъо, бгъо бгъуэ агъагъа, акъьакъьа, атыбгIа аҭбаа
30 thick гъумы гъум ажвпIа ажәпа
31 heavy хьылъэ, онтэгъу хьэлъэ ахьанта, ахӀатла ахьанҭа
32 small цӀыкӀу цӀыкӀу ахвыц, ачкӀвын ахәыҷы
33 short кӀако, кӀэкӀы кӀагуэ, кӀэщӀ айшыс, акIьагва акьаҿ
34 narrow бгъузэ бгъузэ атшва аҭшәа
35 thin псыгъо псыгъуэ ацӀа, ацӀагъа, ацӀагӀв апа, ипоу
36 woman бзылъфыгъ бзылъхугъэ, цӀыхубз апхӀвыс, ахӀвсыса аҳәса, аҧҳәыс
37 man
(adult male) 		хъулъфыгъ, лӀы хъулъхугъэ, цIыхухъу, лIы ахъацӀа ахаҵа
38 man
(human being) 		цӀыфы цӀыху агӀвы, агӀвычӀвгӀвыс ауаҩы
39 child
(a youth) 		сабый сабий ацӀай,асаби ахшара, ахәыҷы
40 wife шъуз фыз апхӀвыс, тагвжва аҳәса, аҧҳәыс
41 husband лӀы лӀы ахъацӀа ахаҵа, аҧшәма
42 mother ны, ан анэ ан ан
43 father ты адэ аба аб
44 animal хьакӀэ-къуакӀ хьэкӀэкхъуэкIэ ашвар ашәарах
45 fish пцэжъый бдзэжьей апслачва, апсыз аҧсыӡ
46 bird бзыу, къолэбзыу бзу, къуалэбзу апссгIачIвы, ацIис аҧсаатә, аҵыс
47 dog хьэ хьэ [[ала] ала
48 louse цIэ цIэ ацIа аҵыҵ
49 snake блэ блэ аматы, ащтанчв1 амаҭ
50 worm хьамлыу хьэмбылу ахва ахәацаҧшь
51 tree чъыгы жыг ацIла аҵла
52 forest мэзы мэз абна абна
53 stick
(of wood) 		бэщ баш алаба алаба
54 fruit пхъэшъхьэ-мышъхь пхъэщхьэмыщхьэ ашвыр ашәыр
55 seed кIэ жылэ ажвла ажәла
56 leaf тхьап тхьэмпэ абгъь аб
57 root лъапсэ лъабжьэ ащайдза, ащата адац
58 bark
(of tree) 		пхъашъо пхъафэ амшIчва, ачва ацәа
59 flower къэгъагъ къэгъагъэ, удз гъэгъа ахIврапшдза ашәҭ
60 grass уцы удз ахIвра аҳаскьын, ашьац
61 rope кIапсэ кIапсэ аркъан, апшахъа ашаҳа
62 skin
(of a person) 		кIышъу щIыфэ, фэ ачва аҵәа
63 meat
(as in flesh) 		лы лы ажьы акәац
64 blood лъы лъы аща ашьа
65 bone къупшъхьэ къупщхьэ абыгIв абаҩ
66 fat
(noun) 		шэ, дагъэ щэ, дагъэ ашша ашша
67 egg кIэнкIэ джэдыкIэ аквтIагъь акәтаҕь
68 horn бжъэ, бжъакъо бжьэ, бжьакъуэ ачIвгIва, гвыргъьахъвшIа атәыҩа
69 tail кIэ кIэ ацIыхъва аҵыхәа
70 feather
(rather not down) 		къамзый къабзий ахъвы, къазыц ахӡы
71 hair цы цы абрац, цыпа, ахъабра - на голове ахәыц, ахахәы
72 head шъхьэ щхьэ ахъа ахы
73 ear тхьакIум тхьэкIумэ алымхIа алымҳа
74 eye нэ нэ ала ала, абла бл'а/бл'я
75 nose пэ пэ апынцIа аҧынҵа
76 mouth жэ жьэ ашIа аҿы
77 tooth
(rather not molar) 		цэ дзэ апыц ахаҧыц
78 tongue бзэгу бзэгу абыз абз
79 fingernail Iэбжъанэ Iэбжьанэ анапIхы анапхыц
80 foot лъэгу лъапэ тлагв,ащапIблахъ, ащапIмхIаста ашьаргәыҵа
81 leg лъакъо лъакъуэ ащапIы, ащахва ашьапы
82 knee лъэгуанджэ лъэгуажьэ ащамхъа ашьамхы
83 hand Iэ Iэ анапIы анапы
84 wing тамэ дамэ адама,апхьынцIыгIва амҵәыжәҩа
85 belly ныбэ ныбэ амгва ацацха (пах), амгәа
86 guts кIэтIый кIэтIий акIьатIи акьатеиақәа
87 neck пшъэ пщэ ахъвда ахәда
88 back кIыб щIыб абгъа, азкв абҕа
89 breast бгъэ бгъэ агвтшпы агәышҧы
90 heart гу гу агвы агәы
91 liver тхьамшIыгъу тхьэмщIыгъу ачIва агәацәа
92 to drink ешъон ефэн ажвра ажәра
93 to eat шхэн шхэн афара,ачара афара
94 to bite ецэкъэн; егъун едзэкъэн; егъун ацхIара; цIцIра ацҳара; аҟаҟара
95 to suck кIэшъун щIэфын ацIачвара ацәацәара
96 to spit ужъунтхэн убжьытхэн акIаджвджвара акажьцәара
97 to blow
(as wind) 		къепщэн къепщэн агIасра, асра асра, аҭәҳәара
98 to breathe жьы къэщэн бэуэн апсыпнкъвгара аҧсыҧлагаҩагара
99 to laugh щхын дыхьэшхэн ахъыччара аччара
100 to see лъэгъун лъагъун абара абара
101 to hear зэхэхын зэхэхын аг1ара аҳара
102 to know
(as fact) 		шIэн щIэн адырра адырра
103 to think егупшысэн егупсысын ахъвыцра ахәыцра
104 to smell
(sense odor) 		пэмэн пэмэн афгIвышвара, афгвы йг1ак1ра афҩы акра
105 to fear щынэн шынэн ашвара ашәара
106 to sleep чъыен жеин ачвара ацәара
107 to live псэун псэун абзазара, бзахара, анцIра аҧсы аҭазаара; анхара
108 to die лIэн лIэн апсра аҧсра; аҧсҭазаара алҵра
109 to kill укIын укIын ащра ашьра
110 to fight бэнэн бэнэн абакIра ақәҧара, аибашьра
111 to hunt
(transitive) 		(е)шэкIон ещэкIуэн ашварацра ашәарыцара
112 to hit еон еуэн асра, акшара асра, акшара
113 to cut бзын, упкIэтэн бзын, упщIэтэн апкъра аҧҟара
114 to split зэпыупкIын пыупщIын агIвкъра аҧҟара
115 to stab
(or stick) 		хэсэн, хэIун хэсэн, хэIун алацара, алагвара алаҵара
116 to scratch
(an itch) 		пIэстхъэн, епIэстхъын пIэстхъэн, епIэстхъын, къитхъын ачвх1вх1вара, цIакIвара, чвгъьгъьара ацәҟьара
117 to dig тIын тIын ажра ажра, аҭыжаара
118 to swim есын есын адзцара аӡсара
119 to fly быбын, лъэтэн быбын, лъэтэн апссгIара, апырра аҧырра
120 to walk (у)кIон кIуэн аныкъвара, ацара аныҟәара, ацара
121 to come къэкIон къэкIуэн агIайра ааира
122 to lie
(as one’s side) 		щылъын щылъын ащтIазлара ашьҭазаара, аиазаара
123 to sit щысын, тесын щысын, тесын ачIвазлара атәазаара
124 to stand щытын щытын агылра агылазаара
125 to turn
(change direction) 		гъэзэн гъэзэн ацапара ахаҵәира
126 to fall къефэхын, тефэн къехуэхын, техуэн ак1ахIара, ак1ашвара,алашвара акаҳара, алҩырра
127 to give
(as in drop) 		етын етын атра, амцIацIара аҭара
128 to hold
(in one’s hand) 		Iыгъын Iыгъын амазлара, ак1ра акызаара, амазаара
129 to squeeze къузын къузын арпц1ра, напIыцIархъара арҕәҕәара
130 to rub гъэушыкъоин ущыкъуеин ахьщра ахьшьра
131 to wash лъэсын, тхьакIын лъэсын, тхьэщIын аджвджвара аӡәӡәара; акәабара
132 to wipe лъэкIын лъэщIын арыцкьара арыцқьара
133 to pull лъэшъун лъэфын ахъра ахара
134 to push еIункIын, етIыргун еIунщIын агвара, ац1агвара агәара
135 to throw дзын дзын аущтра аршәра
136 to tie пхын пхын аш1ах1вара аҿаҳәара
137 to sew дын, дэн дын, дэн адзахра аӡахра
138 to count лъытэн лъытэн, бжын, бжэн апхьадзара аҧхьаӡара
139 to play къэIон жыIэн ахIвара аҳәара
140 to sing орэд къэIон уэрэд жыIэн ашва хIвара, ауарад х1вара ашәаҳәара
141 to play джэгун джэгун ахъвмарра, асра ахәмарра
142 to float есын есын адзцара аӡсара
143 to flow чъэн жэн, ежэхын ацара, , аг1вра ацара, аиасра, амҩасра
144 to freeze щтын щтын ахъашвра, ашвра аҵаара
145 to swell бэгын бэгын агIачра, ачра ачра
146 sun тыгъэ дыгъэ амара амра
147 moon мазэ мазэ амыз амза
148 star жъуагъо вагъуэ айачIва аеҵәа
149 water псы псы адзы аӡы
150 to rain ощхы уэшх аква ақәа
151 river псыхъу псы адзхъа, адзы аӡиас
152 lake хыкъум, псыхъурай псыхъурей агвал аӡиа
153 sea
(as in ocean) 		хы хы амашын, атенгьыз амшын
154 salt щыгъу шыгъу аджьыкIа аџьыка, аџьыкахыш
155 stone мыжъо мывэ ахIахъв ахаҳә
156 sand пшахъо пшахъуэ апхартшахъва аҧслымӡ
157 dust сап(э) сабэ асаба, абыб асаба, абыб
158 earth
(as in soil) 		чIы щIы анышв анышә
159 cloud ошъуапщэ пшэ апстхIва аҧҭа
160 fog пщагъу пшагъуэ апстхIва аҧсҭҳәа
161 sky уашъо уафэ ажвгIванд, ауапчахв, гIарщ ажәҩан
162 wind
(as in breezes) 		жьыбгъэ жьыбгъэ, жьы апша аҧша
163 snow осы уэс асы асы
164 ice мылы мыл ацхIашвы аҵаа
165 smoke Iугъо Iугъуэ алгIва алҩа
166 fire машIо мафIэ амца амца
167 ashes яжьэ яжьэ ахъва аццышә
168 to burn
(intransitive) 		стын сын абылра, асачIра абылра
169 road гъогу гъуэгу амгIва амҩа
170 mountain къушъхьэ (бгы - холм) бгы абыхъв, ахва, ащхъа ашьха
171 red плъыжьы плъыжь акъапщы аҟаҧшь
172 green уцышъо удзыфэ айчIва, удзышва аиаҵәа
173 yellow гъожьы гъуэжь агIважь аҩежь
174 blue шхъуантIэ щхъуантIэ, щIыху ачIыхв аиаҵәа
175 white фыжьы хужь ашкIвакIва ашкәакәа
176 black шIуцIэ фIыцIэ аквайчIва аиқәаҵәа
177 night
(daytime) 		чэщы жэщ ауахъ, ацIх аҵх
178 day мафэ махуэ амш амш
179 year гъэ гъэ асквш, джьыль ашықәс
180 warm
(as in weather) 		фабэ хуабэ апха, апхагIвы иҧхоу
181 cold
(as in weather) 		чъыIэ щIыIэ ахьшвашва, ахьта ихьшәашәоу, ихьҭоу
182 full из из азна иҭәу
183 new кIэ щIэ ашIыц аҿыц
184 old жъы жьы ажвы, хыдж иажәу, ажә
185 good дэгъу дэгъуэ, фIы абзи, агвырчIвага абзиа, ахаҭабзиара
186 bad дэи Iей агвымха ихәарҭам, иҽеим
187 rotten
(as a log) 		шъугъэ фа абгIа абаа
188 dirty шIой фIей алымтI, апIай, акъьч1вы,чващы аҳәынҵәа зыхьтатоу,
иҟьашьу (to soil)
189 straight занкIэ, зафэ занщIэ, захуэ арайша, захва ииашоу, аиаша
190 round хъурай хъурей агьагьа, агьажь акәымпыл
191 sharp
(as a knife) 		чан жан ацIара, майыса, макьа иҵару
192 dull
(as a knife) 		цако дзагуэ адзагва, ацагва ицагәу
193 smooth зэщиз, зэныбжь, занкIэ зэщыз, зэтес, занщIэ агъвгъва, агьаргьар ишшәыру
194 wet цIынэ псыф, цIынэ (влажный) абгIадза абааӡа, ибааӡоу
195 dry
(adjective) 		гъушъ гъущэ абах аба
196 right
(correct) 		тэрэз тэрэз, тэмэм тамам, тараз ииашоу, аиаша
197 near благъэ, гъунэгъу благъэ, гъунэгъу айгва, аргван, ъагIва ааигәа, ааигәатәи
198 far чыжьэ жыжьэ ахъара ахара, ихароу
199 right
(side) 		джабгъу ижь агъьма арҕьа
200 left
(side) 		сэмэгу сэмэгу арма арма
201 at дэжь деж адзхъа аҿы, аан, аҟны
202 in (агIвна) ҿы (postposition)
203 with
(accompanying)
204 and ыкIи, -рэ икIи, -рэ и, йгьи (at the end of words) и, еи (at the end of words)
205 if -мэ, щытмэ -мэ, щытмэ зар (at the end of words)
206 because сыда пӀомэ сыт щхьэкӀэ жыпӀэмэ йауа ухӀварыкӀвын избанзар
207 name цӀэ цӀэ ахьыз ахьӡ

External links edit

Swadesh lists
Individual languages
Language families, family branches, and geographic groupings
Constructed languages
Reconstructed proto-languages
(edit this template)
Retrieved from "https://en.wiktionary.org/w/index.php?title=Appendix:Northwest_Caucasian_Swadesh_lists&oldid=77215329"